Сборник научных материалов студентов и молодых ученых

308 
 
көптеген  жұмыстар  жасалуда.  Ю.Бромлейдің  «Ұлттық  сана  –  адамның  өзінің  осы  ұлттың 
өкілі  екендігін,  ұлт  мүддесі  мен  құндылықтарын  және  басқа  ұлттарға  көзқарасын  сезініп, 
түсіну, бір сөзбен өзінің кешенді ұлттық ұғымын қалыптастыру» деген сөздерінде үлкен ой 
жатыр. «Патриотизм  дегеніміз  -  Отанға  деген  сүйіспеншілік,  жеке  адамның  аман-
саулығының  қоғамдық–мемлекеттік  қауіпсіздікке  тікелей  байланыстылығын  сезіну,  ал 
мемлекетті  нығайту  дегеніміз-жеке  адамды  күшейту  екенін  мойындау,  қысқасын  айтқанда, 
патриотизм  мемлекет  деген  ұғымды жеке  адаммен,  яғни  оның  өткенімен,  бүгінгі  күнімен 
және  болашағымен  қарым-қатынасты  білдіреді»  [1].  Осыған  байланысты  сабақ  берудің  ең 
негізгі мақсаттарына төмендегілер кіреді. Бірінші – танымдық, екінші – тәрбиелік, үшінші – 
дамытушылық.  Осы  мақсаттарды  орындау  үшін,  өз  тәжірибемізде  тарих  және  әдебиет 
сабақтарында  оқушылардың  өз  бетімен  білім  алу  дағдыларын  қалыптастыру, 
шығармашылық  қабілетін  дамыту,  ізденіс  жұмыстары  мен  алған  білімдерін  іс  жүзінде 
пайдалана  білуге  үйрету  бағытында  жұмыс  жүргізіп  келеміз.Әскери-патриоттық  тәрбиенің 
міндеті  әскери-патриоттық тәрбие міндеттері  жастардың көзқарасын қоғамдағы күнделікті 
өзгерістермен  айқындалуы қажет соған бейімделуі керек. 
Патриоттық  тәрбиенің  өзінің  халқына  деген  сүйіспеншілікті  мектеп  ұжымында 
тәрбиелік  мәні  мен  айқындалуы  керек.  Тәрбие  жалпы  жас  жеткіншектерге  отбасынан 
басталуы қажет. Отбасылық тәрбие жастарға қоғамға тез араласуына ықпалын зор тигізеді. 
Әскери  патриоттық  тәрбиенің  негізгі  ықпалы  жастарға  отанының  адал  болуына 
патриоттық  сезімін  тудыратын,  өзінің  қоғамға  бір  ықпалын  тидіретіне   қуаныштылығын 
туғызуы  тиіс.  Қоғамдағы  өзгерістер  жастарғада  ықпалын  тигізеді  себебі,  жастар  қазіргі 
уақытта  қағамның  белді  бір  мүшесі  болып  табылады.  Жастардың  қазіргі  патриоттық 
тәрбиенің  мақсат мен міндеттеріне саналы көз қараспен қарайды ол дегеніңіз өзінің отанына 
деген сүйінспеншілігін  бар екенін айқында берілуі болып табылады. 
