Мемл-тік басқарудын әдістерін топтастыру.
Ықпал ету сипаты бойынша:
1. Тура (әкімшілік)
а) иландыру;
б) мәжбүрлеу.
2. Жанама
а) әлеуметтік-психологиялық;
б) экономикалық.
Басқарудын әкімш. әдістері, оның түрлері:
Көрініс нысаны бойынша:
а) әкімш.-құқ-тық;
б) әкімшілік-ұйымдастырушылық.
2. Заңдық мәні (қасиеті) бойынша:
а) нормативтік;
б) жеке-даралық.
3. Ықпал ету тәсілі бойынша:
а) міндеттейтін;
б) уәкілдік беретін;
в) көтермелейтін.
4. Нұсқама нысаны бойынша:
а) кесімді;
б) тапсырма беретін;
в) ұсыныс жасайтын.
Талқылау сұрақтары:
Әкімшілік жазалаудың себептері қандай?
Әкімшілік жазалаудың түрлерін атаңыз?
Әкімшілік жазаладың қолдану аясы қандай?
ДӘРІС 14 АНТИМОНОПОЛИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУ
Монополизм табиғаты ж/е мемл-тік басқару нысандары.
Антимонополиялыққызметті басқару органдары.
1. Монополня деп нарықта бір ғана сатушының болуы ж/е бәсекенің болмауын айтамыз. Монополизм нарық болған жерде болады ж/е оның бірнеше түрлері болады. Монополия заңды түрде құрылуы мүмкін (темекі монополиясы), табиғи негізде жасалуы мүмкін (табиғи монополизм) ж/е сатып алушылардың субъективтік қатынасының қорытындысымен құрылуы мүмкін. Монополизмді шектеудің бірден-бір жолы, ол нарықта сонымен қатар тауарлармен қызмет көрсетулерде бәсекені дамыту. Оларды келесі типтерге бөлуге болады:
нарықта барлық сатушылар мен сатып алушылардың құқықтары тең, еркін (жетілген) бәсеке;
нарық өз кезегінде таза монополияларға, олигополияларға ж/е монополиялық бәсекелерге бөлінетін жетілмеген бәсекелер.
Табиғи монополияның қатары-ерекше экономикалық, табиғи-климаттық жағдайда жасанды түрде құрылуы мүмкін. Жасанды монополияларды құрудың бірнеше себептері бар.
технологияның жетілмеуі. Мына салаларда әнергетика, байланыс, көлік, коммуналды шаруашылықтарда қызметтің осы түрімен айналысатын технологияның өзі мекемелердің шектелген санын жібереді.
Жасанды болып табылатын монополизмнің құрылуы мен бәсекенің дамуы, ол бөлек шаруашылықгандырылған субъектілердің енімдерінін әдәуір ұлғаюы, олардың акционерлік қоғам, корпорация болып орталықтандырылуы.
Монополизмнің пайда болуына мумкіндік жасау – шығаратын өнімге керекті олардың кен орындары мен шикізатқа ие болуы.
Нарық өзінің бәсекелестігімен өндіріс диверсификациясымен, экономикалық интеграциясымен ж/е балансталған саяси мемлекет арқылы монополизацияны ұстап түрады. Нарықтық жүйе дамыған елдерде нарығы мен монополизмінің тұрақсыз балансы сақталмайынша, монополистерге экономикалық ж/е құқ-тық қарым-қатынас орнамайынша, мемлекет өз жауапкершілігіне алмайды. Бұл жағдайда айта кететін жайт - бұл мемлекеттердің саясатында демонополизациялау ауқымы үлкейіп, мемл-тік функция арқылы қаралатын болады. Нарықтық тауарлардың инфрақұрылымы Қазақстанда ж/е барлық ТМД елдерінде Кеңес кезеңінде орталықтандырылған таза материалды ресурстармен алмастырылып, ол мемл-тік монополия мен монополизмнің әкімш. нысанының дамуына әкеліп соқты.
Экономикадағы мемл-тік монополиялардың көлемін мемл-тік тапсырыстың бөлігі ретінде қарауға болады, өйткені мемлекет арқылы кепілденген өтімдерді мындаған монополиялық тұгынушылар иеленіп отыр. Қазіргі кезең дамуында нарықтықөзін-өзі реттеу кезеңдерінде мемл-тік басқару сипаты елеулі озгерістерге ұшырады. Бұл басқарудың нысандары мен әдістеріне өз әсерін тигізбей қоймады. Бұның антимонополиялық қызметті басқаруға тікелей катысы бар. Қазіргі таңда «билік-тәуелділік» қағидасы мемл-тік реттеудің басым бағыты емес. Шаруашылықтандырылган субъектілерге өз алдына кешенді жағдай жасаудың арқасында. олардыңбасым, бағыттары болып қызметтеріне жалпы құқ-тық режим орнықтыру бодды, сонымен қатар басқару жүйесі бұрынғы қалыптасқан идеологиялық ж/е саяси көзқарастарға бағытталған мемл-тік басқару жүйесін жоққа шығаруды көздеп отыр. Шаруашылықтанған субъектілерді орталықтандырмау, меншік нысандарын жіктеу, тұтастай мемл-тік басқару алдын ала қарастырылған. Белгілі бір деңгейдегі мемл-тік мекемелерге нарықтың субъектісі бола отырып, мемл-тік органдарға тәуелді бола отырып, оларға мемл-тік басқарудың нысандары мен әдістерін тікелейпайдалануына жол берілмейді.
Қазіргі кезде мемл-тің саясаты нарықтық қатынасқа өту кезеңінде республикада басқарушылық қьізметтің нысандары мен әдістерінаддыналаөзгертті. Басқарудаосыдан кейін мынадай заңды әдістер жиі қолданыла бастады, яғни басқарманы жалпы мемл-тік сипаттағы нормативтік актілермен келісе отырып реттеу. Антимонополиялық қызметті басқарудың нысанында ең басты міндет мемлекеттің салалық ж/е салааралық бағдарламалары мен жоспарларын дамыту.
Достарыңызбен бөлісу: |
