Сабақтың тақырыбы : Таңдау операторы Сабақтың мақсаты

Else

End.

Таңдау операторы былай орындалады. Алдымен, селектор- өрнек мәні есептеледі де, ол тұратылармен салыстырылады. Егер өрнектің мәні 1- тұратыға тең болса, онда 1- оператор орындалады, ал өрнектің мәні 2- тұрақтыға тең болса, онда 2 – оператор , 3- тұрақтыға тең болса, онда 3- оператор т.б тізімдегі тек бір ғана оператор орындалады да, таңдау командасы осымен орындалады.Егер селектор - өрнектің мәні ешбір тұрақты мәніне сәйкес келмесе, онда else сөзіненн кейін тұрған оператор орындалады. Кейде оператор құрамында else қатары болмайды, онда end сөзінен кейінгі тұрған жол орындалады.

1. 
   CASE сөзінен кейінгі өрнек мәні дискретті типке ( лат. Discretus – үзікті, өсуі не кемуі бойынша бөліп алуға болатын) жатуы тиіс, бүтін санда тип үшін ол integer болады.
   
2. 
   Операторлар алдындағы тұрақтылар типі селектор- өрнек типімен бірдей болуы керек.
   
3. 
   Тұрақтылар міндері бір-бірінен айрықша болып, қайталанбауы тиіс, олардың мәні диапазонға сәйкес келгенде де, бір-бірімен қиылыспай өз аралықтарын ғана қамтуы тиіс.
   

CASE k+1 OF

4:z:= y* (a-b);

5: y:= SQR (x);

7: WRITE (a,b);

11: y:= SQRT( x)

END.

Мұнда к+1 өрнегінің мәні 4- ке тең болса, онда z есептелінетін 1- оператор 5- ке тең болса, у мәнін шығаратын 2- оператор т.б орындалады.

Кітаптағы 86-88 беттердегі мысалдарды қарсатыру.есептерді компьютерде орындату.

Жаңа тақырыпты сұрақ- жауап арқылы бекіту.

1. 
   сұрақ. Таңдау операторы не үшін қажет? (Таңдау операторы бірнеше оператордың ішінен таңдау жолымен көп тарамды тармақталуды ұйымдастырады.)
   

3- сұрақ:Таңдау операторы мен шартты оператордың айырмашылығы неде?

4-сұрақ: CASE операторының шартына қойылатын талаптар .( 1.CASE сөзінен кейінгі өрнек мәні дискретті типке ( лат. Discretus – үзікті, өсуі не кемуі бойынша бөліп алуға болатын) жатуы тиіс, бүтін санда тип үшін ол integer болады.

2.Операторлар алдындағы тұрақтылар типі селектор- өрнек типімен бірдей болуы керек.

3.Тұрақтылар міндері бір-бірінен айрықша болып, қайталанбауы тиіс, олардың мәні диапазонға сәйкес келгенде де, бір-бірімен қиылыспай өз аралықтарын ғана қамтуы тиіс. )

4. Практикалық жұмыс.

Есеп№1

Қолданушыдан айдың нөмірін сұрап, номерге байланысты жыл мезгілдерінің аттарын экранға шығаратын программа құр. Егер қолданушы дұрыс сан енгізбесе мәлімет қате енгізілді деген жауап шығару керек

Program e1;

Var

Begin

Readln (A);

Case of

Case of

Бұл оператор . REPEAT ( қайталау) және UNTIL ( дейін, шейін ) түйіді сөздерін пайдаланады.

REPEAT

………………

UNTIL <шарт>;

Бұл жерде операторлар REPEAT ( қайталау) және UNTIL ( дейін, шейін ) сөздерінің арасында орналасқандықтан, мұнда BEGIN және END сөздері жазылмайды.

FOR операторы. Циклдегі операторларды қайталану саны алдын ала белгілі болған жағдайда – FOR операторы қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені қайталану саны функция аргумені сияқты циклдің параметрі атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі. Параметр өзінің алғашқы мәнін соңғы мәніне дейін бірлік қадаммен өзгерту барысында циклге кіретін бір немесе бірнеше операторды қайталап орындауды атқарады.

Оператор – FOR сөзінен басталатын оның тақырыбынан және цикл тұлғасынан тұрады.

FOR < айнымалы> := to DO < оператор>;

FOR < айнымалы> := DOWNTO DO < оператор>;

Мұндағы S1 және S2 – цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for… do - цикл иақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; < оператор> - цикл тұлғасы.

FOR- үшін, TO – дейін, DO- орындау мағына беретін түйінді сөздер. Параметрдің өзгерту қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN- төмен, TO- дейін, DOWNTO- кері қарай) түйінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 – ге тең болса, онда оаператорда TO , ал -1 – ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады. Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы тиіс , әйтпесе оларды бүтін мән беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады.

Цикл тұлғасы жай немесе құрама оператор да болуы мүмкін. FOR операторының жұмыс цикл параметрінің алғашқы мәнінен соңғы мәніне дейінгі аралықта бірлік қадаммен қайталап өтпей тоқталмайды.

Цикл тақырыбы:

• 
  басқару айнымалысының өзгеру диапазонын және цикл ішінндегі операторлардың қайталану саны ;
  
• 
  цикл параметрінің өзгеру бағытын анықтайды.
  

For k:= 1 to 100 do Read ( m[k]);{Жиын элементтерін оқу}

For k:= 10 downto 1 do write ( M[k]) {Жиын элементтерін жазу}

FOR операторы алғаш орындалардан бұрын S1 және S2 өрнектері есептеледі де, цикл параметріне S1 меншіктеледі, яғни,<Цикл параметрі>:= S1 операторы жүзеге асырылады.

Осыдан кейін цикл ішінде келесі әрекеттер орындалады:

1. 
   ‘ цикл параметрі’ ‘ > S2 шарты тексеріледі (S1< S2 болғанда) немесе ‘ цикл параметрі’ ‘ > S2 шарты тексеріледі (S1>S2 үшін).
   
2. 
   Егер шар жалған болса, онда FOR цикл ішіндегі операторлар орындалады. Ал, егер шарт орындалса, яғни ол ақиқат болса, онда цикл тұлғасы орындалмайды, FOR операторынан кейін тұрған жол атқарыла бастайды.
   
3. 
   Басқару айнымалысының мәні 1- ге өседі немесе 1- ге кемиді де, әрі қарай FOR операторы қайталанып орындала береді.
   
4. 
   цикл орындалу барысында оның параметрінің мәнін өзгертуге болмайды.
   
5. 
   Егер цикл көшу операторы көиегімен тоқтатылмаса, онда цикл аяқталған соң, басқару параметрінің мәні анықталмаған болып саналады.
   

Әрбір операторға бір мысалдан қарастырып, коппьютерде көру.

4. 
   Жаңа тақырыпты бекіту.
   

( WHILE (әзірше) және DO (орындау))

Екі санның ең үлкен ортақ бөлгішін табу программасын құр.

Program EYOB;

Var n,m,e,x,y:integer;

Begin

Write (‘m,n сандарын енгіз’);

X:=m; y:= n;

While x<> y Do

If x>y then x;=x – y else y:= y-x;

E:=x;

Writeln (‘Екі санның ең үлкен ортақ бөлгіш=’,e);

X= 2,2.2,2.4,2.6,….4.0 болған жағдайда y= sqr(x) теңдеуінің мәндерін табу программасын құр.

Program keste;

Var x,y: real;

Begin

Writeln( ‘_ _ _ _ _’);

Writeln (‘_ _ _ _ _ ’);

X:= 2.0;

Repeat

Writeln (‘’, x:4:1, ‘’, y:8:3);

X:= x+0.2;

Until x=4;

Writeln (‘_ _ _ _ _ ’);

End.

Ақпарат алмасудың американдық стандартты код символдарын экранға шығаратын программа құр.

Program ASCII;

Var kod: integer;

Begin

Writeln(‘американдық стандартты код символдары’);

Writeln ( ‘символ коды’, kod, ‘символ= ’, CHR(kod)));

End.

6.Сабақты қортындылау.

Бағалау

Сабақ аяқталды!Сау болыңдар!

Б.Бөрібаев, Б.Нақысбеков, Г.Мадиярова

2. 9 сынып «Есептер және жаттығулар жинағы»

Сабақтың жоспары:

1Ұйымдастыру кезеңі 2 мин

2. Үй тапсырмасын сұрау 10 мин

3.Жаңа тақырып өту 15 мин

4.Жаңа тақырыпты бекіту 10 мин

5.Сабақты қортындылау 3 мин

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі. Сәлеметсіңдер ме балалар? Отырыңдар. Сыныпта кім кезекші? Сыныпта кім жоқ?

1. Паскаль тілінде программа қай сөзден басталады?

1. 
   End
   
2. 
   Program
   
3. 
   Type
   
4. 
   Const
   

1. 
   Var
   
2. 
   Const
   
3. 
   Type
   
4. 
   Integer
   

1. 
   Логикалық
   
2. 
   Нақты
   
3. 
   Бүтін
   
4. 
   Символдық
   

а) Логикалық

b) Нақты

c) Бүтін

d) Символдық

5. Мәліметтерді енгізу операторы.

1. 
   Read
   
2. 
   Write
   
3. 
   Input
   
4. 
   Output
   

1. 
   Read
   
2. 
   Write
   
3. 
   Input
   
4. 
   Output
   

1. 
   If
   
2. 
   For
   
3. 
   While
   
4. 
   Goto
   

1. 
   End
   
2. 
   Program
   
3. 
   Begin
   
4. 
   Var
   

1. 
   For
   
2. 
   If
   
3. 
   Case
   
4. 
   Repeat
   

1. 
   For
   
2. 
   If
   
3. 
   Case
   
4. 
   Repeat
   

1. Оператор дегеніміз не?

1. 
   Прграмма орындауда жүктелетін шағын программа;
   
2. 
   Алгоритмді жүзеге асыру барысында іс-әрекеттерді анықтайтын тілдің қарапайым сөйлемі;
   
3. 
   Мәліметтерді пайдаланып, әртүрлі амалдарды орындау бөлімі;
   
4. 
   Программа обьектілерімен жұмыс істеу, ықпал ету аймағы;
   

1. 
   Var
   
2. 
   Const
   
3. 
   Type
   
4. 
   Label
   

1. 
   Div
   
2. 
   Mod
   
3. 
   /
   
4. 
   :
   

1. 
   Write
   
2. 
   Read
   
3. 
   Writeln
   
4. 
   Readln
   

1. 
   Program
   
2. 
   End
   
3. 
   Begin
   
4. 
   Writeln
   

1. 
   For
   
2. 
   Case
   
3. 
   While
   
4. 
   Repeat
   

1. 
   For
   
2. 
   Case
   
3. 
   While
   
4. 
   Repeat
   

1. 
   For
   
2. 
   Case
   
3. 
   While
   
4. 
   Repeat
   

1. 
   Егер
   
2. 
   Үшін
   
3. 
   Онда
   

a) End

c) Begin

4. 
   Var