Т. И. Есполов ҚР ҰҒА академигі, профессор



жүктеу 1,69 Mb.
Pdf просмотр
бет9/92
Дата19.01.2020
өлшемі1,69 Mb.
#27104
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   92

21 
 
ЖОО-ға нақты тапсырма жүктегені белгілі. Сараптама барысында зерттелген 
мерзім 
аралығында 
ғылыми-зерттеу 
институттарда 
ҒЗТКЖ 
айналысушылардың  саны  айтарлықтай  қысқарғанын  байқауға  болады. 
Мәселен, 2010 жылы – 79%-ға, 2011 жылы – 76,4%-ға, 2012 жылы – 67,8%-ға, 
2013 жылы – 57%-ға мамандар қысқарған.    
 
3.2-кесте. 2000-2013 жылдар аралығында ҒЗТКЖ жұмыстармен айналысушылардың 
жұмыс істеген мекемелері, адам 
 
 
Мекеме түрі  
Жыл 
2000 
2010 
2011 
2012 
2013 
Ғылыми-техникалық және зерттеу 
жұмыстарымен айналысқан 
қызметкерлердің үлесі* соның ішінде: 
 
14756 
 
17021 
 
18003 
 
20404 
 
23712 
Ғылыми-зерттеу институттарында  
9508 
13441 
13762 
13826 
13635 
ЖОО-ларда 
4305 
2899 
3583 
5832 
9128 
Өзге мекемелерде 
943 
681 
658 
746 
949 
*
ҒЗТКЖ  айыналысқан  мамандардың  үлесін  анықтауда  ғылыми-педагогикалық 
жұмыстармен айналысушылар есепке алынбады.
 
 
Сараптама  нәтижесі  көрсеткендей,  2013  жылы  жоғарыбілікті,  жоғары 
ғылыми  атағы  бар  ҒЗТКЖ  айналысушы  мамандардың  үлесі  43,2%-ды 
құрағанын байқаймыз. Бұл 2000 жылғы деңгейде қалған (41,6%) (3.3-кесте).  
 
3.3-кесте. Жоғарыбілікті, жоғары ғылыми атағы бар зерттеуші-мамандардың жалпы үлесі, 
адам 
 
Зерттеу-мамандар 
2000 ж. 
2013 ж. 
саны 

саны 

Бәрі 
9009 
100 
17195 
100 
   соның ішінде: ғылым докторлары, философия 
ғылымы докторлары (PhD), өкілетті докторлар мен 
ғылым кандидаттары,  
3745 
41,6 
7426 
43,2 
соның ішінде: ғылым докторлары 
948 
25,3 
1688 
22,7 
философия ғылымы докторлары (PhD) 


218 
2,9 
өкілетті докторлар 


605 
8,2 
ғылым кандидаттары 
2797 
74,7 
4915 
66,2 
 
2013  жылы  ҒЗТКЖ  айналысушылардың  жас  ерекшелігін  сарапқа 
салынғанда  ғылыммен  шұғылданушылардың  дені  35  жасты  құрап  36,2%-ға 
тең болған. Ал 65 жастан асқан ҒЗТКЖ айналысушылардың үлесі – 8,1%-ды 
құрады.  
2013 
жылы 
еліміз 
бойынша 
ғылыми-зерттеу 
жұмыстарымен 
айналысушылардың  арасында  әйелдердің  үлесі  51,7%-ды  құрап,  еліміздің 
ғылым саласында гендерлік теңдік сақталғанын байқауға болады.  


22 
 
Ғылым  саласындағы  ұйымдардың  құрылымы.  2013  жылы 
Қазақстанда  ғылыми  мекемелердің  саны  341  құрады.  2000-2013  жылдар 
аралығында ғылыми жұмыстар 84 бірлікке артып, 32,7%-ды құраған [1].  
3.4-кестеден  көргеніміздей  2013  жылы  ғылыми  жұмыстардың  67,7%-ы 
ҒЗИ үлесіне тисе, 24,6%-ы ЖОО-лардың еншісінде екенін байқаймыз.  
 
3.4-кесте. Түрлі ҒЗТКЖ іске асырған ұйымдар, бірл. 
 
Мекеме түрі 
Жыл 
2000 
2005 
2010 
2011 
2012 
2013 
Бәрі 
257 
390 
424 
412 
345 
341 
соның ішінде: 
ғылыми-зерттеу институттары 
 
144 
 
260 
 
307 
 
292 
 
238 
 
231 
жоғары оқу орындары 
43 
82 
91 
89 
83 
84 
өзгеде 
70 
48 
26 
31 
24 
26 
 
Еліміздегі 341 ғылыми мекемелер түрлі ведомстволар мен түрлі меншік 
формасында  жұмыс  істейді.  Атап  айтсақ,  ғылыми  мекемелердің  32,8%-ы 
жоғарғы кәсіби білім беру мекемелерінің қарамағында жұмыс істесе, 32,3%-
ы  кәсіпкерлік  секторға  қарасты,  мемлекеттік  секторға  еліміздегі  ғылыми 
мекемелердің 22,9%-ы қарайды, ал коммерциялық емес саланың үлесі 12,0%-
ды құрайды (3.5-кесте).   
 
