ГЛБ шамасын есептеу үшін топтық сандардың мәндері
Гидрофильді топтар
|
Липофильді топтар
|
Топ
|
ГЛБ
|
Топ
|
ГЛБ
|
-SO4Na
|
35,7
|
-CF3
|
-0,870
|
-CO2K
|
21,1
|
-CF2-
|
-0,870
|
-CO2Na
|
19,1
|
-CH3-
|
-0,475
|
-N
|
9,4
|
-CH2-
|
-0,475
|
-CO2H
|
2,1
|
-CH<
|
-0,475
|
-OH
|
1,9
|
|
|
-O-
|
1,3
|
|
|
-OH
|
0,5
|
|
|
Тасымалдау жұмысы таралу коэффициентінен анықталады, сондықтан көптеген заттар үшін оның мәндері белгілі. Гомологтық қатарлар үшін тасымалдау жұмысы – көмірсутектік радикалдағы көміртек атомдарының санына пропорционал:
, (10.6.)
мұндағы а, b – тұрақтылар, а – тасымалдау жұмысындағы полярлы топтың үлесі. Яғни
. (10.7)
Жоғарыда келтірілген теңдеулер ГЛБ мәні БАЗ ерітінділерінің термодинамикалық қасиеттерімен анықталынатынын көрсетеді. Сондықтан ГЛБ БАЗ молекуласының құрылымын ғана сипаттайды, бірақ оның су-май шекарасындағы адсорбциясын бейнелемейді. Адсорбция жұмысы БАЗ молекуласының құрылымымен қатар, беттік қабаттардың құрылымына тәуелді. Сондықтан ГЛБ мен адсорбцияның арасында сандық байланыс жоқ.
Гриффиннің ГЛБ сандарын қолдануын 6-кестеден көруге болады.
6-кесте
ГЛБ сандарын қолдану
ГЛБ сандар аралығы
|
Сумен араласуы
|
ГЛБ сандар аралығы
|
Қолдануы
|
1-4
|
Дисперсияланбайды
|
3-6
|
«Майдағы су» жүйелерінің эмульгаторлары
|
3-6
|
Әлсіз дисперсияланады
|
7-9
|
Жұқтырғыштар
|
6-8
|
Аралсқаннан кейін сүтті дисперсия түзіледі
|
8-14
|
«Судағы май» жүйелерінің эмульгаторлары
|
8-10
|
Тұрақты сүтті дисперсия
|
9-13
|
Жуғыш заттар
|
10-13
|
Опалесценцияланатын немесе мөлдір жүйе
|
10-13
|
Солюбилизаторлар
|
13-20
|
Мөлдір ерітінді
|
12-17
|
Диспергаторлар
|
10.3. Орналасудың критикалық параметрі
БАЗ-дардың маңызды қасиеті – өздігінен реттелген наноқұрылымдар түзу қабілеті:
фазалардың бөлу бетіндегі қаныққан адсорбциялық моноқабаттар;
полярлы сұйықтықтарда және сулы ерітінділердегі тура және кері мицеллалар;
сұйық кристалдық құрылымдар.
Мұндай құрылымдардың түзілуінде стерикалық фактор, дәлірек – БАЗ молекулаларының гидрофобты және гидрофильді бөліктерінің өлшемдер қатынасы маңызды роль атқарады. Бұл қатынасты сандық түрде орналасудың критикалық параметрі (α) сипаттайды:
, (10.8)
мұндағы V – полярсыз топтың көлемі, l – көмірсутекті радикалдың ұзындығы, s – БАЗ молекуласының көлденең қима ауданы.
Көптеген жағдайда молекуланың қима ауданы полярлы топтың ауданымен sp анықталады. V/l қатынасы молекуланың полярсыз тобының қима ауданы анықтайды.
Яғни орналасудың критикалық параметрі дегеніміз – полярлы топ пен көмірсутекті радикалдың көлденең қима аудандарының қатынасы. Орналасудың критикалық параметрінің физикалық-химиялық мәні келесіде. БАЗ молекулаларынан тұратын құрылымдардың түзілуіне екі фактор әсер етеді: көршілес молекулалардың полярлы топтарының тебісуі және гидрофобты тізбектерінің тартылуы. Орналасудың критикалық параметріне БАЗ агрегатының беттік қисықтығы байланысты: болғанда бет - дөңес, болғанда - ойыс.
Достарыңызбен бөлісу: |