Сборник научных материалов студентов и молодых ученых

146 
 
мемлекеттердің  санының  көптігімен  дәлелденіп  отыр.  1991  жылы  тәуелсіздік  алған  сәттен 
бастап,  біздің  республика  әлемнің  130  мемлекетімен  дипломатиялық  қарым-қатынас 
орнатты.  Көптеген  себептерге  байланысты  Орталық  Азия  мен  Қазақстан  аймағы  әлем 
саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие. Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында 
ipi  трансұлттық  корпорациялардың,  өзге  мемлекеттердің  үлкен  қызығушылығына  ие.  Бұл 
түсінікті де, Қазақстан Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi мемлекет болып 
табылады,  оған  қоса  экономикалық  даму  қарқыны  бойынша  біздің  мемлекет  аймақтағы 
көшбасшы.  Осы  ретте  еліміздің  болашақта  даму  мүмкіндіктерінің  мол  екендігін  ескере  кету 
керек. Бүгінгі күні қазақстандық сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ., 
ЕО., Орталық Азия аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-
қатынас  құруга  бағытталып  отыр.  Бұл  тұрғыда  2006-2007  жылдары  аталмыш  мемлекеттермен 
және  аймақтармен  екі  жақты  байланыс  едәуір  алға  басты.  Ел  мүддeciнe  қатысты  бірталай 
маңызды  құжатқа  қол  қойылған  мемлекет  басшылығының  Вашингтон,  Мәскеу,  Брюссель, 
Лондон,  Бейжің,  Каир,  Тегеран,  Ташкент,  Бішкек  және  тағы  да  басқа  мемлекеттердің 
астаналарына  ресми  сапарларының  қорытындылары  да  осыны  айғақтай  түсуде.  Осылайша 
мeмлeкeтiмiздiң  әлемнің  жетекшi  державалары  мен  көршілес  ТМД  мемлекеттepi  арасындағы 
стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге болады [1]. 
Қазақстанның  тәуелсіз  даму  жылдары  ішіндегі  сыртқы  саясаты  еліміздің  құрылу 
тарихы  және  таңдап  алынған  ұлттық  даму  стратегиясы  тығыз  байланысты.  Мемлекет 
басшысы сыртқы саясаттың негізі мақсаты-еліміздің саяси және экономикалық реформалар 
негізінде  дәйекті  дамуы  үшін  қолайлы  сыртқы  ортаны  қалыптастыру  және  қолдау  деп 
анықтады. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін еліміздің басшылығы саяси-әскери, экономикалық, 
демократиялық  қайта  құрулар  мен  мемлекеттік  құрылыс  салаларында  маңызды  шешімдер 
қабылдады.  Олар  Қазақстанның  дүниежүзілік  қауымдастыққа  бірқалыпты  ықпалдасуына 
көмектесті.  Бүгінде  Қазақстан  алғашқы  күндерден  бастап-ақ  дербес  даму  мүмкіндігін 
