Дәріс 10. Тақырыбы: Топтық оқыту мен іскерлік ойындар технологиялары

Теориялық зерттеулер де, практикалық тәжірибеде көрсетіп отырғанындай, оқу іс-әрекетінің пәні қарым-қатынас құралы болған кезде алынған білімдер неғұрлым берік болады. Бұл кезде, яғни, топтық оқыту үрдісінде оқушылардың арасында талқыланып отырған мәселеге байланысты қарым-қатынас туындайды: «субъект (студент)-объект (пән)-субъект (студент)». Дұрыс ұйымдастырылған іс-әрекет пен қарым-қатынас оқу үрдісінің оқыту және тәрбиелеу функцияларының қатар және тиімді жүруіне жағдай жасайды. Топтық оқытудың тиімді ойластырылған әдістері, әсіресе, шет ел тілдерін үйретуде өте тиімді. Топтық жеделдете оқытуда әрбір жеке тұлғаның қалыптасуына игі әсер ететін оқу ұжымы пайда болады.

Оқу үрдісі барысындағы тұлға аралық іс-әрекет әлеуметтік қызығушылықтарды (стимул) қозғау арқылы мотивацияны күшейтеді: жеке жауапкершілік сезімі пайда болып, көпшілік алдында жеткен жетістіктер оқушының өз-өзіне сенімі артуына, ұжымда өз позициясын орнықтыруына ықпал етеді.

Іскерлік ойындар дегеніміз болашақ маманның кәсіби қызметінің пәндік және әлеуметтік мазмұнын, сол қызметке тән қарым –қатынас жүйесін модельдеу, елестету.

Адам тәжірибесінде ойын іс-әрекеттілігі мынандай қызметтерді орындайды:

-Көңіл көтеруші: (бұл ойынның негізгі қызметі-шаттану, ләззат алу, қызынушылық ояту)

-Коммуникативті: қарым-қатынас диалектикасын меңгеру

-Өзіндік жүзеге асыру

-Ойынды терапевтикалық: өмір іс-әрекеттілігінің басқа түрлерінде пайда болатын әр түрлі қиыншылықтарды жеңіп шығу

-диагностикалық: өзін-өзі тану ойын үрдіссінде (ережеге сай мінез-құлықтан ауытқушылықтың пайда болуы)

-Коррекция қызметі: тұлғаның құрылымдық көрсеткіштердің позитивті өзгеруіне үлес қосу

-Ұлтаралық коммуникация қызметі бойынша: барлық адамға ортақ әлеуметті-мәдени құндылықтарды меңгеру

-Әлеуметтендіруші: адамдардың қоғамдасып өмір сүру нормасын меңгеруін қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіне бекіту

Осындардың көбісі өздеріне мынадай 4басты қырлары болады (С.А.Шмаков бойынша):

еркін дамушы іс-әрекеттілік нәтижесінен немесе іс-әрекеттілік үрдіссінің қамы үшін ғана емес тек баланың тілегіне байланысты қабылданады (прцедуралық қанағаттану);

шығармашылық, белгілі деңгейдегі импровизациялық осы іс-әрекеттіліктің өте белсенді мінездемесі (шығармашылық «жолы»);

түзу немесе жанама ережелердің бар болуы, ойын дамуындағы логикалық мазмұнды ашу.

Ойын құрылымына оның үрдіссі ретінде;

1. 
   Ойнаушының өзіне алған ролі;
   
2. 
   Осы рольдер реализациясының қоспасы ретінде ойын іс-әрекеті;
   
3. 
   Пәндерді ойын түрінде пайдалану;
   
4. 
   Ойыншылар арасындағы шынайы қарым-қатынас;
   
5. 
   Сюжет (мазмұн)-ойындағы «шындық аумағы»
   

педагогикалық принциптерді жүзеге асыру қажет:

• 
  Өндірістің нақты жағдайлары мен динамикасын, кәсіби қызметтің, іс-әрекетің мазмұнын имитациялық модельдеу принципі;
  
• 
  Оқушыларда кейбір қиындықтар мен ойлау қайшылықтарын тудыратын тапсырмалық ойындар жүйесі арқылы берілген кәсіби қызметке тән проблемалық ахуалдарды жасау принципі;
  
• 
  Ойында көрсетілген өндіріс мамандарының функцияларын бейнелеуде қатысушылардың бірлескен қызметі принципі;
  
• 
  Оқу тапсырмаларын шешуде, келісімді шешімдерді дайындауда және қабылдауда серіктестіктердің(партнерлер) іс-әрекеттік және диалогтық қарым-қатынастарының шешуші роль атқаруы принципі;
  
• 
  Оқу ойын іс –әрекетінің екі мақсаттылығы принципі. Іскерлік ойын болашақ маман тұлғасының дамытуда біршама маңызды міндеттерді шешеді: оқушылар мамандығына қажет білімдер мен дағдыларды меңгереді, әлеуметтік және кәсіби біліктіліктерді (компетенциялар) игереді. Бірақ, бұлмыңызды іс-әрекет ойын формасында іске асырылады да, оқушыларға интеллектуалдық, эмоциялық және творчестволық тұрғыдан өзін көрсете білуіне мүмкіндік береді.
  

Ойынды қолдана отырып оқыту технологиясының мақсаты да-оқушыны өз оқуының мотивін, өмір мен ойындағы өз мінез-құлқын түсінуіне. Яғни өзіндік іс-әрекеттің мақсаты мен бағдарламасын қалыптастырып, оның жақын болашақтағы нәтижелерін алдын-ала болжай білуге үйрету.

Ойынның функциясы өте көп: дидактикалық, танымдық, оқытушылық, дамытушылық, тәрбиелеушілік т.б.

Барлық ойынды танымдық деп атасақ қателеспейміз.

«Дидактикалық ойында» термині дидактика бөліміне мақсатты түрде кіргізілетін ойындардың бәріне тән. Баланың танымдық белсенділігін, интеллектісін дамытатын ойындардың бірнеше тобы бар:

1-ші топ-заттық ойындар-ойынщықтар мен заттар арқылы жүзеге асады. Ойыншықтар мен заттар арқылы балалар түрді, түсті, көлемді, материалдарды, адамдар мен жануарлар әлемін, олардың арасындағы қарым-қатынастырды т.б.. зерттеп таниды.

2-ші топ-шығармашылық, сюжеттік-рольдік ойындар. Мұнда сюжет-интеллектуалдық іс-әрекеттің формасы- Саяхат ойындары. Бұған кітаптар, карталар, документтер бойынша жасалатын географиялық, тарихи, өлкетанушылық, ізшілер т.б. саяхаттар жатады. Оқушылар ойша геолог, зоолог, экономист, топограф т.б. рольдерді атқарады, күнделіктер жүргізеді, хаттар жазады, түрлі танымдық материалдар жинақтайды. Бұл ойындардың оқушылардың шығармашылық қиялын дамытудағы маңызы зор.

Дидактикалық ойынның құрылымдық принципі

Дидактикалык ойынныц схемасы