Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

малдың 
салмағы, 
сүттілігі, 
жүнінің үзындығы, 
биохимиялык 
реакциялардың жүру жылдамдығы т.б. сияқты шаруашылық жағынан 
тиімді белгі-қасиеттер тұқым қуалайды.
Полимерлі гендер бірігіп бір ғана белгіні анықтайтындықтан 
оларды біркелкі әріптермен белгілейді, ал эртүрлі аллельдер жұбын 
цифрлармен көрсетеді. Мысалы, қүрамына екі жүп доминантты 
полимерлі гендер енетін генотипті 
А
1
А
1
А
2
А
2
, 
дигетерозиготаны 
AjaiA
2
a2 , ал сол гендер бойынша рецессивті форманы аіаіа
2
а2 деп 
белгілейді.
Полимерияға бидай дәні түсінің тұқым қуалауын жатқызуға 
болады. Оның дэні қызыл түсті және ақ түсті екі түрін ажыратады. 
Қызыл түсі ақ түсіне қарағанда доминантты болып келеді. Әдетте. 
қызыл бидайды ақ бидаймен будандастырғанда Ғ2-де белгілер кәдімгі 
моногибридтідегідей 3:1 қатынасындай болып ажырайды (3 қызыл 
дәнді : 1 ақ дэнді). Бірақ кейбір дәнінің түсі қою қызыл бидай сортын 
дэні ақ сортпен будандастырса Fj -дегі буданда, өсімдіктердің дәндері 
біркелкі қызыл түсті болады, ал Ғ2-де 15 қызыл : 1 ақ болып 
ажырайды. Ал дәндері қызыл түстілердің өзі әртүрлі - қою қызыл 
мен әлсіз қызыл аралығында жатады, мұны дэн бояуының қанығуы 
осы белгіге эсер ететін доминантты гендердің санына байланысты 
деп түсіндіруге болады. Ең қою қызыл түс генотипте екі жұп 
доминантты гендердің (А ^ А г А г ), ал элсіз қызыл түс жалғыз ғана 
доминантты 
геннің (А іа,а2а2) болуына байланысты. 
Ал егер 
доминантты геннің саны үшеу болса (А 1А ,А 2а2) - қызыл, екеу болса 
(A jaiА2а2) - қызғылт түсті болады.
58

Осы полимерлі немесе полигенді тұқым қуалауға мысал ретінде 
адам терісі түсінің мүлдем ақтан (альбинос) қараға дейінгі аралықта 
болатындығын алуға болады. Егер қара түсті (африкалық) адам мен 
ақ түсті адам некелессе, олардан туатын баланың түсі аралық сипат 
алады, яғни мулат туады. Ал мулаттар өз ара некелессе, олардың 
үрпағы ақ пен қараға дейінгі аралықта болады. Ақ және қара нәсілді 
адамдар терілерінде пигмент түзілгендегі айырмашылық үш немесе 
төрт түрлі аллельді емес гендердің әрекетіне байланысты деген 
үйғарым бар.

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: