«ШОҚан оқулары 19» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

175
 
 
ҥрдісінде жҥргізіледі. Алайда, осы бағытта математика пәнінің оқытудағы әдіс-
тәсілді  ерекшеліктеріне  байланысты  тәрбиелеуде  ӛте  қуатты  қҧрал  болып 
табылады. 
Практикалык  мазмҧнды  есептерді  шығаруда  мақсатқа  жетудегі 
табандылық,  ӛз жҧмысына сын кӛзбен қарау дағдысы тәрбиеленеді. 
Практикалық  мазмҧнды  есептерді  епті  қолдана  білу  мен  шығару 
оқушыларды  тек  қана  мҥраттылық  пен  ынталылыққа  тәрбиелеп  қана  қоймай, 
сонымен  қатар  осы  заманның  талаптарына  сәйкес  шығармашылық  және  жеке 
тҧлғалық ерекшеліктерінің қалыптасуына ықпал жасайды. 
Қорыта келгенде, практикалық мазмҧнды есептер математиканың мектеп 
курсындағы  мазмҥнды-қолданбалы  мәнін,  ерекшеліктерін  ашудағы  маңызды 
қҧралдарының бірі болып табылады және математикалық теорияны ӛмірмен екі 
жақты  байланыстыра  отырып,  материалдарды  терең  меңгеру  арқылы  білім 
алуды  қамтамасыз  етеді.  Математиканың  мазмҧнды-қолданбалы  мәні  оқыту 
мен тәрбиелеудің сапасын дамытудағы негізгі қҧрал болып табылады. 
 Математиканың  тәрбиелік  әсер  етуі  -  оқушылардың  бойында  саналы 
ойлай  білуін,  ӛмірге  кӛзқарастарын,  танымдылық,  патриоттылық  сезімдерін 
оята  отырып  дамыту  мен  қалыптастыруда  ҥлкен  рӛл  атқарады.  Мҧндай 
жетістіктерге практикалық мазмҧнды есептерді пайдалану  арқылы қол жеткізу 
мҥмкін. 
 
Әдебиеттер: 
 
1.  Қожабаев  Қ.Ғ.  Математиканы  тәрбиелей-дамыта  оқыту.  Кӛкшетау,  
2006. 
2. Алдамҧратова Т.А. Математика-5. Алматы ― Атамҧра―, 2002  
3. Рахымбек Д. Математиканы оқыту әдістемесі. Шымкент, 2006.    
 
 
 
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ 
ҚАБІЛЕТІНІҢ ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ 
 
Қожабаев Қ.Ғ., Тлеукабылова Қ.М. 
Кӛкшетау қ., Ш.Уалиханов атындағы Кӛкшетау мемлекеттік университеті 
 
Логика  (грек  logike  –  сӛз,  сӛйлем,  ой,  ақыл)  –  дҥниені  танудағы 
абстрактілі  ойлаудың  формалары  мен  заңдары  жӛніндегі  білімдер  жиыны. 
«Логиканың  негізгі  мақсаты  мен  зерттеу  пәні  танымның  ақиқаттылығы, 
танымдық тәсілдер мен әдістердің дҧрыс жҥйесін қалыптастыру. Логика ҧғымы 
объективтік 
дҥниенің, 
шындықтың 
даму 
заңдылықтарын 
бейнелеу 
мағынасында да қолданылады» дейді Н.И.Кондаков [1,б.98]. 
Әл  -  Фарабидің  анықтауы  бойынша  логика  –  ойлаудың  заңдары  мен 
ережелері туралы ғылым. Бҧл ғылымның арқасында адам ӛзінің ойлау әрекетін 

