Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын


ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ



жүктеу 16,49 Mb.
Pdf просмотр
бет162/190
Дата01.10.2023
өлшемі16,49 Mb.
#43615
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   190
2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:
ЖАРҒАҚ ҚАНАТТЫЛАР (HYMENOPTERA) ТОПТАРЫНЫҢ
НЕГІЗГІ ТОПТАРЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ
СИ ПАТТАМ АСЫ.
Сабактың мақсаты: 
Жарғақ қанаттылар тобының негізгі 
топтарын анықтау және олардың сипаттамасымен танысу.
Сабакта карасгырылатын сүрақтар:
1. Жаргақ қанаттылар тобының негізгі топтары және 
олардың снпаттамасы.
І.Ж аргақ цанаттылардың негізгі топтары жэне олардың
сипаттамасы.
Бұл топ өкілдерінің тіршілігі алуан түрлі, 
өсімдікті 
биологиялық қорғау 
әдісінде 
маңызды 
түрлері 
мыналар: 
ихнеумонид, браконид, афидиид, афелинид, энциртид,
эулофид, птеромалид, трихограмматид, сцелионид, эуколиид,
сколии, тифии
және 
цүмырсцалар
тұқымдасына жатады.
Трихограмматид 
түқымдасы 
(Trichogrammatidae).
Трихограммалар жарғақ қанаттылар тобының 
ха.льцид
түқымдасына 
жатады. Олар - өте үсақ, үзындыгы 1 мм-ге де жетпейтін, кара 
немесе сары түсті бөжектер. Арткы канаттары үзын, енсіз болады.
Аналықтарыныц мүртшалары кыска, шоқпар басты буыннан 
тұрады, аталықтары үш буынды. Ересектері гүлді өсімдіктердің 
шырынын сорып, дербес тіршілік етеді, ал дернәсілдері ауыл 
шаруашылыгы 
дакылдарына 
зиянды 
Бөжектердің
жұмыртқаларында паразиттік тіршілік етіп, оларды дамуының 
бастапкы кезеңінде үрык фазасында күртады.
Трихограмма 70-ке жуык зиянды бөжектердің паразиті 
болатындығы белгілі. Солардың ішінде ауыл шаруашылыгы 
зиянкестерінің 
10 
түріне 
карсы 
биологиялық 
күресте 
трихограмалардың 3-4 түрі жэне 15 түр аралықтары зерттеліп, 
сыннан өтті. Олардың бір-бірінен түсі, пішіні. жүмыртқа салгыш 
аппараттарының үзын-кысқалылыгы, сонымен қатар ересектерінің 
биологиялык 
ерекшеліктері 
мен 
мінез-күлықтары 
аркылы 
ажыратуга болады. Трихограммалардың іс жүзінде колданылып 
жүрген 
негізгі 
түрлері: 
кәдімгі 
трихограмма 
(Trihogramma
evanoscens Westw), сары трихограмма (Т. Cacoeciae pallid Meyer), 
аталыксыз 
трихограмма 
(Т. 
Embryophagum 
Htg). 
Трихограммалардың ішінде ең негізі түрі
-кәдімгі трихограмма.
Ол
34 7


көпқоректі өте кең таралган паразит. Оның иелеріне жалпы саны 80 
түрден асады. Бірақ ең көп үнататыны коңыр көбелектер 
(Noctuidae).
Кэдімгі 
трихограмма 
Ресейдің 
орталық 
жэне 
оңтүстік 
европалық бөлімінде. Батыс және Шыгыс Сібірде және Орталық 
Азия мен Қазақстанда таралған. Мұның өзі бұл түрдін эртүрлі 
климатты аймақтарда бейімделгіш екендігін көрсетеді. Оның бұл 
жағымды қасиеті әртүрлі экологиялық жағдайларға бейімделген түр 
аралық формаларының молдыгымен дәлелденеді. Трихограмма 
өздерінің жүмыртқаларын басқа бөжек жұмыртқаларының ішіне 
салады. Одан шыққан дернәсілдер иелерінің үрпақтарын сорып 
қоректенеді. Дернәсіл 2 рет түлеп, сол жұмыртқаның ішінде пілләга 
айналады. Ересек трихограмма жүмыртқаның сыртқы қабыгын 
тесіп шыгып сыртқа үшып шыгады. Сөйтіп, оның ересек фазасына 
дейінгі дамуы иесінің жүмыртқасының ішінде өтеді. Көбелектердің 
бір жүмыртқасының ішінде паразиттің 2-4 дернәсілі бірдей жетіле 
алады. 
Дамудың 
төртінші-алтыншы 
күндерінде 
залалданған 
жұмыртқалары меруерттей құлпырып түратын қара-көкшіл түске 
айналады. Осы белгі 
арқылы 
көбелектің трихограммамен 
залалданған жүмыртқалардан сауларын оңай ажыратуга болады. 
Ересек трихограммалар еркін тіршілік етіп, ақуызы мол заттар мен 
шық тамшыларын сорып қоректенеді. Трихограмма 17-30°С-қа 
дейінгі температура мен 55-тен 95%-га дейінгі ауа ылгалдылыгы 
жагдайларында өсіп, дами алады. Жоғарыда айтылган температура 
мен ауа ылгалдылыгы көрсеткіштерінің аралықтарында дамыган 
жүмыртқалардан 
көбінесе трихограмманың 
өсімтал, тіршілік 
кабілеті жоғары аналық трихограммалар шыгады. Әрбір аналық 
трихограмма күздік көбелектің жүмыртқаларына орта есеппен 40-50 
(ең көп дегенде 80), ал зертханалық иесі-дги 
күііесі
көбелегінің 
жұмыртқаларына 
30 
жүмыртқа 
салады. 
Тэуліктура 
орташа 
температура 32°С жогары және ауаның ылгалдыгы 
25% томен 
болса, сонымен қатар көктемде және күзде орташа температура 
13"С температура кезінде аналық трихограмманың өсімталдыгы 
күрт төмендейді, ал 10° С жылылықта жұмыртқа салуды мүлдем 
тоқтатады. М -13 С ересек трихограмманың қимыл әрекеттері 
бәсеңдейді. Олардың белсенділігі 14°-17° С жагдайында күшейе 
түседі. Трихограмма жарық сүйгіш бөжек, әсіресе жарық күші 20-36 
мың люкс аралығында белсенді келеді, бірақ тура түсетін күн
34 8


соулесінен кашады. Таңертең жаиырактың жарык түсетін жагына 
жиналады да, күн ысыган кезде омыц астыңғы бетіие көшеді. 
Температура 36°С-ка жеткепде көлеңке жерге тығылады. Ересекгері 
табиғатта өздері үшін колайлы температурасы, ылғалдылығы жоие 
жарығы бар аудандарды тапдап алу кабілеттігі, бүл түрдің табиги 
әсерлерге тез икемделгіштігініц негізгі көрімісі болып табылады.
Кэдімгі трихограмма жердіц үстіңгі бетіне жакын тіршілік етуге 
бейімделген. 
Мұпыц өзі оиыц иелері тіршілік етегіи жерге 
байланысты. Трихограммапып үшу қабілеттілігі нашар жетілген, 
кейде өте кыска аралыкка ғана, яғни бір өсімдіктен екінші өсімдікке 
немесе бір топырак кесегінен екіишіеіие үшып бару аркылы орын 
ауыстырады. Бір үрпагының даму кезеңінде 17-19" С-да не бары 15 
метрлік, ал 25-30° С-да белсенділігі көтеріліп 30 метрлік радиуста 
орын 
ауыстырып, 
ондағы 
көбелектердіц 
жұмыртқаларын 
залалдайды.
Кодімгі трихограммапып пайдалы касиеттері мыналар: ол тез 
дамиды жэне ересектеріиен гөрі аналыкгарыныц саны көн болады. 
Бүл қасиеттер олардың өсіп-өну қаркынының жогаргы болуын 
камтамасыз 
етеді. 
Кәдімгі 
трихограмма 
дамуьшың 
75-90% 
апалықтарының үлесіпе тиеді. Барлық түрлеріпіц дамуыпыц орташа 
көрсеткіштері мынадай:30°С-да сегіз күп; 28°С-та тоғыз күн; 25° С- 
11 күн; 22° С -14 күн; 20°С -16күн; 18° С -21 күн; 16°С-27 күн; 13° 
С -40 күн; 1 1,5° С -54 күи. Дамудың төменгі көрсеткіші 10 °С-ка тең. 
Осы температурада трихограммапып үшінші жастағы тамақтануын 
тоқтатып, диапаузага кетіп, ортүрлі иелерінің жұмыртқаларыныц 
ішінде кыстаи шыгады. Мысалы, 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   190




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау