Еңбекті қорғауды ұйымдастыру негіздері

Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және еңбек қатынастарына тікелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары тараптарының құқықтары мен мүдделерін қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен бостандықтардың ең төмен кепілдіктерін белгілеуге бағытталған негізгі қүқықтық реттеу.

Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының міндеттері еңбек қатынастары тараптары мүдделерінің теңгеріміне, экономикалық өсуге қол жеткізуге, өндіріс тиімділігі мен адамдардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған қажетті құқықтық жағдайлар жасауға арналған заңнамалық құжаттар.

Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының принциптеріне: адам мен азаматтың еңбек саласындағы қүқықтарының шектелуіне жол бермеуді;

еңбек бостандығын;

кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлеріне тыйым салуды;

қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқықты қамтамасыз етуді;

өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығын;

еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті сыйақыға құқығын қамтамасыз етуді;

тынығу құқығын қамтамасыз етуді;

қызметкерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігін;

қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін бірігу құқығын қамтамасыз етуді;

әлеуметтік әріптестікті;

еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеуді;

қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамасыз етуді жатқызуға болады.

Еңбек Кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген жағдайлар мен тәртіптен басқа, ешкімнің де еңбек саласындағы күқықтарына шек қойылмайды. Осыған тәуелді әркімнің де еңбекті еркін тандауға немесе еңбекке қандай да болмасын кемсітушіліксіз және мәжбүрлеусіз еркін келісуге құқығы, өзінің еңбекке қабілеттілігіне иелік етуге, кәсіп және қызмет түрін таңдауға құқығы бар.

Еңбек Кодексі еңбек, еңбек қатынастарына тікелей байланысты, әлеуметтік әріптестік, еңбек қауіпсіздігі жәнееңбекті қорғау жөніндегі қатынастарды реттейді.

Өндіріс орнының, бірлестіктің әкімшілігі жұмыс орнын еңбекті қорғау ережелеріне сәйкес келетін қажетті техникалық құрылғылармен қамтамасыз етуге және еңбек жағдайын жасауға міндетті.

Нақты еңбек туралы заң, жалпы еңбекті ұйымдастыру жауапкершілігін кәсіпорынның бастығы мен бас инженерге жүктейді. Жеке бөлімшелерде мұндай жауапкершілік сол бөлімнің жетекшісіне жүктеледі. Өндірісте, кәсіпорында еңбекті қорғауда басты жетекші өндіріс орнының инженері болып табылады.

Еңбек Кодексінің 148 бабына сәйкес белгіленген тәртіп бойынша өндіріс орны, ұйым еңбекті қорғау үшін, құралдар мен қажетті материалдар бөлінген. Бұл құралдар мен материалдарды басқа мақсатқа жұмсауға тыйым салынады.

Еңбекті қорғау мақсатында Еңбек кодексі: біріншіден, жұмысшылар мен қызметкерлерге техника қауіпсіздігі, өндірістік санитария, өрт және жарылыс қауіпсіздігі және басқа еңбекті қорғау ережелері туралы нұсқаулық өткізу; екіншіден, жұмысты өте жоғары кәсіптік таңдау деңгейінде ұймдастыру; үшіншіден, жұмысшылардың еңбекті қоргау инструкциялары талаптарын сақтауын әр уақытта қадағалап отыру сияқты міндеттерді жүктейді.

Министрліктер мен ведомствалар әр саланың кәсіподақтарының орталық комитеттерімен келісе отырып, нұсқаулық өткізудің, жұмыс- шылар мен қызметкерлерді техника қауіпсіздігін оқыту тәртібінің арнайы жағдайын бекітеді. Өндіріс орындарында нүсқаулық өткізу, оқыту жауапкершілігі жәнежедел ұйымдастыру жетекшілігі бас инженерге жүктеледі де, оны қадағалау мен тікелей бақылау бөлімі бастығына, аға инженерге немесе техника қауіпсіздігі инженеріне жүктеледі.