87
Abstract: The ecologiacal problems are various because of human activities. Therefore , it
is very vital that all over the world to protect our living environmrnt. It is not only the mission of all
over the country in this world but also every individual. In this article I will introduce general
ethnoecological activities in China and its effects on China ecology .
Key words: ecological problem, ethnoecology activities, forestation, human affect.
Аннотация: в статье рассматриваются современные экологические проблемы
человечества и краткое описание их в задачах по охране окружающей среды. Описываются
особенности этноэкологических мероприятий Китая и их достижения,а также раскрыта
важность этноэкологической мероприятий.
Ключевые слова: этноэкология, посадка деревьев, окружающая среда, объединение
защиты, экологические мероприятия в Китае.
Экологиялық өркениет құрылысы – бүгінгі таңда әлемнің
өзекті тақырыптарының бірі
болып есептеледі. Жан санының үздіксіз артуы, жаратылыстық ортаның бұзылуы, жарақсыз
газдардың дұрыс бір жақтылы етілмеуінен ауаның ластануы, ормандық жерлердің егістік
жерлерге айналуы, су қорының азаюы және ластануы сынды мәселелер жер шары бетіндегі
кез-келген мемлекеттің бас қатыратын мәселесіне айналып отыр.
Экологиялық ортаның бұзылуы бір жағынан табиғи апаттардың бұзылуынан болса,
екінші жағынан адамзаттың тікелей қолымен жасалған антропогенді әсерлерден болады, әрі
бүгінгі таңда антропогенді әсерлердің басымдылығының ерекше ауыр екені баршаға аян.
Осыған байланысты, өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастап адамзат қоршаған ортаға
баса мән бере бастады. 1972-жылы Стокгольм қаласында өткізілген Қоршаған орта туралы
БҰҰ-ның бірінші реткі конференциясы осының дәлелі. Осы жиналыста экологиялық ортаны
қорғау туралы алғашқы принциптер мен бағдарламалар белгіленде. Конференцияның бірінші
принципінде: Адам
тек қана таза ауа, таза қоршаған ортаға және берекелі өмірге құұылы ғана
емес, сонымен қатар, сол ортаны қайта қалпына келтіруге, бұзбауға міндетті деп атап
көрсетілді
[1]
.
Әлемдік санақтар жүйесіне жүгінсек, дәл осы мезгілдерде ауыр өндіргіш күш арқылы
экономикада ырықты орынға көтерілу Қытай экологиясын ауыр дәрежеде бұзылуға
ұшыратты. Ормандардың егістік жерге жаппай айналуы, жердің құнарсыздануы, жан
санының үздіксіз артуы адамдар санасында экологиялық мәселелерге мән берудің
маңыздылығын ұғындыра бастады, мемлекет пен халық бұқарасы аттанысқа келіп
экологияны қалпына келтіру шараларын атқара бастады.
1978-жылы мамыр айында Қытайдағы ең алғашқы халық бұхарасынан ұйымдасқан
ортаны қорғау еріктілер ұйымы барлыққа келді. Қазіргі таңда Қытай мемлекетінде 3000
мыңнан астам халықтан ұйымдасқан ортаны қорғау қоғамдық бірлестіктері бар. Жалпы осы
мемлекеттегі ортаны қорғау бірлестіктері үлкен жақтан төрт түрге бөлінеді:
1）үкімет ұйымдастырып қаржыландырған ұйымдар 49.9% ұстайды,
2）бұқараны негіз еткен ұйымдар 7.2%，
3）оқушылардан ұйымдасқан ортаны қорғау ұйымы 40.3%,
4）қалықаралық NGO дың Қытайдағы бірлестігі 2.6% ұстап, NGO ның мүше саны
200 мың адамға жетеді. Тексеруге негізделгенде ортаны қорғау ұжым мүшелерінің 90.7%
ерікті болып ешқандай ақы дәметпейді. Олардың ортақ сенімі: «экологиялық ортаны қорғау
тек қана мемлекеттің міндеті емес, қайта халықтың ұқығы» деп қарайды
[2]
.
Бұқаралық ұйымдардық экологиялық шараларына қысқаша тоқталар болсақ, әржылғы
12-науырызды бүкіл мемлекет көлемінде міндетті ағаш отырғызу күні етіп белгіледі. Бұл
күні барлық халық ағаш отырғызу қимылына қатынасып, бір адам аз дегенде 3-5 түп ағаш
отырғызады.
