Сборник научных материалов студентов и молодых ученых

276 
 
тренировки в школьных секциях по видам спорта и занятия в ДЮСШ по видам спорта. 3-4 
тренировочных занятия в неделю эффективно дополняют количество движений, полученных 
школьниками  на  уроках  ФК  и  оптимизируют  ДА  школьников,  одновременно  укрепляя 
здоровье и повышая физические и интеллектуальные возможности школьников[10]. 
Таким  образом,  значительная  интеллектуализация  и  компьютеризация  учебного 
процесса школьников приводит к резкому сокращению движений, что негативно сказывается 
на  здоровье,  физическом  и  интеллектуальном  развитии  детей  школьного  возраста.  В  то  же 
время,  оптимизация  двигательнойактивности  дает  возможность  значительно  повысить  как 
физические, так и умственные способности школьников, а так же укрепить их здоровье.      
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.  Леман Г. Практическая физиология труда. - М., 1967,-124с. 
2.  Нечаев  А.П.  Современная  экспериментальная  психология  и  ее  отношение  к  школьному  обучению.  - 
Спб., 1908. - 234с. 
3.  Кулак И.А. Физиология утомления при умственной и физической работе человека. - Мн.,1968.-164с. 
4.  Гужаловский  А.А.  Исследования  различных  вариантов  активного  отдыха  в  режиме  дня  начальных 
классов школ-интернатов. - М.,1963.-34с. 
5.  Трахтенберг И.М.,Рошман С.М. Гигиена умственного труда студентов. - Киев.1973. -56с. 
6.  Волков К.В. Влияние физических упражнений и спорта на работоспособность при умственном труде. 
- Л.,1960.-102с. 
7.  Пратуеевич Ю.М. Умственное утомление школьников. - М.: Медицина, 1964. - 243с. 
8.  Психология  физического  воспитания  и  спорта:  Учеб.  Пособие  для  ин-овфиз.культ.  /Под  ред. 
Т.Т.Джамгоратова.- М.: ФиС, 1979. - 143с. 
9.  Рейзин В.М. Физическая культура людей умственного труда. - Мн.: Изд-во БГУ, 1979. - 176с. 
10. Виноградов М.И. Руководство по физиологии труда. -М., 1969. - 154с. 
 
 
УДК 37.012(574) 
ҚАЛИБЕК А., САТИМБЕКОВА А.Б., ТАШКЕНБАЕВА С.Ж. 
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Өскемен қ. 
 
ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУ ӘДІСІ ЖӘНЕ СТУДЕНТТЕРДІҢ  
БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ 
 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  Қазақстан  халкына  Жолдауында:  «Ұлттық  бәсекелестікке 
қабілеттілік  бірінші  кезекте  оның  біліктілік  деңгейімен  айқындалады.  Әлемдік  білім 
кеңістігіне  толығымен  кіруге  білім  беру  жүйесін  халықаралық  деңгейге  көтеруді  талап 
ететіні сөзсіз», - деп көрсеткендей, Қазіргі кезде мұғалімдердің біліктілігін неғұрлым сапалы 
деңгейге  көтеруде  білім  беру  жүйесінін  қызметкерлерін  кайта  даярлау  жөніндегі 
республикалық  және  аймақтық  институттарда  әлемдік  деңгейдегі  жаңа  технологияларды 
кеңінен қолдануды қажет етеді. Жаңа формация педагогін даярлауда жоғары педагогикалық 
оқу  орының  ескерсек,  оқытудың  жаңа  технологияларын  педагогикалық  процеске  енгізудің 
әдістемелік нұсқауын  даярлау  - өмір талабы.Жоғарғы мектепте студенттерге білім берудегі 
оқытудың  әйгілі  әдістерінің  бірі  –  дәріс  түрінде  ұйымдастырылады.  Дәстүрлі  дәрістің 
кұрылымы баршамызға мәлім:  
1) лектор студенттерге дәрістің тақырыбы мен мақсатың жариялайды;  
2)  дәрістің көп бөлігін мазмұның айтып, түсіндіріп, керек жерлерін  жаздырады; 
3)    дәріс  соныңда  сұрақтарға  уақыт  бөліп,  студенттердің  сұрақтарына  жауап  береді. 
Әрине, мұндай түрдегі дәріс сабағы – көпжылдан бері қалыптасып қалған оқыту әдісі. Оның  
оқытушы  үшін  өзіндік  жақсы  жақтары  бар:  күнделікті  осы  түрдегі  дәріс  оқып  жүрген 
оқытушының шешендік қабілеті дамиды, оның өзіндік білім деңгейі үнемі жетіліп отырады 
с.с.  т.б.  Ал,  студент  ше?  Оның  білімі  қалай  дамиды?  Егер  де  сабақтың  тең  жартысында 
студент  тек  тыңдаушы  болса,  онда  ол  белсенді  түрде  оқу  процесіне  қатыса  ма?  Тыңдау 
арқылы білім алу белсенділігі қалай артады екен?  
Тыңдау  –  бұл  күрделі  әрекеттердің  бірі  екені  белгілі.    Студент  дәрісті  мұғалімнің 

277 
 
мононологы ретінде  30 минут тыңдауға бейімделеді.  Сонан соң индивидтің жұмыс қабілеті 
төмендей береді. Олай болса, студенттердің жұмыс қабілетін көтеру үшін, сабақ барысында 
интерактивті әдістерді қолдану керек. Тиімді әдістердің бірі проблемалық оқыту әдісі. 
Проблемалық  оқыту  әдісі  негізінен  екі  функциясымен  анықталады:  1.  Ақыл-ой 
ізденісінің  бағытын  анықтау,  яғни  студенттердің  проблемаларды  шешудің  амалдарын 
іздестіруі.  2.  Студенттердің  жаңа  білімді  меңгерудегі  танымдық  қабілетін  дамыту,  оқу 
әрекеті  белсенділігін  қалыптастыру.  Дәріс  барысында  оқытушы  проблеманы  талқылайтың 
сұрақтарды  айқындап,  студенттердің  ойлау  әрекетін  дамытатың  жағдаяттар  туғызу  керек.  
Әрине,  бұл  әдісті  қолдануда  оқытушынан  көптеген  ізденіс,  негізгі  және  қосымша  оқу 
кұралдарымен  танысып,  өзіндік  білімін  үнемі  жетілдіру  талаптары  тұрады.  "Проблемагіық 
оқыту"  ұғымы  20-30  жж.  кеңес  және  шетел  мектептерінде  кеңінен  тарады.  Проблемалық 
оқыту  американ  философы,  психолог  және  педагог  Джон  Дьюидің  (1859-1952)  теориялық 
кағидаларына  негізделеді,  Д.Дьюидің  философиялық  және  психологиялық  көзқарастары 
бойынша  адам  қиыншылықтарға  кездескенде  шешім  іздеп,  әр  түрлі  жолдарын  қарастыра 
бастайды. Д.Дьюидің тұжырымдамасында мына сатыларды атайды: қиындықты сезіну; оны 
табу және анықтау; оны шешудің жорамалын жасау; іс-тәжірибе арқылы жорамалды тексеру 
мен басқалар. Кейіннен "қиындық" термині "проблема" деп атала бастады.      
Проблемалық  оқыту  дегеніміз  –  оқытушының  басшылығымен  проблемалық 
ситуацияларды туғыза отырып, оны шешу жолында студенттердің белсенді дербес іс - әрекетін 
қалыптастыру, мұның нәтижесінде білім, білік пен дағдыларды шығармашылықпен игеру, ақыл 
-  ой  қабілеттерінің  дамуы  іске  асады.    Проблемалық  оқытудың  мақсаты  ауқымды:  ғылыми 
таным нәтижелерін меңгеріп қана қоймай, оны алудың жолдарын игеру; студенттің танымдық 
дербестігін  қалыптастыру  және  шығармашылық  қабілеттерін  дамыту;  білім,  білік,  дағды 
жүйелерін  меңгеру  және  дүниетанымды  қалыптастыру.[3]  Педагогикалық  әдебиеттерде  бұл 
құбылыстың  бірнеше  анықтамалары  бар.  Айталық,  «проблемалық  ситуация»  мен  «оқу 
проблемасы»  проблемалық  оқытудың  негізгі  ұғымдары.  Оқу  проблемасы  ақыл-ой  ізденісінің 
бағытын анықтайтын, қызығушылықты оятатын меңгеру процесінің логикалық -психологиялық 
қарама-қайшылықтарының  көрінісі.  Педагогикалық  проблемалық  ситуациялар  белсенді  әрекет 
барысында,  танымдық  жаңалығын,  маңыздылығын  баса  көрсететін  оқытушының  қоятын 
сұрақтарының көмегімен туады. Проблемалық ситуациялар оқу процесінің барлық кезеңдерінде 
түсіндіру, бекіту, бақылау барысында туады. 
Оқытушы  ерекше  әдістемелік  тәсілдерді  пайдалана  отырып  проблемалық 
ситуацияларды тудырады: 
 -  ол  қарама-қайшылықты  тудырады  да,  одан  шығудың  жолын  табуды  студенттердің 
еншісіне қалдырады; 
 - бір сұраққа әр түрлі көзқарас білдіреді;  
- студенттерді салыстыруға, топшылауға, фактілерді сәйкестендіруге итермелейді; 
- анық сұрақтар қояды (негіздеуге, айғақтауға, логикалық талқылауға);  
- проблемалық теориялық және практикалық тапсырмаларды анықтайды; 
 -  проблемалық тапсырмалар қояды (әдейі қате жіберілген, уақыты шектелген, сұрағы 
анық емес және т.б.). 
Проблемалық оқытудың жалпы функциялары: 
 -  студенттердің  білімін  терең  ойлау,  талдау,  тұжырым  жасау  әрекеттерін  меңгеру 
арқылы дамыту; 
 -  студенттердің  білім  жүйесі  мен  ақыл-ой  және  практикалық  іс-әрекет  амалдарын 
меңгеруі; 
 - студенттердің танымдық дербестігі мен шығармашылық, қабілеттерінің дамуы; 
 - студенттердің дүниетанымының негізі болып табылады; 
 - материалистік ақыл-ойының қалыптасуы.  
Арнайы функциялар: 
 - білімді игерудің шығармашылық дағдыларын тәрбиелеу (логикалық тәсілдерді, жеке 
амалдарды пайдалану);