Лауазымды адамдардың еңбекті қорғау заңдарын бүзғаны үшін жауапкершіліктері. Өндіріске байланысты бақытсыз жағдайларды зерттеу, тіркеу және есепке алу

Еңбекті қорғау заңдарын, ұжымдық келісімшарт міндеттерін бүзғаны немесе кәсіподақтар ісіне кедергі келтіргені үшін лауазымды азаматтар, мемлекеттік, республикалық заңдылықтар қоятын тәртіп бойынша (тәртіптік, экімшіліктік, қылмыстық және материалдық) жауапкершілікке тартылады.

Әлеуметтік тұрғыдан қарастырғанда, еңбекті қорғау еңбек жағдайларын жақсартуға, адамның өмірін, денсаулығын және еңбекқабілеттілігін сақтауға, еңбек салдарынан болған белгілі бір жарақат алған жұмысшыларға жеңілдіктер жасап, өтемақылар төлеуге бағытталған және де еңбекті қорғау нормаларын бұзғаны үшін жауапкершілік белгілеуге бағытталған мемлекеттің, қоғамдық ұйымдардың және азаматтардың іс-әрекеті болады. Мемлекетті, әлеуметтік қатынастардың субъектілерінің бірі ретінде қарастырсақ, ол еңбекті қорғау бойынша қызметін белгілі бір нормалар, стандарттар белгілейтін және олардың уақтылы және сапалы түрде орындалуын қадағалайтын органдар арқылы жүзеге асырады.

Мемлекет, еңбекті қорғауға арнайы құралдар мен қаражат бөледі. Осы құралдарды дұрыс қолдану бойынша жұмысты ұйымдастыруды, еңбекті қорғау бойынша талаптарды орындауды қадағалау мен бақылауды ұйымдастырады. Осы шаралардың барлығы еңбекті қорғаудың әлеуметтік мағынасын құрайды.

Сонымен, еңбекті қорғау әлеуметтік құбылыс ретінде еңбек үрдісі барысында жұмысшының денсаулығын қорғау мақсатында мемлекеттің, қоғамның жүргізетін техникалық, санитарлық-гигиеналық, экономикалық және ұйымдастырушылық шаралары болып табылады.

Қауіпсіз және зиянсыз еңбек жағдайлары көбінесе өндіріс технологиясын, техниканы дамыту арқылы, техникалық прогресс арқылы қамтамасыз етіледі. Бірақ, адам денсаулығына зиянды әсерін тигізетін факторлар өнеркәсіп салаларының қайсысында болмасын бар. Еңбекті қорғау нормаларын, яғни қауіпсіздік техникасын, санитарлық гигиенаны сақтау мұндай салаларда ерекше маңызға ие. Себебі, олар өнідірістік факторлардың зиянды және қауіпті әсерін жоюға немесе оның алдын алуға бағытталған. Сонымен бірге, мемлекет, технологиялық, техникалық үрдістерді дамытуды қолдану арқылы, қауіпті, зиянды еңбек жағдайын ауыр дене еңбегін кешенді түрде автоматизациялау және механизациялауды енгізу арқылы еңбек жағдайларын және еңбекті қорғауды жақсартуды ғылыми ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Мұндай жағдай әсіресе, атомдық өнеркәсіп саласы үшін өзекті мәселе болып табылады. Өйткені, мұндағы еңбек адам ағзасына зиянды әсерін көп тигізеді, сондықтан толық автоматизациялау жұмысшылардың денсаулығының көрсеткіш деңгейін жоғарылатуға септігін тигізер еді.

Еңбек, бұл - тек қана ұйымдастырушылық-техникалық қана емес, сонымен бірге, қоғамдық іс-әрекет. Сондықтан, адамдардың табиғатқа, еңбек құралдарына қатысты әрекеттерін реттейтін техникалық нормалар да әлеуметтік мазмұнға ие болады, яғни табиғат құралдарына қатысты туындайтын адамдардың арақатынасын реттейтін нормалар күйінде және әдет-ғұрып нысанында, мораль нормалары ретінде немесе құқықтық нормалар нысанында көрініс табады.