Т. И. Есполов ҚР ҰҒА академигі, профессор

30 
 
 
4.1-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ бөлінген қаржының өсімі мен кеткен шығындары 
 
Қаржыландыру көздері 
2000 ж. 
2013 ж. 
Өсім 
қарқыны 
(бір жылда) 
млн. тенге 
% 
млн. тенге 
% 
ҒЗТКЖ дамытуға 
жұмсалған ішкі 
шығындар  
(қазіргі бағам бойынша) 
4706,9 
100,0 
61672,7 
100,0 
4,2 
оның: 
Бюджет қаржысы 
1948,1 
41,4 
39273,3 
63,7 
6,5 
Жекелеген ұйымдардың 
қаржысы 
857,3 
18,2 
17836,2 
28,9 
6,7 
Шетелдік инвестиция 
106,3 
2,3 
466,2 
0,8 
1,4 
Өзгеде қаржы көздері 
1795,2 
38,1 
4097,0 
6,6 
- 
 
Елдің  ғылыми-техникалық  әлеуетін  айқындауда  ҒЗТКЖ  ЖІӨ  қанша 
пайызы бөлінетіні айрықша маңызға ие. Бұл ретте 2013 жылы Қазақстанның 
ЖІӨ-нің 0,18% ғылымды дамытуға бағытталғанын байқаймыз (4.2-кесте). 
 
4.2-кесте. 2000-2013 жылдары Қазақстан Республикасы ЖІӨ-нің ҒЗТКЖ дамытуға бөлген 
қаржысын теңгеге шаққандағы деңгейі, млрд.теңге 
 
Көрсеткіш
 
Жылдар
 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
ЖІӨ көлемі 
 
2599,9  7590,6  10213,
7 
12849,8  16052,9  17007,6  21815,5  27571,9 
30347,0 
33521,2 
ҒЗТКЖ бөлінген 
жалпы шығындар 
6,0 
29,2 
35,6 
37,15 
44,6 
49,03 
46,08 
58,71 
68,46 
 
 
73,95 
Соның ішінде:  
сыртқы  
 
1,3 
 
7,7 
 
10,8 
 
10,31 
 
9,84 
 
10,04 
 
12,61 
 
15,36 
 
17,21 
 
12,28 
ішкі  
4,7 
21,5 
24,8 
26,84 
34,76 
38,99 
33,47 
43,35 
51,25 
61,67 
ЖІӨ-нің 
 
ҒЗТКЖ 
бөлген шығындары 
% өлшеммен   
0,18 
0,28 
0,24 
0,21 
0,22 
0,23 
0,15 
0,16 
0,17 
 
0,18 
Мембюджеттен 
 
ҒЗТКЖ бөлінген 
шығындар  
1,9 
11,0 
14,2 
13,7 
15,1 
21,54 
20,15 
22,92 
30,71 
39,27 
Ішкі көлемдегі 
жалпы бюджеттік 
шығындардың үлесі  
% өлшеммен 
есептегенде  
41,4 
51,2 
57,1 
51,0 
43,4 
55,1 
60,2 
52,9 
59,9 
 
 
63,7 
 
Елдің  ғылыми-техникалық  әлеуетін  айқындауда  ҒЗТКЖ  бөлінетін 
қаржыны  жан  басына  шағып  есептеудің  де  маңызы  зор.  2000-2013  жылдар 
Қазақстан  Республикасының  ғылымға  бөлген  қаржысын  жан  басына 
шаққанда 3,7 есеге өскен (4.3-кесте).  
 

31 
 
4.3-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ бөлінген шығындарды халықтың жан басына 
шаққандағы көрсеткіші 
 
Көрсеткіштер 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
ҒЗТКЖ 
бөлінетін  ішкі 
шығындар 
(млн. теңге) 
 
4706,8 
 
21527,4 
 
24799,9 
 
26835,5 
 
34761,6 
 
38988,7 
 
33466,8 
 
43351,6 
 
51253,1 
 
61672,7 
Халық 
саны 
(жыл 
соңына 
дейін), 
млн. 
адам  
14,9 
15,2 
15,4 
15,6 
15,98 
16,2 
16,44 
16,67 
16,91 
 
 
 
17,165 
ҒЗТКЖ 
бөлінетін 
шығындарыды 
жан 
басына 
шаққанда 
(теңге) 
315,9 
1416,28  1610,38 
1720,2 
2200,1 
2436,8 
2040,7 
2595,9 
 
 
 
3030,9 
 
 
3592,9 
 
2013  жылы  Қазақстанның  ҒЗТКЖ  бағыттағын  шығындарын  АҚШ 
долларына шаққанда 20 долларға тең болған. 
Салыстырмалы  түрде  айта  кетсек,  Швецияда  ҒЗТКЖ  бөлінген 
шығындарды  халықтың  жан  басына  шаққанда  әр  адамға  1380,9  доллардан 
келген.  Ал  Финляндияда  –  1335,9  доллар,  АҚШ-та  –  1307,6  доллар, 
Швейцарияда  –  1287,0  доллар,  Жапонияда  –  1168,5  доллар,  Ресейде  –  166,7 
долларды құраған [10]. Осы бір көрсеткіш бойынша Қазақстан дамыған елдер 
арасында 60 есе қалып келе жатқанын байқауға болады.   
Бүгінде  Достастық  елдерінде  ғылымды  дамытудың  негзігі  қайнар  көзі 
бюджет  қаржысы  болып  тұрғаны  белгілі.  2013  жылы  Қазақстанда  ҒЗТКЖ 
жұмсалатын ішкі шығындардың 63,7% бюджет қаржысы құраған.  
2000-2013 
жылдары 
Қазақстан 
Республикасында 
ҒЗТКЖ 
қаржыландыруға  жұмсалған  бюджет  қаржысының  жалпы  көлемі  209449,3 
млн. теңгені жетті (4.4-кесте).  
 
4.4-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ қаржыландыруда бөлінген шығындарды 
орналастырудың көрсеткіші. млн. теңге 
 
Шығындар 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
Жалпы 
шығындар, 
барлығы 
5965,7 
29198,3 
35594,9 
37147,4 
44596,1 
49028,7 
46079,6 
58715,9 
68460,4 
 
 
73949,9 
ҒЗТКЖ  бөлінген 
ішкі шығындар  
4
706,8 
21527,3 
24799,9  26 835,5 
34761,6 
38988,7 
33466,8 
43351,6 
51253,1 
 
 
61672,7 
Соның ішінде: 
Бюджеттік қаржы 
көздері 
1
948,1 
11015,6 
14165,0 
13674,5 
15137,0 
21537,0 
20148,1 
22918,1 
30711,9 
39273,3 
Мекемелердің 
жекелген 
қаржылары 
857,3 
4392,7 
3505,1 
4837,1 
7822,7 
8591,6 
7506,7 
20075,5 
17073,5 
17836,2 
Шетелдік 
инвестиция 
106,3 
331,4 
253,1 
448,2 
332,2 
478,3 
192,9 
118,9 
290,5 
466,2 
Сыртқы 
шығындар  
1258,9 
7671,0 
10795,0  10 311,9 
9 834,5 
10040,0 
12612,8 
15364,3 
17207,3 
 
12277,2