Отанға  деген  сүйінспеншіліктің  жастардың  бойына  табылуы  ол  дегеніңіз   үлкен 
құрметтің  белгісі  болуы.  Әскери  патриоттық  тәрбиенің  негізгі  алатын  орны  қоғамыздың 
жаңаруына өзінің қандайда бір ықпалын тигізеді. Бұл дегеніңіз қоғамдағы  қандайда болсын 
өзгерістер жастардың ықпалы мен болып жатқанын дәлелдейді. Әскери патриоттық тәрбиеде 
жастарға  әскердің  не  екенін  жалпы  мағлұмат  алатындай  олардың  әскери  ойындарға 
араласуы,  отан  соғысының  ардагерлермен  кездесу  өткізуі   бейне  филъмдер  көрсету  соның 
бір дәлелі бола алады [2]. 
Патриоттық тәрбие қашанда жас жеткіншектерге өзінің халқына деген сүйінспеншілігін 
артуына  зор  ықпал  етуі  тиіс.Отан  қорғау  бойынша  эмоционалдық,  күш-жігерлілік  қатынас, 
оның  адалдығы,  Отан  қорғау  туралы  балалардың  білімінің  қалыптасу  жүйесі  Әскери-
патриоттық  тәрбиенің  барлық  түрлерін  қолдана  білгенде  ғана  тәрбиелік  нәтиже  беретіні 
ескерілуі қажет. Мұғалімнің міндеті мұндай жағдайда жоғары эмоцияға, кіші оқушылардың 
тез  қабылдауына  сүйене  отырып,  оларға  ҚР  Қарулы  Күштерінің  ерлік  тарихтарымен  ҚР 
Әскерінің  және  Әскери-теңіз  флотының  жауынгерлерін  мақтанышпен  айта  отырып, 
болашақта солардың қатарына болғысы келетін сезімін дамыта білу. 
Әскери  жетекші  пән  бағдарламасымен  негізделген  шеңберде  сабақ  мазмұнын 
анықтайды. Оқу және тәрбие міндеттерінің шешімін қамтамасыз ететін негізгі және қосымша 
фактілерді  бөліп  көрсетеді.  Сабақ  жүргізудің  тәртібі,  түрі  және  әдістемесін 
белгілейді.Қолданылатын 
әдістер:үйрету 
әдісі, 
оқыту 
әдісі,дәлелдеу 
әдісі,мысал 
әдісі,жаттығу әдісі,ынталандыру әдісі,ескерту әдісі[3]. 
Әскери  патриоттық  тәрбие  –  ерлік–патриоттық  тәрбиемен  тығыз  байланыста 
оқушылардың бойында терең патриоттық сананы қалыптастыру, отанға қызмет ету және оны 
қорғау идеясы. Әскери патриоттық тәрбиені бастауыш сыныпта қалыптастыру жолдары: 
-батыр бабалар,аталар туралы әңгімелер; 
- Даңқ ескерткіштеріне саяхат; 
- мектепке аты берілген батырдың өмірдерегімен таныстыру; 
- ерлік тақырыбындағы өлеңдер,тақпақтар жаттату; 
- өз отбасындағы ерлік істермен таныстыру; 

309 
 
- төтенше жағдайларындағы қажетті іс-қимылдарға үйрету; 
- әр түрліәскери - спорттық ойындар ұйымдастыру; 
- әскери-техникалық моделі үлгілерін жасату; 
- әскери –техникалық үйірмелерге қатыстыру. 
 
Қазіргі  таңда  ТМД  елдерінде  саяси  және  қоғамдық  саяси  ұйымдар  мен  бірлестіктер 
құрылуда.  
«Союз  несовершеннолетних  граждан»  (Украина),  «Саяси  лицей»  «Политический 
лицей»  (Москва  қаласы),  қоғамдық-саяси  орталық  «Невада-Семей»,  жас  парламентарий 
клубы (Москва қаласы). Қазақстанда «Ұлан», «Алау»  әскери спорттық ұйым. 
Қоғамдық  ұйым,  бірлестіктер,  қозғалыстарға  материалдық  көмек  төмендегі  көмек 
көздері арқылы жинақталған:  
-  балалардың  қол-өнер  және  техникалық  шеберліктерінен  түскен  қаржылар;  еңбек 
кооперативтерінде істеген жұмыстары үшін алған ақылары;  
- өздері шығарған газет-журналдарды сатудан түскен қаржылар;  
-  үшелік  жарнадан  (ұйым  мен  бірлестік  мүшелерінің  еңбекке  жарамдылары  төлейтін 
міндетті жарна, ал оқушы мен ата-аналар өз еріктерімен төлеген жарнадан түскен қаржы);  
- мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардан түскен қаржылай көмек.  
Көптеген елдердегі қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстарға ғылыми-теориялық тұрғыда 
талдау  жасау  барысында  түйгеніміз,  қоғамдық  ұйымдар  оқушы-жастардың  жеке  тұлға 
ретінде  дамуына,  өз  ойын  еркін  айта  білуіне,  отанын,  елін,  жерін  сүйетін,  қоғамдық 
қатынаста  әртүрлі  жағдайлардан  шыға  білуге  баулитынын  байқадық.  Қазақстан 
Республикасындағы білім беру ұйымдарында жастардың алғашқы әскери дайындығын өткізу 
мен ұйымдастыру негізгі мәселелердің бірі болып табылады[4]. 
«Жас  Ұлан»  әскери  патриоттық  ойынын  өткізу  ұсынылады.  Бірақ  ойынның 
республикалық  тұрғыдан  әлі  күнге  дейін  қолдау  таппай  отырғанының  себебі,  мақсаты  мен 
қалыпты ережесі нақты бекітілмеген. Кіші сыныптарда табиғат, қоршаған орта тақырыбында 
тәрбие  сағаттары  өткізілсе,  жоғарғы  сыныптарда  «Отан  қорғау-міндеті»  туралы  түрлі 
кештермен, тәрбиелік іс-шаралар өткізіледі. Ал айлық ішінде әр дүйсенбілік жиында «Ұлан 
сарбаздарының  жылдық  тойы»,  «Отан  күзетінде»-деген  тақырыптарда  сынып  жиындары 
өткізіледі.  
Сонымен қатар Ұлы Отан соғысы және Ауғаныстан соғысы ардагерлерімен кездесулер 
де  осы  айлық  аумағында  мамыр  айында  өткізіледі.  Ал  спорттық  жарыстардан  төменгі 
сыныптарда  «Қызыл  жалау»  ойыны,  орта  сыныптарда  кіші  футбол,  пионер,  ойындары 
жарыстар  ұйымдастырылса,  ал  жоғарғы  сынып  оқушыларымен  баскетбол,  волейбол, 
президенттік  сынамалар  тапсырылады.Әскери  патриоттық  тәрбиені  қалыптастыруда 
қолданылатын ойындар; 
Әскери-спорттық ойыны «Алау» жұмысының мазмұны:  
- патриоттық-ерлікке тәрбиелеу;  
- жас жауынгерлердің жалпы дайындығы;  
- жас жауынгерлер мамандығына дайындау; жер жағдайъшдағы ойын.  
Әскери-спорттық  ойын  «Ұлан»  жеке  –  бір  немесе  құрама  команда  үшін  бір  рет 
өткізілетін іс-шарт емес, ол ерлік мектебінің, патриотизм мектебінің жүйелі түрдегі, көпшілік 
–  қорғаныс  және  спорттық  жұмысының  жаппай  түрі  болып  табылады.  «Ұлан»  ойыны 
«Бастапқы  әскери  дайындық»  қатар  жасөспірімдерге  жас  сарбазды  дайындау  көлеміндегі 
қажетті білім мен тәжірибелік дағдыларды алуға және нығайтуға көмектеседі.  
Әскери  патриоттық  айлық  кезінде  мұғалімдер  ұжымының  белсенділіктерін  арттыру 
мақсатында  әр  аптаның  сәрсенбісінде  сабақтан  тыс  уақытта  «денсаулық  сағаттары» 
ұйымдастырылып, шахмат, стол теннисі, үлкен футбол жарыстары ұйымдастырылады.  
Жастарға әскери–патриоттық  тәрбие беру – біздің ортақ мақсатымыз! 
 Атқарылған  жұмыстар: 
-  1-4  сыныптар  арасында  «Отан  қорғаушылар»  атты  сурет  көрмесі  өткізілді,  көрме