| Бухгалтерлік есеп нысандары
Бухгалтерлік есептің нысандары деп - белгі бір дәйектілікпен және өзара байланысты, екі жақты принципті пайдалана отырып бухгалтерлік есеп жазуын жүргізуге арналған есеп тіркелімін айтады.
Бухгалтерлік есеп нысандарын және есептелетін ақпаратты өңдеу технологиясын әрбір кәсіпорын өзі таңдайды және оны есеп саясатында көрсетеді.
Қазіргі кезде кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп нысандарының келесідей түрлері қолданылады: мемориалды – ордерлі, бас журнал, журнал – ордерлі, жай және ықшамдалған(мүлікті есептеу тіркелімдерін бірге қолдану).
Бухгалтерлік есептің мемориалды – ордерлі нысандарықазіргі кезде қолданылатын ескі нысандардың бірі болып табылады. Есептің бұл нысандарында кітаптық және картоочкалық тіркелімдер қолданылады. Синтетикалық есеп үшін кітаптарды қолдану ыңғайлы болса, ал аналитикалық есеп үшін көбінесе карточкалар қолданылады. Мұның себебіәрбір шаруашылық операциясы бойынша толтырылатын алзғашқы құжат немесе бірыңғай алғашқы құжаттар үшін бухгалтерлік есепте екі жақты жазу жазылып және ол мемориалдық – ордерлі нысан түрінде ресімделеді.
Айдың соңында бас кітаптың қорытындысы негізінде синтетикалық есептің шоттары бойынша жай немесе шахматты нысандағы айналым тізімдемесі құрылады. Бас кітаптың мәліметтері синтетикалық және аналитикалық есептің айналым тізімдемелерін, бухгалтерлік балансты сонымен қатар есеп берудің басқа нысандарын құру үшін қолданылады.
Мемориалдық – ордерлі формасы аналитикалық есептік кітаптарда карточкаларда немесе бос беттерде жүргізіледі. Аналитикалыө есеп тіркелімдеріндегі жазбаларды мемориалдық – ордерлерге қоса берілген құжаттардан алады. Ай соңында аналитикалық есеп тіркелімдерінің жазбалары негізінде айналым және сальдолық тізімдемелер – сәйкес синтетикалық шотпен біріктірілген аналитикалық шот тобына бір тізімдеме құрылады. Бұл тізімдемелердің мәліметтері синтетикалық шоттармен біріктірілген аналитикалық шоттардың сальдосы мен айналымдарының қорытындыларын салыстыру үшін қажет.
Басқа нысандарға қарағанда мемориалды – ордер нысанын жүргізу көп еңбекті керек етеді. Оның бір түрі бас журнал нысаны. Бұнда генізгі есеп тіркелімі карточкалар мен бос беттер емес, бас урнал деп аталады. Ол азғана шоттарды пайдаланатын шағын кәсіпорындарда қолданылады. Оның өзгешелігі кітапта бухгалтерлік жазу хронологиялық және жүйелі түрде ұштастырылып жазылады.
Бас журналдың бұлай құрылуы оған жазылған жазуды көзге көрнекті болып және оған шолуды жеңілдетеді. Журналда шығарылған қалдықтар синтетикалық шоттар бойынша дайын айналым тізімдемесі бола алады да бөлек айналым тізімдемесін жасауды қажет етпейді. Бас журналда алғашқы және соңғы қалдық шығарылып отырады, сондықтанда кез келген уақытта бас жһурналдың негізінде баланс жасауға болады. Бас журналды жүргізгенде бөлек немесе біртектес алғашқы құжаттар негізінде мемориалдық – ордерлер жасалады.
Ай соңында барлық карточкалар журнал – ордерлер және солардың тізімдемелері ьойынша қорытынды сомалар есептеледі. Карточкалардың қорытындысы талдамалық шот бойынша айналым тізімдемелеріне көшіріледі, ал журнал – ордерлер мен тізімдемелердің қорытындысы басқа журнал – ордерлердің тізімдемелері мен корреспонденцияланушы шоттар мен құжаттар (Тауарлы және кассалық есеп берулер, банк көшірмесі және т.б)бойынша салыстырылады. Өзара салыстырудан кейін кредит айналымының ортақ сомасын әрбір урнал – ордерлерден бас кітаптың сәйкес шотына жазады. Бас кітаптың әрбір синтетикалық (топтамалық) шотының дебит бойынша айналымдарын әртүрлі шоттардың кредиті бойынша айналымдар корреспонденциясымен бірге әртүрлі журнал – ордерлерден жинақтайды. Осыдан кейін бас кітаптағы әрбір шоттың дебиті бойынша ортақ қорытынды есептеледі, ай соңындағы қалдық шығарылады және бухгалтерлік баланс пен есеп беру т.б нысандары құрылады. Баланс құрудан бұрын айналым тізімдемелерінің қорытындысын бас кітаптың сәйкес шоттарының қорытындысы мен салыстыру қажет.
Достарыңызбен бөлісу: | 