3.5-кесте. ҒЗТКЖ айналысатын ұйымдардың сектор бойынша қызметі 
 
Қызмет 
секторы 
Жыл 
2003  2004  2005  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013 
Бәрі 
273 
295 
390 
437 
438 
421 
414 
424 
412 
345 
341 
Мемлекеттік  
147 
115 
149 
151 
134 
104 
94 
95 
85 
69 
78 
Жоғары 
кәсіби білім 
беру 
мекемелері 
60 
83 
114 
123 
133 
126 
115 
121 
115 
121 
112 
Кәсіпкерлік 
сала 
58 
86 
112 
152 
155 
166 
111 
108 
149 
105 
110 
Коммерциялық 
емес сала  

11 
15 
11 
16 
25 
94 
100 
63 
50 
41 
 
Дамыған  елдердің  іс-тәжірибесіне  назар  аударатын  болсақ,  ғылыми 
ортаны  дамытуда  мемлекеттің  қолдауының  маңызы  зор  екенін  байқауға 
болады.  Қазақстан  Республикасында  2013 ж.  ҒЗТКЖ  айналысатын 
мемлекеттік  мекемелердің  саны  78  жеткеннін,  Үкіметтің  ғылымға  барынша 
көңіл бөліп отырғанын байқауға болады.   
Отандық ғылыми кадрларды дайындаудың сапасы. Ғылыми кадрлар 
даярлау және оларды тиімді пайдалану Қазақстанда ғана емес, шетелдерде де 
өзекті мәселелердің бірі болып саналады.  


23 
 
Ғылыми-зерттеу  жұмыстары  заманауи  салаларға  негізделгендіктен 
дипломнан  кейін  ғылыммен  айналысу  ісінің  талабы  зор  екені  белгілі. 
Шетелдерде ғылыми кадрлардың білімін өз саласында ғана емес, өзге ғылым 
салаларында  пайдалануы  айтарлықтай  өскенін  байқауға  болады.  Осы 
бағытты  есепке  ала  отырып  докторантура  бітірген  мамандардың  басқа 
саланы  таңдауы  қателік  деп  қабылдау  орынсыз.  Қайта  керісінше  кәсіби 
тұрғыдан  білімін  жетілдіріп,  «бір  мамандық  –  мансаптар  жиынтығы» 
қағидасын қалыптастырудың мәні зор.  
Қазақстандағы  ғылыми  кадрлар  әлеуетінің  баяу  өсіміне  докторлық 
қорғайтын  ғалымдардың  санының  аздығынан  ғана  емес,  олардың  ғылым 
саласынан алыстап кетуі де әсерін етуде.  
Соңғы  уақыттары  Қазақстанда  ғалымдардың  докторлық  PhD 
диссертацияларды  қорғау  деңгейі  өте  төмен  екені  байқалады.  2013  жылы 
2006-2008  жылдардағы  деңгейге  (249-227  доктор)  тең  болып  тұр.  ҚР  БҒМ 
2011-2013  жыларды  жыл  сайын  PhD  дессертацияларды  қорғайтын 
докторлардың санын 500 дейін арттыруды жоспарлаған еді. Бірақ PhD доктор 
атанған ғалымдардың саны әлі де төмен (3.1-сурет).     
  
 
3.1-сурет. Мемлекеттік тапсырыс бойынша жоғарыбілікті кадрлар дайындау  
және PhD докторлардың үлесі 
 
3.1-суретте  2009-2013  жылдары  1500  PhD  докторы  дайындалады  деп 
жоспарланғанымен,  іс  жүзінде  олардың  саны  587  болған,  яғни 
жоспарланғаннан 2,5 есе аз екенін байқаймыз.  
2013  жылдың  22  тамызындағы  ҚР  БҒМ  алқа  жиналысында  еліміздегі 
ЖОО  бітірген  914  докторанттың  228-і  (24,9%)  ғана  диссертациялық 
жұмысын қорғаған, тек 217-і (23,7%) бекітілген, бұл докторантура жүйесінің 
тиімділігінің төмендігін көрсетеді. 
2013  жылы  еліміздегі  жоғары  оқу  орындарының  докторантурасында 
оқуға  мемелекеттік  тапсырыстан  500  орын  бөлініп,  оған  2232  адам  өз 
кандидатурасын  ұсынған.  Байқау  барысында  талапкерлердің  70%-ның 
жұмыстары халықаралық деңгейдегі жұмыстарға жарамсыз болып табылды; 


жүктеу 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   92




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау