«Самұрық-Энерго» АҚ басшылығының 2015 жылдың қорытындысы бойынша қызмет нәтижелері туралы есебі

1. 
   Топқа сипаттама
   

2008 жылғы 3 қарашада «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі» АҚ мен «Қазына» орнықты даму холдингі» АҚ-ны біріктіру арқылы жүргізілген қайта ұйымдастыру нәтижесінде Қоғамның акционері «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі» АҚ құқықтық мұрагері болып табылатын «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ болды.

Қазіргі уақытта Қоғам энергиямен қамтамасыз етудің өте тиімді жүйесін қалыптастыратын халықаралық энергия балансына табысты біріктірілген, сондай-ақ Қазақстанның барлық салаларының орнықты дамуын қамтамасыз ететін көп салалы ірі энергия холдингі болып табылады.

Топ қызметінің негізгі түрлері электр энергиясын, көмір негізінде жылу энергиясы мен ыстық суды, көмірсутектерді және су ресурстарын өндіру және оны халық пен өнеркәсіптік кәсіпорындарға сату, электр энергиясын тасымалдау және электрді желілерге техникалық тарату, су электр станциялары мен жылу электр станцияларын салу, сондай-ақ су электр станцияларының мүліктік кешендерін жалдау, көмір өндіру болып табылады.

Қоғам активтерінің құрамында қуат өндіретін ірі компаниялар бар, олардың құрамында Екібастұз 1-ші МАЭС және 2-ші МАЭС сияқты ұлттық маңызы бар станциялар, сондай-ақ Алматы өңірінде және Ақтөбе қаласында жылу және электр энергиясын өндіретін станциялар бар; Ертіс СЭС каскадына кіретін республиканың негізгі су электр станциялары, сондай-ақ мемлекеттің оңтүстік өңірлерінің СЭС-тері (Шардара СЭС және Мойнақ СЭС) ұсынылды. Сондай-ақ Қоғам активтерінің құрамында өңірлік тарату желілері мен Алматы өңірінің, Маңғыстау, Шығыс Қазақстан облыстарының тарату компаниялары және Қазақстандағы ең ірі көмір өндіретін кәсіпорын «Богатырь Көмір» ЖШС бар. Кәсіпорын Топтың және Қазақстанда да, Ресей Федерациясында да орналасқан үшінші жақтардың қуат өндіретін объектілеріне көмір жеткізеді.

Қоғам қызметінің негізгі қаржы-экономикалық көрсеткіштерін болжамдау Қоғамның акционері – «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ жолдайтын макроэкономикалық көрсеткіштерде негізделеді. Қоғамның 2016-2020 жылдарға арналған бекітілген Даму жоспары макроэкономикалық көрсеткіштерді – АҚШ долларының есептік бағамының 360 теңге мөлшерінде өзгеруін есепке ала отырып, Үкімет 2016 жылғы 3 ақпанда (№ 6 хаттама) қабылдаған Мемлекеттің 2016-2020 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамудың нақтыланған болжамына сәйкес инфляцияның 6-8% индексін есере отырып қалыптастырылды.

Топтың еншілес компанияларының және табиғи монополияның субъектілері мен бәсекелес нарықта үстем жағдайға ие субъектілері болып табылатын бірлескен кәсіпорындардың операциялық қызметі «Электр энергетикасы туралы», «Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы», «Бәсекелестік туралы» Қазақстан Республикасының заңдарымен және 2016ж. қаңтар айынан бастап қайта күшіне енген «Кәсіпкерлік қызмет туралы» ҚР Кодексімен реттеледі.

Энергетикалық компаниялар қызметінің түрлеріне тәуелді тарифтік реттеу ҚР Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің (бұдан әрі - МТР БҚК) немесе салалық министрліктің – Энергетика министрлігінің (бұдан әрі - ЭМ) құзыретіне жатады.

Энергия өндіретін ұйымдар (ЭӨҰ) үшін электр энергиясына белгіленген тарифтер 2016-2018жж. аралығына арналған 2015ж. 27 ақпандағы «Энергия өндіретін ұйымдар тобы үшін электр энергиясына шекті тарифтерді бекіту туралы» Энергетика министрінің бұйрығымен бекітілді. Энергия өндіретін ұйымдар (КЕГОК және АЭК) үшін электр энергиясын жеткізу мен таратуға, жылу энергиясын өндіруге (ЭТҰ) және энергиямен қамтамасыз етуге (ЭҮК) арналған тарифтерді МТР БҚК реттейді. МТР БҚК реттеу мен бақылауды заңнамалық және нормативтік-құқықтық актілерге қатаң сәйкестікте жүзеге асырады.

Тарифтер бойынша шешімдер елеулі дәрежеде әлеуметтік және саяси мәселелердің әсеріне ұшырады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің экономикалық, әлеуметтік және өзге де саясаткерлері Топтың операциялық қызметіне елеулі ықпал ете алады. 

Қоғам қызметінің негізгі бағыттары мыналар болып табылады:

• 
  Электр энергиясын өндіру;
  
• 
  Жылу энергиясын өндіру;
  
• 
  Электр энергиясын жеткізу және бөлу;
  
• 
  Электр энергиясын іске асыру;
  
• 
  Энергетикалық көмірді өндіру;
  

- «2-ші МАЭС» АҚ және «1-ші МАЭС» ЖШС бойынша ҚР нарығында электр энергиясын сатуының төмендеуіне байланысты;

- «Шардара СЭС» АҚ бойынша Сырдария өзені мен Шардара су қоймасында судың аз болуына байланысты;

- 53%-ға (немесе 1 345 кВтсағ) ЖМАЭС бойынша 2015 жылғы мамыр айында активті сатумен байланысты.

Сонымен қатар, 2015 жылғы тамыз айында өндіру көлемі 79,2 млн.кВтсағ құрайтын «Бірінші жел электр станциясы» ЖШС пайдалануға енгізілді.

2015 жылғы электр энергиясын өндіру көлемдерінің 8 %-ға (немесе 648 мыңГкал) төмендеуі сыртқы ауаның климатологиялық температурамен салыстырғанда жоғары температураға байланысты жылыту жүктемесінің төмендеуімен байланысты.

Электр энергиясын жеткізу көлемдерінің 2%-ға (немесе 230,5 млн.кВтсағ) және энергиямен қамтамасыз ететін компаниялардың электр энергиясын сату көлемдерінің 2%-ға (немесе 191,4 млн.кВтсағ) 2014 жылғы фактіге қарағанда төмендеуі жылы ауа райына байланысты.

Көмірді сату көлемдерінің 11%-ға (немес 4,2 млн.тонна) төмендеуі РФ, «1-ші МАЭС» және «2-ші МАЭС» АҚ тұтынушылар сұрауының төмендеуімен байланысты.

2016-2017 жылдарға арналған Даму жоспарында болжанатын электр энергиясы өндірісінің көлемі 2015 жылдың фактісіне қатысты оң динамиканы көрсетеді. 2016 жылы электр энергиясы өндірісі көлемдерінің 941 млн.кВтсағ-қа ұлғаюы негізінде «Екібастұз 2-ші МАЭС» АҚ мен «Екібастұз 1-ші МАЭС» ЖШС есебінен жоспарлануда.

2016-2017 жылдарға арналған жоспардағы жылу энергиясын өндіру көлемдері 2015 жылғы фактілерге қарғанда «Алматы электр станциялары» АҚ-ның жылу энергиясын өндіру көлемдерін ұлғайту есебінен 6-15%-ға өсуімен болжанады.

2016 жылы электр энергиясын жеткізу және бөлу көлемдерінің өсуі бойынша «АЖК» АҚ мен «ШҚ АЭК» АҚ-ның тұтынушылары өтінімдерінің өсу есебінен күтілуде.

2016 жылғы болжамдағы көмірді сату көлемі 1,4 млн. тоннаға немесе 4 %-ға төменделуде, бұл РФ мен ҚР-дың негізгі тұтынушылардың көмірді тұтынудың төмендеуімен байланысты 2015 жылға қарағанда төмен.

2017 жылға арналған болжамда көмірді сату көлемдері 2016 жылға қарағанда 10 %-ға немесе 3,2 млн. тоннаға ұлғаюда. 2015-2016 жылдарға арналған көмірді өндіру және сату көлемдері ҚР мен РФ-та электр энергияны өндірудің болжамды көлемдерін ескере отырып қарастырылды.

2015 жылы Қоғам қызметінде төмендегі елеулі оқиғалар және бизнестегі өзгерістер болды.

- Компания активтерінің құрылымын және төмен рентабелдік қуат өндірмейтін активтердің сатылуын оңтайландыру мақсатында, сондай-ақ «2016-2020 жылдарға арналған жекешелендірудің кейбір мәселелері туралы» 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1141 Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына сәйкес, «Самұрық-Қазына» АҚ компаниялар тобының ашық нарықта іске асырылуға жататын ұйымдардың тізімі белгіленді.

Көрсетілген Қаулымен 2016-2017 жылдары «Самұрық-Энерго» АҚ компаниялар тобының мына акциялар пакеттерін (бұдан әрі - Активтер) сату қарастырылды:

• 
  «Ақтөбе ЖЭО» АҚ акцияларының 100 %-ы;
  
• 
  «ШҚ АЭК» АҚ акцияларының 100 %-ы;
  
• 
  «Шығысэнерготрейд» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 100 %-ы;
  
• 
  «МЭБК» АҚ акцияларының 75 %-ы + 1;
  
• 
  «АЖК» АҚ акцияларының 100 %-ы;
  
• 
  «АлЭС» АҚ акцияларының 100 %-ы;
  
• 
  «АлматыЭнергоСбыт» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 100 %-ы;
  
• 
  «Тегис Мунай» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 100 %-ы;
  
• 
  «Маңғышлақ Мұнай» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 100 %-ы;
  
• 
  «Шелек-28» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 70 %-ы;
  
• 
  «Карагандагипрошахт и К» ЖШС-дағы қатысу үлесінің 90,004%-ы.
  

- Қоғамның алдағы жылдарды дамудың басым бағыттарының бірі Бизнесті трансформациялау бағдарламасын іске асыру болып табылады. «Самұрық-Энерго» АҚ-ның Бизнесті трансформациялау бағдарламасы Қоғамның стратегиялық дамуының бизнес-моделдерін анықтауға мүмкіндік береді және Қоғамға «Самұрық-Энерго» АҚ-ның 2012-2022 жылдарға арналған ұзақ мерзімді Даму стратегиясында көрсетілген дамудың стратегиялық мақсаттарына жету үшін сенімді платформаны құрайды.

Трансформация бағдарламасының негізінде үш негізгі бағыт бойынша қатар жұмыс:

• 
  Үдерістер – компанияның қызметін сипаттайтын бірыңғай, айқын, стандартталған үдерістік моделін қалыптастыру.
  
• 
  Технологиялар – автоматтандыруға жататын қызмет үдерістерін анықтау.
  
• 
  Адамдар – жаңа тапсырмаларды орындау үшін қажетті адамдардың дағдылары мен құзыреттерін талдау және олардың деңгейін көтеру.
  

- Компанияның стратегиялық мақсатын іске асыру мақсатында Қоғам жоғары технологиялық даму, Қазақстан Республикасында көшбасшылық және экспортқа шығарылатын артық қуаттарды тиімді ақшалы ету бойынша бірқатар инвестициялық жобаларды іске асыруды жоспарлауда:

- 2018 жылы пайдалануға енгізілетін «Шардара СЭС» АҚ-ны жаңғырту. Жобаны іске асыру Шардара СЭС-інің қуатын 126 МВт дейін 26%-ға арттыруға мүмкіндік береді, сондай-ақ су станциясының қызмет ету мерзімін 35-40 жылға ұзартады.

- Компания баламалы энергия көздері саласында өршіл дамуды жоспарлауда. Компанияның жоспарлары ЖЭК-ны 10%-ға дейін енгізуді болжайды: жеке белгіленген қуаттардан ЖЭС, КЭС және шағын СЭС. Бұл Орталық Азия өңіріндегі жасыл энергетиканың орнықты көшбасшысы болуына мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта, жалпы қуаты 0,85 ГВт асатын бірқатар электр станцияларының құрылысы жоспарланды және пысықталуда, соның ішінде:

• қуаты 50 МВт Ерейментау қаласы ауданында орналасқан ЖЭС салу;

• 300 МВт дейін кеңею перспективасы бар қуаты 60 МВт Шелек дәлізінде ЖЭС салу;

• жиынтық қуаты 60,8 МВт «Казгидротехэнерго» ЖШС-ның 4 кіші СЭС-ін салу;

• қуаты 33 МВт Іле өзеніндегі контрреттегіш Кербұлақ СЭС-ін салу.

Қосымша пысықтауды талап ететін жобалар:

• жалпы қуаты 205 МВт Ақмола облысының Есіл ауданында ЖЭС салу;

• қуатын 7,5 МВт-қа арттыра отырып, Алматы СЭС-інің каскадын қайта құру және жаңғырту;

• 100 МВт-қа дейін әлеуеті бар қуаты 50 МВт Қапшағай қаласы ауданында КЭС салу.

2. 
   Есепке алу саясатының және бағалаудың негізгі қағидаттары
   

Жоғарыда баяндалғанның негізінде үлестік қатысу тәсілін пайдаланған кезде шоғырландырылған баланста «ЕМАЭС-2 ст.» АҚ, «Самұрық-Энерго» АҚ тарапынан меншік үлесі 50%-ын құрайтын «Forum Muider B.V.» көмір активтері компаниясы сияқты ірі компанияларының айналымдары алынып тасталды.

«Самұрық-Энерго» АҚ-ның шоғырландырылған қаржы нәтижесін қалыптастырған кезде осы компаниялар бойынша табыс үлесі «үлестік қатысу тәсілі бойынша есептелетін ұйымдардың табыс/шығын үлесі» бабында көрсетіледі. Соған қоса, үлестік пайдада 37,92% иелік ету үлесі бойынша «Балқаш ЖЭС» АҚ қауымдастырылған компаниясының қаржылық нәтижесі көрсетіледі.

Еншілес ұйымдарды сатып алуы сатып алу тәсілі бойынша есепке алынады және оларды сатып алу күніне әділ баға бойынша бағаланады.

Операцияларды жасау күніне ресми бағамдар бойынша Шетел валютадағы операциялар ұлттық валютаға есептелінеді. Бұндай операциялар бойынша есептеулер нәтижесінде, сондай-ақ шетел валютада көрсетілген ақшалай активтерді және міндеттемелерді жыл соңындағы айырма бағамдары бойынша есептеу нәтижесінде туындаған бағам айырмасынан болған табыстар мен шығындар табыстар мен шығындарда көрсетіледі.

Қаржы құралдары бөлінуіне тәуелді әділ баға, бастапқы баға немесе амортизацияланған баға бойынша көрсетіледі.

Негізгі құралдардың тозуы олардың бастапқы құнын оларды табысты пайдалануы мерзімі ішінде таратылу құнына дейін біркелкі есептен шығару тәсілі бойынша есетеледі. Барлық материалдық емес активтер тура тәсілмен аморитизацияланады.

Гудвил жиналған шығындарды құнсызданудан алу есебімен өзіндік құны бойынша есептелінеді. Гудвилді тестілеу кем дегенде жылына бір рет жүргізіледі.

Тоқатылған қызметте шығарылған немесе сатуға арналған деп жіктелген актив есептелінеді; аталған актив қызметтің маңызды түрін көрсетуі мүмкін және Қоғам тобының активтерін шығарудың бірыңғай жоспарының бір бөлігі бола алады.

3. 
   Қызмет нәтижелері және операцияларға әсер ететін елеулі факторлар.