Бүкіл халықтық ағаш отырғызу күн тәртібіне енгеннен 2008 –жылға дейін жалпы
ағаш отырғызу адам саны бір миллиардқа жетіп, егілген ағаш саны 492 түпке жетіп, Қытай
экологиясының жақсаруын жеделдетті. 1981-жылы Қытайдың ормандық жер ауданы 17.29
млрд екемке шкет, орман запас қоры 102.6 млрд квадрат метр, орманмен көмкерілу
салыстырмасы 12% болған, 2008-жылға жеткенде, ормандық жер ауданы 26.2 млрд текше м
жетіп, орман запас қоры 136.18 млрд квадрат метр, орманмен көмкерілу салыстырмасы
88
18.21% көтерілген. Бұл көрсеткіш 2017 жылға келгенде, ормандық Жер ауданы 2.58 млрд
гектарға жетіп орманмен көмкерілу мөлшері 21. 93% ке жеткен. Алдағы 2020 стратегиялық
жобасында орманмен көмкеру мөлшерін 23.4% тен жоғары жоспарлап отыр
[3]
.
Америка Мичиган университеті зерттеушілерінің «Scientific Progress» журналында
Aмерика жасанды жер серігінен түсірген фотолармен нақты зерттеу жүргізілген
мәліметтерге жүйелі талдау жасау арқылы орманмен көмкерлу салстырмасының орнықты
түрде артып келе жатқанын жариялады
[4]
. Ал бұдан басқа этноэкологиялық іс-шараларынан
«Көктемгі тазалық», «Қалдық батареяларды бір жақтылы ету», «Экологиялық саяхат» сынды
жобаларды халық өзі барлыққа келтірді.
2015-жылы «Келешектік орта қорғау әлеументтік игілік қорын» іске асырып
болашақтық экологиялық экономиканы дайндауға кірісті. Табиғи жаратылыстық қорықтарда
«Экологиялық саяхатты дамытып, экологиялық орталар арқылы экономиканы үздіксіз
жебеді. Бұған мысал Шинхаң өлкесіне қарасты «Қом байырғы қыстағы районы» саяхатының
жаппай игерілуіне ілесіп байырғы мәдениеттің үлгілерін насихаттап қалмастан, халықтың
экономикалық жағдайын жақсартты. «Экологиялық саяхат» жобасың 2017-жылы 31-
тамыздағы мәліметі бойынша туристердің саны 16.29 миллион адам болып, 1.16 млрд юань
кіріс кірген
[5]
.
Жалпы этноэкологиялық шаралардың қарқынды дамуы Қытай экологиясының
жақсаруына оң әсерін тигізіп отыр. Бұл шаралар арқылы қалық экологияның маңыздығын
сезініп, экологиялық сананы қалыптастырып, жас ұрпақтар үшін қоршаған ортаны
қорғаудың үлгісі болумен бірге экология арқылы экономика жарату мақсатына жетіп отыр.
21-ғасыр жасыл энергия ғасыры деп қаралып отырғанмен, әуелде тепе-теңдігінен
айырылған экологияны қалпына келтіру бір-екі жылдың еншісіндегі мәселе емес.
Экологиялық ортаны қорғау шарасына еліміздегі әрбір азамат атсалысқанда ғана қоршаған
ортамызды қорғап, әлем елдері қатарында бәсекеге қабілетті экологиялық өркениетті ел бола
аламыз.
Әдебиеттер тізімі
1. Құрсабаев.М.Қ . Жалпы экология пәні (2013).
2. Лю Фаң Дүние жүзілік орта қорғау ұйымдары.-2012，ISBN-9787539640204.
3. Хы пиң ли, Шін руй иң. Қазіргі таңдағы Қытай орта қорғау қоғамдық қимылына талдау жасау. -
2012.
4. Хуаң руй. Цинхуа Әгенттігі.
5. Xinjiang state farms economy. 2017/10
УДК 33502.502
ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ УТИЛИЗАЦИИ ТВЁРДО-БЫТОВЫХ ОТХОДОВ В
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Блисбеков Темирлан Орденбекович
Евразийский национальный университет. г.Астана, Казахстан
blisbekovtemirlan@gmail.com
Научный руководитель: Саипов Абдымажит Аманжолович
Евразийский национальный университет. г.Астана, Казахстан
saipov1954@mail.ru
Аннотация: мақалада ҚР қатты тұрмыстық қалдықтарды пайдаға асыруда экологи-
ялық мәселелері талданады. Елімізде қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару мәселелері
қарастырылады. Бақылаусыз қалған қоқыстарды экологиялық мәселелерін белгіленді.
Түйін сөздер: ҚТҚ кәдеге жарату, фракция, полигон.
Abstract: In the article are considered environmental problems of utilization of solid house-
hold waste in the Republic of Kazakhstan.