176
 
 
тәрбиелей  алады,  ӛзінің  ойын  анықтап  айқын,  жҥйелі  тҥрге  келтіреді;  ой 
қорыту, талқылау барысында логикалық қателер жіберуден аулақ болады.  
―Логикаға  кіріспе  трактатында‖  әл-Фараби  логиканың  басты  ҥш 
негіздерін ашып кӛрсетеді:  
1)  логика  —  адамның  ойлау  қабілеті,  осы  арқылы  адам  хайуаннан 
ерекшеленіп, категориялармен ойлайды, білім және ӛнерді меңгереді;  
2) логика — адамның ішкі жан дҥниесіндегі категориялар; 
3) логиканың санада орын алуының дыбыстық кӛрінісі [2,47-49б]. 
Математикадағы  логиканың  ролі  туралы  А.А.Столяр  «математикалық 
элементтерді 
кірпішке 
теңеп, 
ал 
логика 
элементтерін 
соларды 
байланыстыратын бекітетін цементке теңеуге болады» дейді. Тек математикада 
ғана емес басқа ғылымдардың барлығында логиканың ролі осындай деп айтуға 
болады.  «Білімнің  логикалық  қҧрылымын  анықтап  оларды  оқушыларға 
тҥсіндіре білу мҧғалімнің еңбегі» дейді А.А.Столяр [3, б - 254]. 
Математика  –  бастауыш  мектептегі  негізгі  де  маңызды  пән,  қарым-
қатынас  жасау  мен  дҥние  танудың  қҧралы,  имандылыққа,  адамгершілікке 
тәрбиелеудің  негізі,  баланың  интеллектісі  мен  шығармашылығын  дамытудың 
арнасы. Бҧған қоса математиканы оқып-ҥйрену барысында оқушылар алғашқы 
математикалық  мағлҧматтарды  меңгереді,  ақыл-ойы,  сӛйлеу  дағдылары 
жетілдіріледі. 
Математиканы  оқытуда  логикалық  ойлаудың  дамуы  бірнеше  кезеңнен 
тҧрады.  
 
Фактілер мен құбылыстарды бақылау. 
 
Жауапты іздеу үшін мәселе (шарт) қою. 
 
Бақыланып отырған нәрсе бойынша мүмкін болжамдар жасау. 
4.  Болжамды  зерттеу  және  дҧрыс  жауапты  тәжірибе  жҥзінде  тексеріп, 
логикалық тҧрғыда талдап, тиянақты қорытындылай білу. [4,б-155] 
Оқушылардың  логикалық  тәсілдерді  меңгеруі  туралы  Н.Ф.Талызина 
ҧғымдарды  тҥсіну  ҥшін  оқушыларды  бірінші  сыныптан  бастап  заттарды 
салыстыруға,  заттардың  ерекшеліктерін,  ҧқсастықтарын,  жеке  қасиетін 
анықтауға,  дерексіздендіруге,  топтастыруға  ҥйрету  керек.  Сонымен  бірге 
қарапайым  пайымдау  жасауға  ҥйрету  керек  деп  есептейді.  Оқушыларға 
логикалық ойлау  операцияларына  (салыстыру,  талдау,  жіктеу,  жалпылау  және 
т.б)  жеке-жеке  тоқталып  әрқайсысын  меңгертіп  алып  барып  ғана  логикалық 
тәсілді толығымен меңгереді деген [5,б.23]. 
Оқушылардың    логикалық  ойлау  деңгейін  анықтауға  арнайы  сабақ 
жоспары  қҧрылды.  Логикалық  ойлау  операцияларының  мына  тҥрлеріне: 
салыстыру,  талдау,  ҧғымды  анықтау,  жалпылау,  және  т.б.  әрқайсысына  жеке 
сабақ  жоспарлары  қҧрылды.  Зерттеу  жҧмысын  біз  Л.В.Занков,  А.З.Зактың, 
В.П.Стрекозиннің, 
Б.А.Тҧрғынбаеваның, 
А.Д.Гетманова, 
В.С.Егорина 
ҧсыныстарын басшылыққа алдық.  
Бастауыш  сынып  оқушыларының  логикалық  ойлау  деңгейін 
анықтауға арналған сабақ жоспарларына тапсырмалар. 
 

177
 
 
1-сынып.  
1-тапсырма. Тапсырманың мақсаты: Оқушылардың заттың талдау және 
жіктей  білу  қабілетін  бақылау.    Тапсырма:  Мына  фигуралардан  суретте 
қолданылғандарын ғана таңдап ал, белгіле. 
   
 
 
2-тапсырма. 
Тапсырманың 
мақсаты: 
Оқушылардың 
заттарды 
салыстыра  білу  қабілетінің  даму  деңгейін  бақылау.  Тапсырма:  Суреттерді 
салыстыр. Ұқсатықтары мен айырмашылықтары айт. 
 
 
3-тапсырма. Тапсырманың мақсаты: Оқушылардың жалпылау қабілетінің 
даму  деңгейін  бақылау.  Тапсырма:  Суреттер  ортақ  қасиеттеріне  қарай 
жинақталған. Ортақ қасиетін тап.