19
3. ҒЫЛЫМИ ӘЛЕУЕТТІҢ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ.
(Ғылыммен айналысатын ғылыми ұйымдардың ЖОО, автономдық
білім беру ұйымдарының сапалық құрамы, отандық ғылыми
кадрларды даярлаудың сапасы, шетелдік ғалымдарды тарту, сондай-
ақ Қазақстанда ғылыми зерттеу жүргізу үшін инфрақұрылым
(инженерлік бағыттағы зертханалар, ұжымдық пайдаланымдағы
ұлттық ғылыми зертханалар, ғылыми-зерттеу институттары
және тағы басқа ғылыми ұйымдарды қоса алғандағы)
Ғылыми-техникалық әлеуеттің ресурстық өзегінде «зерттемелер мен
өндіріс» жатады. Бұл ретте іргелі және қолданбалы ғылым басшылыққа алып,
тәжірибелік-конструкторлық зерттемелер мен ғылыми-техникалық өнімді
өндірістің түрлі саласына енгізудің мәні зор. Ал ғылыми-техникалық
әлеуеттің негізгі қозғаушы күші болып білікті мамандар саналады. Олар
өзінің шығармашылық еңбегімен ғылыми-техникалық қызметке жан бітіреді.
Ғылыми мамандар. Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық
саласында білікті мамандар негізгі әлеуетті күш болып саналады. 1991-2013
жылдар аралағында ғылым саласын қаржыландырудың деңгейі тиісті
деңгейде болмағандықтан ҒЗТКЖ іске асыратын ғалымдардың саны 1,7 есеге
(40,9 мың адамнан 23,7 адамға) төмендеді, соның ішінде зерттеуші-мамандар
1,6 есеге (27,6 мың адамнан 17,2 мың адамға) қысқарған.
Жалпы алғанда 2000 жылдар мен 2013 жылдар аралығында ҒЗТКЖ
жұмыстармен айналысқан қызметкерлердің саны 8,9 мың адамға артып,
60,6%-ды құраса, дәл осы кезеңде зерттеуші-мамандардың саны 8,2 мың
адамға ұлғайып, 90,9%-ға жетті. Ал техникалық қызметкерлердің үлесі 0,5
мың адамға көбейіп, 12,0%-ға артқанын байқаймыз (3.1-кесте).
Ал 2013 жылы ҒЗТКЖ жұмыстармен айналысқан ғылыми мамандар
Қазақстандағы экономикалық белсенді топтың 0,3%-ын құраған.
2013 жылы Қазақстандағы ҒЗТКЖ жұмыспен айналысушыларды 1
миллион адамға шаққанда 1392 адамға тең келгенін байқауға болады. Бұл
басқа елдермен салыстырғанда айтарлықтай төмен көрсеткіш. Айталық, 1
миллион адамға шаққанда ҒЗТКЖ айналысатын мамандардың саны
Финляндияда 7832, Исландияда 6807, Швецияда 5416, Жапонияда 5287,
АҚШ-та 4605, Норвегияда 4587, Австралияда 3759, Канадада 3597,
Францияда 3213 адамды құрайды [1]. Сараптама барысында 2013 жылы
ҒЗТКЖ жұмыспен айналысатын қызметкерлердің 49,9%-ы жоғары кәсіби
білім беру саласында, 23,3%-ы мемлекеттік секторда, 21,2%-ы кәсіпкерлік
және 5,6%-ы коммерциялық емес салаларда жұмыс істегеніне көз жеткіздік.
3.2-кестеден
соңғы жылдары жоғары оқу орындарда ҒЗТКЖ
айналысушылардың саны айтарлықтай өскенін байқалады. Олардың үлесі
2010 жылы – 17%-ға, 2011 жылы – 19,9%-ға, 2012 жылы – 28,6%-ға, 2013
жылы – 38,5%-ға өскен. Ғылыми кадрлардың бұлайша өсуіне негізінен
мемлекеттік деңгейде қолға алынған шаралар ықпал еткені белгілі. Қазіргі
таңда
жоғары
оқу
орындарында
ғылыми-зерттеу
жұмыстарымен
20
айналысушыларға барынша қолдау көрсетіліп, ғылыми-зерттеу ісімен ғана
айналысатын арнайы бөлімдер жасақталуда.
3.1-кесте. 2000-2013 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасындағы ғылым
саласындағы білікті мамандар мен ғылыми кдарлар дайындаудың динамикасы, мың
адамға шаққанда
Көрсеткіш
Жыл
2000 2005 2006 2007 2008 2009
2010
2011
2012
2013
ҒЗТКЖ
жұмыстармен
айналысушылар-
дың үлесі, мың
адам *
14,76 18,91 19,56 17,8
16,3
15,8
17,0
18,0
20,4
23,7
соның ішінде:
зерттеуші-
мамандар
9,01
11,91 12,4
11,5
10,8
10,1
10,9
11,5
13,49
17,2
Техникалық
қызметкерлер
3,82
4,4
4,49
4,1
3,5
3,5
3,8
4,0
4,73
3,36
өзге де
1,93
2,60
2,67
2,2
2,0
2,2
2,3
2,6
2,18
2,9
ҒЗТКЖ
жұмыстармен
айналысушылар-
дың үлесі, 10 мың
адамға шаққанда,
экономика
саласындағы
адамдар.
23,8
26,0
26,4
23,1
20,7
20,0
21,0
21,4
24,2
27,7
Соның ішінде,
зерттеуші-
мамандар 10 мың
адамға шаққанда,
экономика
саласындағы
адамдар
14,5
16,4
16,8
15,0
13,7
12,8
13,4
13,6
16,0
20,1
Адамдардың
жалпы үлесі:
магистранттар,
аспиранттар,
докторанттар
-
4691
245
-
4718
303
-
3792
366
-
2241
508
-
988
439
4216
228
666
6586
20
960
21159
4
1337
27149
-
1588
31950
-
1892
Бітірушілер:
магистранттар,
аспиранттар
докторанттар
-
1467
78
-
1630
124
-
1689
150
-
1475
114
-
1111
104
4595
715
211
6843
171
207
8353
10
159
10117
-
257
12962
-
373
Кесте ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері негізінде түзілді.
*
ҒЗТКЖ айыналысқан мамандардың үлесін анықтауда ғылыми-педагогикалық
жұмыстармен айналысушылар есепке алынбады, педагогикалық қызмет бойынша ҒЗТКЖ
айналысушылар да осыған тең келеді.
Мемлекет басшысының «Қазақстан – 2050 стратегиясы» Жолдауында
«жоғары оқу орындары жаңаша білім беру жүйесін қалыптастырып,
технологиялық жетістіктерді шоғырландырған орталыққа айналуы тиіс» деп
Достарыңызбен бөлісу: |