ұтымды  пайдалпнып  келеді  деп  толық  сеніммен  айтуымызға  болады.  Еліміз  таңдап  алған 
ішкі  даму  жолы  ортақ  ғаламдық  саяси  және  экономикалық  ырықтандыру  үрдістермен 
үйлесімді  дамып  отыр.  Тәуелсіздіктің  алғашқы  жыларындағы  сыртқы  саясатымыздың 
бағамдай отырып, Қазақстанның ядорлық қарусыз мемлекет мәртебесін алуын, оны таратпау 
талабына берілгендігін атап өту ерекше маңызды. Қауіпсіздік, ізгі көршілестік және достық 
ахуалын  қамтамасыз  ету  жолында  ресейлік,  қытайлық,  ортаазиялық,  американдық, 
еуропалық  және  басқа  бағыттардағы  Қазақстан  дипломатиясының  күш-жігері  табысты 
болды.  Еліміздің  егемендігін  нығайту,  оның  экономикалық  мүдделерін  ілгерілету  үшін 
қажетті сыртқы жағдай жасалды. Еліміз 1992 жылы наурызда БҰҰ-ның  мүшесі болып, қазір 
оның шеңберінде белсенді де табысты саясат жүргізуде. Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан 
Республикасының  шет  елдермен  қарым-қатынасының  шарт-құқықтық  негізі  қаланып, 
мемлекетаралық  және  үкіметаралық  деңгейде  1300-ден  астам  екі  жақты  халықаралық 
шарттарға  қол  қойылды.  Жалпы  алғанда,  көршілес  елдер-  Ресей,  Қытай,  Орталық  Азия 
мемлекеттері,  сондай-ақ  АҚШ  және  әлемнің  басқа  дамыған  елдерімен  ұтымды,  Қазақстан 
мүдделеріне жауап беретін қатынастар орнатылған. Еуропа, Азия және басқа құрлықтардағы 
елдердің  көпшілігімен,  аймақтық  ұйымдар,  атап  айтқанда  ЕҚЫҰ,  ЭЫҰ,  ИҚҰ-мен  және 
басқаларымен  белсенді  саяси  диалог  орнатылған.  Түйіндеп  айтқанда,  Қазақстанның 
ғаламдық және аймақтық экономикалық процестерге ықпалдасуы үшін қажетті алғышарттар 
толық  жасалған.  Кең  байтақ  Еуразия  кеңістігінің  кіндігінде  орналасқан  Қазақстан  үшін 
әлемдік  және  аймақтық  істерге  белсенді  араласу  мемлекетіміздің  егемендігін  сақтап  қалу 
үшін  қажетті  шарт  болып  табылады.  Қазақстан  бүгін  әлемде  жүріп  жатқан  терең 
трансформациялық  процестерден  шет  қала  алмайды.  Бұл  өзгерістер  тек  халықарлық 
қатынастар  жүйесі  ғана  емес,  сонымен  қатар  бүкіл  адамзат  өркениетін  қамтып  отыр. 
Ғаламдандырудың  өскелең  кезінде  барлық  жерде  аймақтық  интеграция  процесі  қарқан  ала 
түсуде.  Еліміз  өз  ұлттық  мүдделерінің  басқа  мемлекеттер  мүдделерімен  үйлесімді  дамуы 
проблемасын  табысты  шешіп  келеді.  Тұңғыш  рет  Қазақстан  Республикасының 
Дипломатиялық  қызмет  туралы  заңы  қабылданды,    шетелдік  инфрақұрылым  құру  процесі 

147 
 
негізінен  аяқталды,  еліміздің  халықаралық  беделі  артты,  Қазақстанның  сыртқы  саяси 
бастамалары  бүкіл  әлемге  кеңінен  танымал.  Біздің  еліміз  Азия  құрлығында  қауіпсіздік 
құрылымдарын құру, мәселесін белсенді қолға алды. Қазақстан сыртқы саясатының шешуші 
мақсаттары мен принціптерінің негізінде: 
- ұлттық мүдделерді қорғау; 
-  елде  экономикалық  реформаларды  жалғастыру  және  демократиялық  институтарды 
нығайту үшін сыртқы қолайлы жағдайды қамтамасыз ету; 
- әлемнің барлық елдерімен тең құқықты және әріптестік қатынастарын дамыту; 
- ғаламдық және аймақтық интеграциялық процестерге белсенді қатысу; 
-  ғаламдық  және  аймақтық  тұрақтылық  пен  қауіпсіздікті  қолдану  және  нығайту 
мақсатында жетекші мемлекеттермен стратегиялық өзара ықпалдастықты кеңейту; 
- халықаралық ұйымдармен ыгтымақтастықты тереңдету міндеттері жатыр. 
Еліміз географиялық тұрғыда тепе-теңдестірілген белсенді сыртқы саясат жүргізуі қажет. 
Алдағы уақытта экономикалық дипломатияның рөлін арттыруға баса назар аударылды. 
Бұл ретте бірінші кезекте Қазақстан экономикасын нығайтуға ықпал ету және сыртқы саяси 
мамандандыруды  жаңарту,  шетелдік  инвестицияларды  тарту,  халықаралық  экономикалық 
ұйымдарға  қатысуды  қамтамсыз  ету,  қазақстандық  кәсіпкерліктің  әлемдік  рыноктарға 
шығуына  көмектесу,  шетелде  қазақстандық  бизнестің  және  экономикалық  субьектілердің 
мүдделерін қорғау сияқты міндеттер тұрады. 
Қазақстан  Республикасы  ХХI  ғасырға  салмақты  сыртқы  саяси  ресурсы-пәрменді 
сыртқы саясаты мен экономикалық өсу мен саясаты бар мемлекет ретінде енді. Қазақстандық 
дипломатияның  өтпелі  кезеңде,  бірегей  және  өзгермелі  геосаяси  ландшафт  жағдайында 
қимылдауына тура келіп отыр. Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының бағдарламалары 
анық:  олар-еліміздің  ұлттық  мүдделерін  дәйекті  қорғау,  басқа  мемлекеттермен    сындарлы 
өзара  ықпалдастықты  тереңдету,  халықаралық  тұрақтылық  пен  қауіпсіздікті,  қалыптасып 
келе жатқан әлемдік тәртіптігін демократиялық негізін нығайту[2, 3]. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.Теориялық саясаттану. Оқулық. - Алматы: Издательский центр ОФППИ «Интерлигал», 2005. 
2. Егемен Қазақстан 2001 ж, 23 ақпан. 
3. Назарбаев Н.Ә Ғасырлар тоғысында, Алматы 1996 ж. 
 
 
ӘОЖ 316.624:619.89-008 
ҚИНОЯТОВА Н., ШҮРШІТБАЙ Б.Ш. 
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Өскемен қ. 
 
СУИЦИД – ХІХ ҒАСЫРДЫҢ ДЕРТІ 
 
Кез келген адамға бұл өмірдегі ең қымбат не десек, көбінесе «өмір сүру» деген жауапты 
аламыз. Алайда кейбір жандар үшін бұл өмірден кету бәрінен дұрыс шешім болып көрінеді. 
Қазіргі таңда адамзаттың өз өміріне балта шабуы  – қоғамның дертіне айналып бара жатыр. 
Бұл дертпен қүреспесе ол бүкіләлемдік қауіпке айналары һақ, алайда қазіргі таңда бұл дертке 
айналып та кеткенін біз жоққа шығара алмаспыз.  
Жалпы суицид дегеніміз не? Ол жайлы толығырақ ақпарат алу үшін, ең алдымен оның 
тарихына  тоқтала  кететін  болсақ.  Бұл  термин  XVII  ғасырда  пайда  болған.  Алайда  XVIII 
ғасырдың  ортасына  дейін  мұндай  ұғым  кеңінен  пайдаланылмаған.  Бірақ  бертін  келе,  XX 
ғасырдың алғашқы кезеңінен бастап тұрғындардың өзіне-өзі қол жұмсауы етек ала бастаған. 
Міне, осы кезде ғылымда «суицидология» (суицид туралы ілім) атты дербес зерттеу саласы 
қалыптасып, «Суицид» терминін итальян психологі Г. Дэзен 1947 жылы енгізіп, оны «өзін-өзі 
өлтіруге әрекет ету» - деп түсіндіреді[1].  
Суицид  ақыл-есі  кем  адамның  ғана  іс-әрекеті  деп  айтуға  келмейді.  Себебі  бұл  әрекет 
көп  жағдайда  есі  дұрыс  адамның  мінез-құлқында  кездесетіні  анықталып  отыр.Түрлі  міне-