Шаймерденова гүлсана залқызы

15 
 
Ал,  Н.В.Горбунова  өз  зерттеулерінде  оқу-тәрбие  үдерісінде  оқытудың 
инновациялық  әдіс-тәсілдерін  пайдаланудың  педагогикалық  шарттарын 
анықтап берді (сурет 1)  [26, б. 15-19]. 
 
 
 
Сурет 1 – Оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін 
пайдаланудың педагогикалық шарттары 
 
Педагогикалық  инноватика  үш  ғылыми  пәннен  тұрады:  социология, 
психология және басқару теориясы. Жалпы инноватика инновациялық процеске 
белгілі бір бағытта жаңалықтардың ашылуын тексеру ғана емес, сонымен қатар 
кеңейтілуі және бағыт пайда болады, яғни өзіне тән әлеуметтік бағытта болуы. 
Білім  берудегі  инновациялық  үдерістер  білім  беру  ұйымдарының 
ақпараттандыру  жүйесіне  көшуімен  тікелей  байланысты.  Ақпараттандыру 
жүйесінің  басты  мақсаты  –  білім  беру  үдерісінің  барлық  қатысушыларының 
үздік  білім  ресурстары  мен  технологияларға  тең  қолжетімділікті  қамтамасыз 
ету болып табылады. Сондықтан жоғары оқу орындарының тұрақты дамуы мен 
бәсекеге  қабілеттілігінің  маңызды  факторларының  бірі  қазіргі  ғылым  мен 
техниканың  даму  жағдайында  білім  беру  сапасы  мен  оның  тиімділігін 
қамтамасыз етудегі білім беру үрдісін ақпараттандыру алдыңғы орынға шығып 
отыр.  Ақпараттық  қоғамды  қалыптастыру  зерттеудің  нәтижесі  мен  еңбек 
құралдарының  өзгеруіне  байланысты,  ол  сондай-ақ  ғылым  мен  ғылыми 
өндірістің  қарқынды  дамуымен,  еңбектің  интеллектуалды  бағытқа  қарай 
өзгеруімен,  кибернетика,  информатика,  синергетика,  педагогика  мен 
психология және т.б. ғылым салаларындағы жетістіктер негізінде  ғылыми және 
білім  беру  тұжырымдарын  қайта  қарастырумен  сипатталады.  Қарым-қатынас 
құралдарының  жаңа  сапада  дамуы,  қоғамды  жалпы  электрондандыру, 
Инновациялық 
әдістерді 
меңгерту 
Оқу-тәрбие 
үдерісінде оқытудың 
инновациялық  
әдіс-тәсілдерін 
пайдаланудың 
педагогикалық 
шарттары 
Инновациялық 
ізденіс 
қажеттілігі 
Инновациялық 
әдіс-тәсілдерді 
пайдалану және 
білім беруді 
ұйымдастыру 
Инновациялық әдіс-
тәсілдердің озық 
тәжірибелерін пайдалану 
Инновациялық 
әдіс-тәсілдер 
жайлылы білім 
Жаңалықтың 
өмір сүру 
сатыларын 
меңгеру 
Инновациялық 
әдіс-тәсілдердің 
тиімді жолдарын 
қарастыру 
Инновациялық әдіс-
тәсілдердің 
нәтижесінің болуы 

16 
 
компьютерлендіру  және  ақпараттандыру  материалдық  өндірістің  түрлі 
салаларын,  білім  беру  мен  қоғамның  әлеуметтік  тіршілігін  белгілі-бір 
өзгерістерге алып келді [34]. 
Ақпараттық  білім  беру  заңдылықтарын  қарастыратын  болсақ,  оның  даму 
деңгейін анықтайтын негізгі компоненттері белгіленген (кесте 1) [35]. 
 
Кесте 1 – Ақпараттық білім беру деңгейін анықтаушы негізгі компоненттер  
 
Ақпараттан-
дырудың даму 
кезеңдері 
Ақпараттандыру деңгейлері 
Технологиялық 
деңгей 
Ғылыми-
әдістемелік 
деңгей 
Пайдаланушылар-
дың ақпараттық 
дайындық деңгейі 
Бірінші 
кезең 
(1950  ж.  соңы  – 
1980 ж. ортасы) 
Үлкен  электронды 
есептеуіш  
машиналар (ЭЕМ) 
Жеке 
оперативті-
тактикалық 
есептер 
ЭЕМ 
бағдарламалары 
бойынша біліктілік 
«Компьютерлік 
революция» 
кезеңі  (1980  ж. 
ортасы – 1990 ж. 
ортасы) 
Дербес 
компьютерлер (ДК) 
Кешенді 
оперативті-
тактикалық 
есептер 
Компьютерлік  тіл 
бағдарламалары 
бойынша 
жоғары 
деңгейдегі 
біліктілік 
«Біртұтас 
ақпараттық 
білім 
беру 
ортасын  құру» 
кезеңі (1990 жж. 
ортасынан  
қазірге дейін) 
Дербес 
компьютерлер (ДК) 
Кешенді 
оперативті-
тактикалық 
есептер 
Жаппай  қолдануға 
арналған 
бағдарламалар 
Телекоммуникация-
лық технологиялар 
Желілік 
модельдер 
 
 
 
 
 
Компьютерлік  тіл 
бағдарламалары 
бойынша 
жоғары 
деңгейдегі 
біліктілік 
(компьютерлік 
бағдарлама 
жасаушылар үшін) 
Мультимедиялық 
технологиялар 
Мультимедия-
лық 
электронды 
оқу курстары 
Жүйелі  әкімшілік 
біліктілік 
(инженерлер үшін) 
Желілік 
компьютерлік 
технологиялар 
Авторлық 
құралдар 
(виртуалды 
білім  
кеңістігі) 
 

17 
 
Ақпараттық  білім  беру  деңгейін  анықтаушы  негізгі  компоненттеріне 
талдау жасайтын болсақ ХХ ғасырдың ортасында пайда болған ақпараттандыру 
білім  беру  технологияларының  дамуына  қатты  әсер  етіп,    оқытудың 
компьютерлік  технологияларының  дамуын  қамтамасыз  етті.  Өткен  ғасырдың 
50-60 жж. Компьютер адамның іс-әрекетінің барлық саласына еніп, білім беруді 
де қамтыды. Осылайша білім беру саласында «оқытудың автоматтандырылған 
білім беру  технологиясы» ұғымы пайда болды.   
Оқытудың  автоматтандырылған  білім  беру    технологиясы  –  оқыту 
үдерісінде  компьютерді    белсенді  қолдануға  негіз  болды.  Сол  кезеңдегі 
электронды 
есептеуіш 
машиналар 
(ЭЕМ) 
оқытудың 
компьютерлік 
технологиясының қалыптасып, дамуына әсер етті.   
Компьютердің функционалдық қызметінің кеңеюімен ақпараттар алу және 
оқу  материалдарын  дайындауға  мүмкіндік  молайып,  жаңа  термин  – 
мультимедиялық оқыту технологиялары пайда болды [36].  
Ақпараттық  білім  берудің  қазіргі  кезеңі  интерактивті  режимде  оқытудың 
технологияларын 
кешенді 
пайдалануды 
қамтамасыз 
ететін 
желілік 
компьютерлік  технологиялардың  немесе  виртуалды  білім  беру  кеңістігінің  
пайда  болуымен  сипатталады.  «Виртуалды  білім  беру  кеңістігі»    ұғымы 
виртуалды білім кеңістігіндегі оқытушы мен білім алушылардың  өзара әсерінің 
нәтижесі.  
Ақпарат  –  адамзат  үшін  таусылмайтын  әрі  қайта  жаңғырту  ресурсы, 
сондай-ақ  ең  бастысы  қоғамдық  құндылық  ретінде  білім  беруді 
ақпараттандырудың  негізін қалаушы  маңызға  ие болды.  Ноосфераның  бірінші 
сатысы  болып  табылатын  ақпараттық  қоғамның  қалыптасуы  қазіргі 
ақпараттық-компьютерлік    революция  кезеңінде    адамның  интеллектуалды  іс-
әрекетінің    негізіне    айналып  отыр.  Білім  беруді  ақпараттандырудың    өзекті 
мәселелері үздіксіз білім беру, білім берудің ашықтығы, өз бетімен білім  алу, 
білім  беру  үдерісін  оңтайландыру,  оқытуды  даралау,  дамыта  оқыту, 
қашықтықтан оқыту және т.б. білім беру идеяларын жүзеге асыруда ары қарай 
дамуға  мүмкіндік  алып  отыр.  Ақпараттандыру  ноосфералық  ойлауға  жауап 
беретіндей тұлғалық қалыптасуға, қоғамның белсенді мүшесі болуға, тұлғаның 
интеллектуалды  және  шығармашылық  қабілеттерін  үздіксіз  дамытуға 
мүмкіндік береді [37].  
ЮНЕСКО-ның  берген  анықтамасы  бойынша  ақпараттандыру  – білімді 
жүйелеуді  қамтамасыз  етеді,  сондай-ақ  жаңа  білімді  қалыптастырып,  оны 
қоғамды  басқару,  жетілдіру  мен  дамытуда  пайдалану  үшін  ақпараттар  жинау, 
сақтау  және  таратудың  кеңсалалы  әдістері  мен  құралдарын  қолдану.  Осы 
тұрғыдан  ақпараттандыру  қазіргі  кезде  «ақпараттық  қоғам»,  «ақпаратты 
тұрақты  даму»,  «ақпараттандыру»,  «ақпараттық  таным»,    «білім  беруді 
ақпараттандыру»  және  т.б.  ұғымдар  тұрғысынан  сипатталып,  жан-жақты 
зерделенуде.  Соның  ішінде  жалпы  қоғамды  ақпараттандыру  мәселелері  мен 
ерекшеліктері  И.Масуда,  Дж.Несбитт,  Т.Роззак,  Э.Тоффлер,  А.П.Ершов, 
Р.Ф.Абдеев,  Н.П.Ващёкин,  Т.П.Воронина,  Т.В.Габай,  Г.Р.Громов,  В.А.Лось, 
Н.М.Мамедов,  Н.Н.Моисеев,  Ю.А.Первин,  Г.С.Поспелов,  А.И.Ракитов,