6-тақырып. Кәсіпорынның айналым капиталы (ҚЕ) Дәріс жоспары

жүктеу 20,15 Kb.

Дата	21.01.2022
өлшемі	20,15 Kb.
	#34367
түрі	Құрамы

6 дәріс

6-тақырып. Кәсіпорынның айналым капиталы (ҚЕ)

Дәріс жоспары:

1 Кәсіпорынның айналым қаражаттары, олардың құрамы мен құрылымы. Құрылым ерекшелігінің айналымдылығы. Таза айналым капиталының түсінігі. Айналым қаражаттарының көздері

2 ҚЕ нормалау. Кәсіпорындағы құрылым ерекшелігін тұтынуды анықтау. Өндірістегі айналым қаражаттарын пайдалануды бағалау

3 Құрылым ерекшілігін пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері. Иелік ететін шаруашылық субъекті жұмысының соңғы қорытындысындағы құрылым ерекшеліктерін басқару әсері. Құрылым ерекшелігінің айналымдылық жолын қысқарту

Дәрістің қысқаша мазмұны:

1 Кәсіпорынның айналым қаражаттары, олардың құрамы мен құрылымы. Құрылым ерекшелігінің айналымдылығы. Таза айналым капиталының түсінігі. Айналым қаражаттарының көздері

Негізгі қорлардан басқа кәсіпорынның өндіріс процесін жүзеге асыру үшін шикізатты, материалдарды, отынды сатып алуға, электр энергиясын, басқа ұйымдардың қызметтерін төлеуге, жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмысақысын және өндірістік қызметпен байланысты басқа бірқатар шығын-дарды төлеуге жұмсалатын қаражаттары болу керек.

Қажетті ақшалай қаражаттары болып (Дс), кәсіпорын сәйкес материалдық қорларды ("Мз") құрайды және өндірістік процесті бастайды. Басында аяқталмаған өндіріс ("N"), содан кейін дайын өнім ("О") пайда болады. Оны өткізіп, кәсіпорын тағы да Д₁ақша алады:

Д_с-М_з…N…О-Д₁

(6.1)

Айналым қаражаттары – бұл кәсіпорын өндірістік қорларды құру, өндіріс процесінде шығындарды аванстау және өнімді өткізу үшін пайдаланатын ресурстар (кәсіпорындар балансында оларды "ағымдағы активтер" деп атайды).

Айналым қаражаттары екі топқа бөлінеді: "негізгі айналымдық қорлар" және "айналым қорлары".

Өз кезегінде айналым қаражаттары өндіріс сферасында өндірістік қорларға (шикізат, негізгі материалдар; қосымша материалдар; отын, ЖЖМ; қосалқы бөлшектер; тара, тара материалдары; құндылығы аз және жылдам тозатын заттар), аяқталмаған өндіріске және болашақ кезеңдердің шығындарына бөлінеді. Айналым сферасында айналым қаражаттары дайывн өніммен; тиелген, бірақ төленбеген тауарлармен; ақшалай қаржылармен, дебиторлық берешекпен және т.б. берілген.

Кәсіпорынның айналым қаражаттарының қалыптасу көздері жарғылық қор,  табыс, тұрақты пассивтер, бюджеттік қаржы бөлу, қысқа мерзімді банк  ссудалары, басқа ұйымдардың жұмылдырылған қаражаттары болып табылады.

2 ҚЕ нормалау. Кәсіпорындағы құрылым ерекшелігін тұтынуды анықтау. Өндірістегі айналым қаражаттарын пайдалануды бағалау

Тағайындалу сипаты бойынша өндірістік қорлар ағымдағы,  технология-лық, сақтандырушы, маусымдық  болып бөлінеді.

Ағымдағы қорлар (З_м) еңбек заттары жеткізушілерден күнделікті емес, белгілі интервалдан кейін түсетін жағдайларда өндірістің үздіксіздігін  қамтамасыз ету  мақсатында құрылады. Олардың  шамасы еңбек  заттарының  орташа тәуліктік  тұтынылуына және  жеткізудің мерзімділігіне байланысты болады  және мына формула бойынша анықталады:

З_м = М * а,

(6.2)

мұнда М - материалдардың белгілі түріндегі орташа күндік табиғи берілген қажеттілік;

а – екі жеткізу арасындағы күндер саны.

Технологиялық қорлар (З_тех) алдын ала өңдеу өндірісіне іске қосудың алдында талап етілетін, шикізат түрлері бойынша ғана құрылады. Технологиялық қорлардың шамасы мына формула бойынша анықталады

З_тех = М * t_n,

(6.3)

мұнда t_n – материалдарды өндіріске дайындау үшін қажетті күндер саны.

Сақтандыру қорлары (З_сақ.) – жеткізушілер кезекті тапсырысты әр түрлі себептер бойынша дер кезінде орындамаған жағдайда толассыз жұмысты қамтамасыз ету үшін құрылатын қорлар. Қорлардың берілген түрінің шамасы мына формула бойынша анықталады

З_сақ = М * D_t,

(6.4)

мұнда D_t – екі жеткізу арасындағы уақыт тың орташа кезеңінен орташа ауытқу, күндер.

Маусымдық қорлар (З_м) салаларда өндірістің маусымдық сипатына қарай құрылады және мына формула бойынша анықталады

З_м = М * t_c,

(6.5)

мұнда t_м – маусымның ұзақтығы, күн.

Айналым қаражаттарын нормалау барлық айналым қаражаттары қорларының нормаларын жеке түрлері бойынша, тауар-материалдық құнды-лықтарды әзірлеуден және анықтаудан және ақшамен берілген меншікті айналым қаражаттарының нормативтерін әзірлеуден тұрады.

Аяқталмаған өндіріс үшін айналым қаражаттарының (АҚ) мөлшері мына формула бойынша анықталады

Н_АӨ = В * Т_ц * К_ө, теңге,

(6.7)

мұнда В - өнімнің өндірістік өзіндік құны бойынша орташа жылдық шығарылу көлемі, теңге;

Т_ц - өндірістік  циклдің  жалпы ұзақтығы;

К_н – шығындардың  өсу коэффициенті.

Шығындардың өсу коэффициенті аяқталмаған өндірістегі шығындардың  орташа деңгейінің жылдық өнімнің өндірістік өзіндік құнына қатынасын  сипаттайды.

Болашақ кезеңдердің шығындарына айналым қаражаттарының нормативі келесі түрде анықталады:

Н_б = В_о + Р - Р_в, теңге,

(6.8)

мұнда В_о – жоспарланатын жылдың басына алғанда болашақ кезеңдердің шығындарына салымдар қаражаттарының қалдығы, теңге;

Р – жоспарланатын жылда көзделген шығындар, теңге;

Рв – оларды жоспарланатын жылда өнімнің өзіндік құнына жатқызу жолымен өтелетін шығындар, теңге.

Қоймада болатын дайын өнімге норматив мына формула бойынша анықталады

Н = Вс * t / Д, теңге,

(6.9)

мұнда Вс – тауар өнімінің өндірістік өзіндік құн бойынша жоспарлық көлемі, теңге;

Д – жоспарланатын кезеңнің  ұзақтығы, күндер;

t - қоймаға дайын өнімнің  келуіне  және  төлем құжаттарын ресімдеуге белгіленген норматив, күндер.

3 Құрылым ерекшілігін пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері. Иелік ететін шаруашылық субъекті жұмысының соңғы қорытындысындағы құрылым ерекшеліктерін басқару әсері. Құрылым ерекшелігінің айналымдылық жолын қысқарту

Нұсқаларды салыстыру кезіндегі сапалы талдау Айналым қаражаттарының айналымдылығы тиімділігінің негізгі көрсеткіштері мыналар болып табылады:

- айналымдылық коэффициенті (жыл  бойындағы айналымдар саны), ол мына формула бойынша  анықталады:

n_o = Р_өтк/ Q_айн, айналым,

(6.10)

мұнда P_өтк - өнімді өткізуден және нарықтық бағалардағы өткізуден тыс операциялардан түсетін түсім, теңге;

Q_айн– барлық айналым қаражаттарының орташа құны, теңге;

- күндермен өлшенетін бір айналымның ұзақтығы, ол мына формула бойынша анықталады:

Т_айн = Т_п / n_o, күндер,

(6.11)

мұнда Т_п – қарастырылатын кезеңдегі күнтізбелік күндердің саны, күндер.

- Тз – бекіту коэффициенті (айналымдылық коэффициентіне кері).

жүктеу 20,15 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: