Педагогикалық äàìó Republican information and pedagogical magazine

08

www.aktobe-orleu.kz

БАЙТАҚОВА Г. Қ.,

Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы Құйлыс орта мектебінің тарих-география пəні мұғалімі

ОҚУШЫЛАРДЫ 

ГЕОГРАФИЯ  ПƏНІНЕН  

ОЛИМПИАДАҒА  

ДАЙЫНДАУ ЖҰМЫСТАРЫ

Қазақстанды  əлемдік  деңгейде  таныту 

үшін    білім    жүйесі    бəсекеге    қабілетті, 

жоғары  деңгейде  болуы  қажет. Оқу  үрдісі  

уақыт  талабымен қаншалықты өзгергенімен, 

оның   мазмұнын   оқушы   санасына   жеткізу 

ол   ұстаздың   міндеті. Оқушыны   шығарма-

шылық жұмысқа   бағыттау, дарынды   бала-

лардың  қабілеттерін  дамытуға  ықпал  ету, 

қолайлы    жағдай    туғызу-ұстаздардың 

міндеті.

Қазіргі кезде оқушылардың дарындылы-

ғын арттыру үшін көптеген интеллектуалдық  

олимпиадалар   мен   пəндік   олимпиадалар, 

ғылыми  жобалар  байқауы  ұйымдастырылу-

да.  Оқушылармен    белгілі    бір    бағытта  

жұмыстар    жүргізу    мамандығын    сүйген, 

құрметтеген  əрбір мұғалімнің негізгі қызметі 

деп  білемін.  Осының  негізінде  география 

пəніне қызығушылығы  жоғары,  қабілеті  бар 

деген    оқушылармен  жекелей    жұмыстар  

жүргізіп    келемін  жəне    оның    нəтижесін  

оқушыларымның  жүлделі  орындарымен  де, 

ұлттық   біріңғай   тестілеуден алған   жоғары  

балл  нəтижелерімен   де дəлелденіп  келеді. 

Қазіргі   кезде білім саласында жаратылыста-

ну пəндеріне деген сұраныстың жоғарылауы-

мен бірге,   оқушылардың да қызығушылығы  

арттып    келетіндігін  айта  аламын.  Пəндік  

олимпиадалар    оқушылардың    пəндерге  

деген   қызығушылығын   арттырумен   бірге,  

сол    пəнді    тереңірек    меңгеріп,  ізде-

нетіндігіне  жəне    кəсіптік    бағдар    бере  

отырып,    осы    саладағы    маман–кадрлар 

дайындауға жол ашады деп білемін. Жараты-

лыстану  ғылымдарының  ішінде    география 

пəні  оқушылардың  танымдық  қабілетін 

арттыруда  үлесі ерекше. Оқушының  шығар-

машылық  қабілетін  жетілдіретін  білікті, 

білімді  маман.  Шығармашылық  ізденіс 

арқылы оқушының ойлауы, қиялдауы, сана-

сезімі таным əлемі дамиды. География  пəнін  

меңгере  отырып,  географиялық    есептер  

шығаруда    математика,  физика,  картамен  

жұмыс    жасау  барысында  геометрия,  сызу, 

тарих    пəндерін    қатар    меңгереді.  Осыған 

орай мен өзімнің   оқушыларымды   олимпиа-

даға    дайындаудағы    іс-тəжірибеммен  

бөліскім    келеді.  Дайындық    жұмыстары  

белгілі    бағытта    құрылып,  қарапайымнан  

күрделіге  қарай жоспарланады.

1.Ең   бірінші   оқушы   мектеп   бағдарла-

масын  толықтай  меңгеруі керек, сондықтан 

əрбір  бөлімдер   бойынша   сұрақтар  əзірле-

нуі  тиіс.

2.География  курстары  бойынша   алған   

теориялық    білімдерін  практика    жүзінде  

орындай  алуы  керек, ол  үшін  түрлі  статис-

тикалық    мəліметтермен,  атлас,  кескін 

карталармен  жұмыс    жасау,  салыстыру, 

талдау,  болжау  жасау  дағдыларын    қалып-

тастыруға үйрету  қажет.

3.  Оқушы  өз  ойын  айқын  жазуға,  оны 

дəлелдемелер, болжаулар арқылы өз көзқар-

асын білдіруге үйренуі  қажет.

Оқушы  алдына  қойған  проблемаларға 

сараптау, айқындау, жіктеу, дəлелдеу қажет 

болса, болжам жасау негізінде өз көзқарасын 

білдіруге үйренуі қажет.

Оқушылардың  іскерлік  пен  дағдыларын 

қалыптастырудың ең тиімді жолы - географи-

ялық  есептер  мен  диктанттар  беру  арқылы  

оқушының  логикалық    қабілетін    дамыту. 

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

АҚПАРАТТЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫ

äàìó

äàìó

09

Білім мазмұны/Образовательный контент

Əсіресе, физикалық география курсы бойын-

ша  білімін  жетілдіру  үшін  Жер    қабықтары 

бөлімдерін,  азимут,  масштаб,  сағаттық 

белдеулер  бойынша,  ал  экономикалық  

география  курсы  бойынша  демографиялық 

жəне  экономикалық  есептерді  көбірек  

орындатуға көңіл бөлу керек. Өз  тəжірибем-

де  ресейлік қосымша  əдебиеттер, интернет-

тен   алынған есептер, əдістемелік   журнал-

дардан  алынған  есептерді  жинақтап, тиімді  

қолданып    келемін.  Оқушының    білімін  

жетілдіруде   статистикалық   мəліметтермен 

мемлекеттердің,  аймақтардың,  облыстар-

дың,  аудандардың    жер    көлемі,  халықтың  

саны,  ұлттық  жəне    жас-жыныстық,  діни 

құрамы,  миграциялық  көрсеткіштері,  ЖІӨ 

жəне  оның    жан  басына  шаққандағы  көр-

сеткіштермен  т.б.  жұмыс  жасату  керек. 

Осындай  статистикалық  мəліметтерді  

қолданып   графиктер, диаграммалар немесе 

кестелермен жұмыс жасауға  үйрету  қажет. 

Оқушы  жетістігі  –  мұғалімнің  еңбегінің 

жемісі болып табылады. Осы орайда оқушы-

ларым  аудандық, облыстық пəндік олимпиа-

далармен, республикалық   қашықтық олим-

пиадалардан    жүлделі    орындар    иеленіп 

келеді.  ҰБТ  нəтижесінде  бірнеше  оқушыла-

рым  ЖОО-на  грантқа ие  болды.

Қорыта  келгенде білімді ұрпақ – ел бүгіні 

мен  болашағы.  Саналы  да,  білімді  ұрпақ 

тəрбиелеу  қиындығы    мен  қызығы  –  мол  

ұстаздық қызметтің  жемісі.

2(6) 2018

БӨЛЕКБАЙЕВ А.С.,

Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы Т. Шонанұлы атындағы орта мектебінің дене 

шынықтыру пəнінің мұғалімі 

Адамзат  өмірге  келген  соң  өмірін  қалай 

болса солай өткізбеуі тиіс. Яғни адам саналы да 

жарқын өмір сүруі қажет. Ол үшін ең алдымен 

ата-бабамыз:

Бірінші байлық-денсаулық,

Екінші байлық-ақ жаулық,

Үшінші  байлық-он  саулық,-  демекші,  ең 

алдымен  саналы  да  жарқын  өмір  сүру  үшін 

денсаулық қажет. Ал сол денсаулықты сақтау – 

өз қолымызда, яғни өз еншімізде. Қазіргі таңда 

аурулардың  түрі  көбейіп  барады.  «Тірі  адам 

түбінде бір ауырмай тұрмайды» деп данышпан 

Баласағұнидың айтқан сөзі рас сияқты. Өйткені, 

əрбір  адам  басында  өзіне  белгілі  бір  аурулары 

бар. Бірақ біз сол аурулардың шарықтауына жол 

бермей оған төтеп беруіміз керек. Яғни «Ауруын 

жасырған өледі» (Ə:Науаии) деген сөзге қарсы 

адам өз бойындағы ауруы бойынша дəрігерлер-

ден  кеңес  алып,  білгендерден  сұрап  отыруы 

қажет.  Ең  алдымен  сəбилердің  дұрыс  жетіліп 

қалыптасуына қарсы дисплазия деген ауру түрі 

бар.  Ол  аурумен  сəби  күресе  алмайды,  ал 

онымен күресетін ата-анасы. Бұл ауру дəрігер-

лердің  айтуы  бойынша,  əсіресе  соңғы  кезде 

балалар арасында кеңірек таралып бара жатыр. 

Дисплазия  ауруының  пайда  болуына  негіз 

бірнеше  себептер  бар.  Олардың  біріншісін 

экологиялық  жағдайлармен  байланыстырсақ, 

екінші  себебі  ағзадағы  иод,  темір,  сондай-ақ 

қальцийдің  тапшылығына  тікелей  қатысты. 

Мұның  ақыры  мүгедектікке  əкеліп  соқтыруы 

мүмкін. Сондықтан баланың сауығып кетуіне де 

өзіміз жəрдемші болуымыз керек. Ауруға қарсы 

сылап-уқалау, сəбидің екі аяғын тізесінен кісен 

секілді темірмен керіп қоюы керек.

Есіртікіге  құмарлық  жасарып  келеді.  Бұл 

дабыл соғарлық жағдай. Бүгін Республикамызда 

тұрақты  есірткі  құмарлардың  2\3  бөлігін 

жасөспірімдер  мен  25-30  жасқа  дейінгі  жастар 

құрайды.    Балалар  да  есірткіні  тұтынатын 

жағдайлар  болады.  Мамандардың  айтуынша 

есірткіні  татып  көрген  немесе  оқтын-оқтын 

тұтынған  адамдардың  жартысынан  астамы  13-

17  жаста  жасаған.  Есірткі  құмарлықтың  үдеп 

бара жатқаны қылмыстың артуына тікелей əсер 

ететіні  анық.  Сондықтан  жастарды  улап, 

халықтың  болашағына  қатер  төндіріп  жатқан 

бұл  дертке  аяусыз  күрес  ең  бірінші  өзіміз, 

отбасымыз жəне мектепте басталуы тиіс. Сонда 

ғана өз елемізді елулік қатарынан көре аламыз. 

Сол  үшін  өз  денсаулығымызды  өзіміз  күтуіміз 

қажет.

ФИЗИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ келесі түсініктер-

ден тұрады: біздің денеміз қалай құрылған жəне 

қалай жұмыс жасайды, ешқандай дене аурулары 

жоқ, ол жаттыққан немесе шыныққан.

ПСИХИКАЛЫҚ  ЖƏНЕ  ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ 

ДЕНСАУЛЫҚ  –  бұл  психикалық  аурудың  жəне 

кем  ақылдылықтың  болмауымен  түсіндіріледі. 

Психикалық  денсаулық  адам  жаңа  білімді 

СПОРТ – 

ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ

10

www.aktobe-orleu.kz

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

АҚПАРАТТЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫ

äàìó

äàìó