Педагогикалық äàìó Republican information and pedagogical magazine

16

www.aktobe-orleu.kz

ҚҰРМАШЕВА А. Қ.,

Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы Қалыбай негізгі мектебінің мұғалімі

Бүгінгі жас ұрпаққа жан-жақты білім беру, 

тəрбиелеу  əрбір  ұстаздың  басты  міндеті.  Білім 

негізі  мектепте  қаланатын  болғандықтан, 

оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту, оның 

шығармашылық мүмкіндігінің дамуы басты рөл 

атқарып  отыр.  Олай  болса,  қазіргі  ұстаздар 

қауымының   алдындағы үлкен мақсат: өмірдің 

барлық саласындағы белсенді, шығармашылық 

іс-əрекетіне  қабілетті,  еркін  жəне  жан-жақты 

жетілген тұлға тəрбиелеу.

Бұл мақсатқа жетуде ұстаздар терең білімді 

əдістемелік  жағынан    толық  қаруланған  жəне 

жоғары  мəдени  деңгейі  болуы  тиіс.  Себебі: 

тарих  пəні    мұғалімі    оқушылардың  оқуға 

ынтасын    оятып,  олардың  қабілеттерінің 

дамуына   жол ашады. Мұғалім алғашқы сабақ-

тан  бастап    əрбір  оқушының    жеке  ерекше-

ліктерін,  ынтасы  мен  бейімділігін,  оқу  мен 

еңбекке  ұқыптылығын  ескере  отырып  оқу 

үрдісін  жүргізуі керек.

Ертеңіне лайық ұрпақ тəрбиелемеген елдің 

келешегі жоқ десек, сол ұрпақты тəрбиелеудегі 

ұстаз еңбегі – ұлы еңбек. «Ұстазын сыйламаған 

елдің  ұрпағы  азады»,  дейді  халық  даналығы. 

Осыған  байланысты  шығармашылық,  ізденіс 

деген  əр  ұстаздың    алдында  тұрған  үлкен 

міндет деп ойлаймын.

Шығармашылық  –  бұл  адамның  өмір 

шындығында  өзін-өзі  тануға  ұмтылу,  іздену. 

Өмірде  дұрыс  жол  табу  үшін  адам  дұрыс  ой 

түйіп,  өздігінен  сапалы  дəлелді  шешімдер 

қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам бойында-

ғы   қабілеттерін дамытып, олардың өмірден өз 

орнын табуға көмектеседі.

«Шығармашылық»  ұғымының    жалпы 

теориясын  зерттеген  С.Л.Рубинштейн  «оқушы 

шығармашылығының   ерекшелігі оның сапалы 

түрде мақсатты əрекет жасауы мен анықтала-

ды»  дей  келе,  «шығармашылық,  шешімінің 

нəтижесі    баланың  өзі  үшін  жаңалық  болса 

жеткілікті»  екендігін  айтады,  яғни  баланың  

шығармашылық    өнімді    еңбегі  оның  жеке 

тəжірибесімен салыстырылады.

Шығармашылық  жұмыста,  əсіресе,  бала 

қиялының орны ерекше. Бұл жөнінде М.Жұма-

баевтың айтқан тамаша   пікірі бар: «Жараты-

лыстың  құшағында,  меруерт  себілген  көк 

шатырдың  астында,  хош  иісті  жасыл  кілем 

үстінде,  күнмен  бірге  күліп,  түнмен  бірге 

түнеріп,  желмен  бірге  жүгіріп,  алдындағы 

малымен  бірге өріп, сары сайран далада тұрып 

өсетін,  қазақ  баласының  қиялы  жүйрік,  өткір 

терең  болуға  тиісті».  «Баланың  атаға  тартуы 

рас  болса,  сиқырлы  даланың  баласы  –  қазақ 

баласы  қиялқұмар  болуға  тиісті».  Педагог 

ғалымның  айтқанының  сөз  өнері  –  əдебиетке 

тікелей  қатысы  бар.  Өйткені  М.Жұмабаевтың 

сөзімен  айтқанда,  «қазақ  баласының  жараты-

лысы  соны  тілейді».  Сабақтарды  түрлендіріп 

өткізудің маңызы ерекше. Мұндай сабақтардың 

тиімділігін  атап  өтсек:  сабақ  құрылымының 

ұйымдастырылуы, сыныптағы оқушылардың іс-

əрекетін бақылауға қолайлылық, оқу танымдық 

тапсырмаларды    орындаудағы  ұжымдық 

бірлескен  əрекеттің  жүзеге  асуы,  оқу  уақыты-

ның үнемделуі.

Шығармашылық  сипаттағы  сабақтар 

түрлерін  жүйелі  ұйымдастыру  арқылы  оқушы-

лардың  танымдық  белсенділігі  қалыптасып, 

ұстазы берген ақпаратты іс-əрекет тəсілдерімен 

бағалау  өлшемдерін  қамтитын  қоғамдық  жəне 

ұжымдық тəжірибе тағылымдарын игеріп қана 

қоймай,  оқушы  барлық  іс-əрекетте  шығарма-

шылық  бағыт  ұстанады,  қабілет  білігін  ұштай 

түседі.

Оқушыларды шығармашылыққа баулудың, 

өзіндік іс-əрекетін ұйымдастырудың түрлері өте 

көп.  Ұстаз  еңбегі  –  оқушы  білімімен  өлшенеді 

десек, ұстаз еңбегінің күрделілігі – əрбір оқушы 

жүрегіне  жол  таба  білуінде.  Əрбір  баланың 

бойындағы қабілетті дамыту арқылы өзін, өмірді 

əлемді  танып  білуге,  қоғам  алдындағы  жауап-

кершілік қасиеттерін сезіндіре білуінде жатыр.

Қорыта айтқанда, оқушы бойында шығар-

машылықты  дамытуда  үздіксіз  құлшыныс, 

оқуға, білім алуға деген ұмтылыс ұдайы өшпей, 

күннен-күнге  дами  түсуі  қажет.  Сонда  ғана 

оқушы  бойында  білім  нұры  тасып,  сыныптан-

сыныпқа  көшкен сайын оқушының ішкі дүниесі, 

сыртқы  ортамен  байланысы  дамып,  оқушы 

дүниетанымы арта түсері анық.

Бүгінгі  күні  ХХІ  ғасырдың  ақпараттанған, 

жан-жақты  мəдениетті,  іскер  өмірге  икемдел-

ген, бəсекеге қабілетті дарынды шəкірт тəрбие-

леу барша ұстаздың міндеті.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

АҚПАРАТТЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫ

äàìó

äàìó

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ

ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ

17

Білім мазмұны/Образовательный контент

2(6) 2018

Advising Applicants

 

 

 

LORUM

 

 

IPSUM

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

LORUM

 

 

IPSUM

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

LORUM 

IPSUM

 

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

LORUM 

IPSUM

 

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

LORUM

 

 

IPSUM

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque ac enim et tortor sodales auctor ac et 

augue. Nunc id urna ultricies mauris tincidunt congue. Nulla facilisi. Sed aliquam aliquam ante, sit amet laoreet 

nulla vestibulum eget. Quisque mollis turpis vel mi iaculis interdum. 

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque ac enim et tortor sodales auctor ac et 

augue. Nunc id urna ultricies mauris tincidunt congue. Nulla facilisi. Sed aliquam aliquam ante, sit amet laoreet 

nulla vestibulum eget. Quisque mollis turpis vel mi iaculis interdum. 

LORUM

 

 

IPSUM

DOLOR

VECTOR ILLUSTRATION

НАРЕГЕЕВА А. М.,

Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы тарих пəні мұғалімі

Ата-бабаларымыздан  бізге  мирас  болған 

бай  мұралары  –  туған  өлкеміздегі  əрқайсысы 

бір  ғасырдың  жүгін  көтеріп,  уақытқа  сынын 

алдырса  да  сырын  сақтап  тұрған  тарихи-

мəдени ескерткіштер, қорымдар шебер бабала-

рымыздың,  Ырғыз  өңіріндегі  халқымыздың 

ғасырлар ағымындағы тарихының тірі куəсіндей 

болған ескерткіштер Жаныс мавзолейі, Жапақ, 

Назар,  Алмат,  Байғабыл,  Тоқсанбай  тамы 

тамдары,  Исатай,  Дүйсенбі  мешіттері,  Омар 

бейіті,  Мəні  əулие,  Хан  моласы  қорымдары, 

Нұрадағы  тақта  көпір,  Маңтөбедегі  белгі  т.б. 

бұрынғы өмірлердің тілсіз куəгері екені анық. 

Бар  тірлігі  малға  негізделіп,  үнемі  жаз 

жайлауға,  қыс  қыстауға  көшіп  жүрген  ата-

бабамыз  басқа  жұрттардай  соңдарына  топтап 

ескерткіштер  қалдырмағаны  белгілі.  Бірақ 

мешіттер  мен  ғибадатханаларды  жəне  қайтыс 

болған адам аруағын қастерлей білетін халқы-

мыз  қорымдар  мен  бейіттерді  аймақтық  ерек-

шеліктері бар сəулеттік өнермен нақыштаған.

Біздің өлкемізде ХІХ ғасырдың ортасы мен 

ХХ ғасырдың басында тұрғызылған сəулет өнері 

мен  тас  қалау  шеберлігін  айқын  бейнелейтін 

е с к е р т к і ш т е р д і ң   б і р а з ы   к е з д е с е д і .   Е с -

керткіштерге табиғи тастан бастап, қам кірпіш, 

күйдірілген кірпіш, əк тас, құм тас, жұмсақ ұлу 

тас,  қиылып  салынатын  плита  тастар  кеңінен 

пайдаланылған. 

Халықтық  сəулет  өнерінің  айқын  ерек-

шелігі  –  күмбезді  мазар  құрылыстары  болып 

табылады.  Олар:  Жаныс,  Байғабыл,  Назар, 

Кепер,  Омар,  Алмат  жəне  басқа  да  мазарлар. 

Бұларға  тəн  ерекшелік  көбіне  бір  үлгідегі 

кірпішті пайдаланып, өзіне тəн қырлы барабан, 

күмбез  тəрізді  көркемдік  табу.  Бұл  ес-

керткіштерді  жасауға  Мейірбек,  қаракесек 

руынан Ырыш, Жыға сияқты қазақтың шебер-

лері қатысқан. 

Халық  даналығының  бір  сарасы  –  өз 

жеріндегі  табиғи  өнімді  құрылыс  ісіне  шебер 

пайдалану. Жер қойнауынан алынған тобылғы, 

ши,  шағыр,  саз,  талшыбық  сияқты  табиғи 

заттар  біріншіден  ұзақ  тұрады,  екіншіден 

тозығы  жеткен  кезде  жер  өз  қабатына 

өгейсімей  сіңіре  алатынын  ескерген.  Мысалы, 

Нұрадағы  Құлты  батырдың  кесенесі  тобылғы-

ның  түбірлерін  саз  балшықпен  жымдастыра 

қалау арқылы, ал Тəуіптегі Бөбенемнің қабірін 

шағырдың  түбірінен,  ал  Исатай,  Дүйсенбі 

мешіті,  Байғабыл  тамын  «биенің  сүті  мен 

жылқының  қылын  араластырып  илеп»  саздан 

сомдағанын  айтушы  кісілер  бар.  Осы  кесене-

лердің  бүгінгі  күнге  жетуінің  сыры  да  осыда 

шығар.

Табиғи тастан қаланған Мəні əулие қоры 

ТАРИХИ-МƏДЕНИ ЕСКЕРТКІШТЕР