100
9 . «Тәлімгерлік» институты сонымен қатар отбасына орналастыру фор-
маларын тиімді түрде толықтыруы және меймандос отбасы, қорғаншылық,
патронат және асырап алу формаларымен қатар дамуы мүмкін . Сондықтан
бұл тәжірибені неғұрлым тиімді енгізу үшін келесілер маңызды:
1 . «Тәлімгерлерге» баламен жеке жұмыс жүргізу үшін жеке меймандостық
келесімшартын жасау құқығын беруді қарастыру қажет . Себебі
Келісімшартты қорғаншылық органдары мен интернат мекемелері
өкілдері ресімдеп, қол қоятындықтан кез-келген жағдайда олардың
Келісімшарттың әрі қарай қолданылуын белгілеу және оны тоқтату неме-
се ұзарту құқығы болады . Осының арқасында тәлімгерлер асырап алуға,
баланың туысқандарымен араласуына және баланың балалар үйіндегі
өмірінің басқа аспектілеріне кедергі келтіре алмайды . Керісінше қарым-
қатынас жасау арқылы Тәлімгерлер баланың әлеуметтік тәжірибесін,
дүниетанымын кеңейтуге айтарлықтай үлес қосады;
2 . «Балалар құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заңнамалық
актілерге өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» жаңа заң жобасын-
да «меймандос отбасымен» қатар «меймандос тәрбиелеушілер» туралы
нормаларды қарастыру керек . Сондай-ақ «меймандос тәрбиелеушілер»
үшін «меймандос тәрбиелеушілікке» қойылатын барлық талаптар көлемін
сақтай отырыпы, бір балаға жеке меймандостық келісімшартын ресімдеу
мүмкіндігін қарастыру қажет . Бұл нормалар балаларды орналастырудың
басқа отбасылық формаларына араласпай, құқықтық тұрғыдан баламен
тәлімгерлік жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді;
3 . Балаларға арналған интернат мекемелерінің басшылығы үшін бала-
ларды әлеуметтендірудің жаңа прогрессивті формаларын қолдаудағы
тәлімгерлік және балалар үйіндегі жасөспірім балалар тағдырына қоғам
назарын аудару бойынша жобаларда өзара қарым-қатынас орнату бой-
ынша әдістемелік нұсқаулықтар әзірлеу керек .
10 . Мемлекеттің адам және қаржы ресурстарын қоғамдық тәрбиелеу
жүйесінен (ИТБМ) әлеуметтік қолдауға сүйене отырып, отбасылық алма-
стырушы тәрбие жүйесіне қайта бөлу қажет:баламен қауышу мақсатында
биологиялық отбасын оңалту және түзету . Бұл үшін:
•
ИТБМ жүйесіне кететін нақты шығындар мен экономикалық инсти-
туттар көмегімен қамқоршылықтың баламалы формаларының да-
муын есептеу;
•
ИТБМ бюджетін неғұрлым тиімді пайдалану, ал бюджет баптарын
қайта ресімдеу процедурасын оңайлату қажет;
101
•
жетім балалардың тұрмысы мен тәрбиеленуін, оқуы мен
әлеуметтенуін жақсарту үшін бюджеттен бөлінген қаражатты толық
игеретін ИТБМ марапаттау керек .
11 . Қатер тобындағы отбасылар мен олардың балаларын, сондай-ақ ал-
мастырушы отбасыларға кешенді қолдау көрсетуді қамтитын инновациялық
әлеуметтік қызметтердің инфрақұрылымын құру (қамқоршылық, патронаттық
тәрбие, асырап алу, меймандос отбасы), атап айтқанда:
Қорғаншылық және қамқоршылық органдарының өкілетті ұйымы/
мекемесі ретінде Отбасын қолдау орталықтарын ашу және құрылымы мен
штатын заңдық тұрғыдан бекіту қажет . Олардың жұмысы үшін мемлекеттік
әлеуметтік қызмет стандартын әзірлеп, мұны полиция органдарымен бірлесе
атқару қажет .
Қорғаншылық және қамқоршылық органының өкілетті мекемесі ретінде
Отбасын қолдау орталықтарының құзыретіне келесілер бойынша өкілеттіктер
берілуі тиіс:
•
қамқоршылықты немесе қорғаншылықты қажет ететін кәмелеттік жасқа
толмаған балаларды анықтау, сондай-ақ ата-ана қамқорлығынсыз
қалған балаларды заңмен белгіленген басқа отбасылық формалар-
да тәрбиелеуге алғысы келетін немесе қамқоршы немесе қорғаншы
болғысы келетін азаматтарды іріктеу және дайындау бойынша;
•
баланың интернат мекемесіне түспеуі үшін дағдарыс жағдайынан
шығару үшін отбасына психологиялық-педагогикалық және
әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетілгенде әлеуметтік патронатты
жүзеге асыру үшін, өмірлік қиын жағдайда қалған отбасылар мен ба-
лаларды анықтау бойынша;
•
кейін баланың жаңа отбасына тәрбиеленуімен байланысты
мәселелер туындамас үшін, оның ішінде балалармен дөрекі
қарым-қатынас жасау, олардың өмірі мен денсаулығына зиян тигізу,
сондай-ақ баланың өзі үшін ауыр болатын, отбасынан қайтару (алу)
жағдайларын болдырмас үшін баланы өз отбасына қабылдағысы
келетін тұлғаларды дайындау және психологиялық-педагогикалық
сараптама жүргізу бойынша;
•
бала өзін отбасында жайлы сезінуі үшін, баланың жаңа отбасы-
на тәрбиеленуімен байланысты мәселелер туындамас үшін, оның
ішінде балалармен дөрекі қарым-қатынас жасау, олардың өмірі
мен денсаулығына зиян тигізу, сондай-ақ отбасынан қайтарып алу
(алу) жағдайларын болдырмас үшін алмастырушы отбасылардың
Қорытынды
102
(қамқоршы, асырап алушы, патронат) барлық түрлеріне мониторинг
жүргізу және психологиялық-педагогикалық және құқықтық қолдау
көрсету бойынша .
Қызмет алушылар қатарына әлеуметтік жетімдіктің пайда болу қатері ту-
ындайтын отбасылар мен әлеуетті асырап алушыларды, қорғаншылар қосу
қажет .
12 . Әлеуметтік саясаттың әлеуметтік жарнама (асырап алушы отба-
сылар, балалар үйіндегі балалар) бағытын дамыту, бұқаралық ақпарат
құралдарымен өзара байланысты нығайту, әлеуметтік зерттеулер
ұйымдастыру және жүргізу, әлеуетті асырап алушы отбасылар мәліметтері
банкін жүргізу қажет .
Халық арасында ақпараттық жұмыс жүргізу, асырап алушы отбасылардың
оң тәжірибелерін насихаттау және әлеуетті үміткерлерді асырап алушы ата-
ана болуға тарту бойынша кешенді әлеуметтік бағдарлама әзірлеу маңызды .
Телеарна, мерзімді бұқаралық ақпарат құралдары, радио мүмкіндіктерін пай-
далана отырып, бұл бағдарлама ақпараттық насихатты, асырап алушы от-
басыларды әлеуметтік жарнамалауды ғана қамтымай, әлеуметтік мәртебеге
ие болып, қоғамдық санада асырап алушы ата-аналар мәртебесін арттырар
еді .
Жүргізілген зерттеуге сәйкес баламалы жүйені енгізген жағдайда
Қазақстан келесі әлеуметтік-экономикалық нәтижелерге қол жеткізеді:
1) Келесілер есебінен барлық жүйеге кететін шығындарды бір есе
қысқарту:
•
ИТБМ түлектерін мемлекеттік шекті қолдау мерзімін 27-ден 18 жасқа
дейін түсіру;
•
қатер тобындағы отбасылармен профилактикалық жұмыс жүргізіп,
әлеуметтік жетімдер ағынын азайту арқылы ИТБМ санын азайту;
•
қылмыстылық деңгейін және ИТБМ түлектерінің пенитенциралық
жүйе мекемелеріне түсуін азайту;
•
бейәлеуметтік жастар санын қысқарту және екінші мәрте жетімдік
деңгейін төмендету .
2) ЭБА (экономикалық белсенді азаматтар) санын арттыру, оның
ішінде отандық еңбек нарығында жоғары деңгейдегі мамандарды көбейту;
Достарыңызбен бөлісу: | 
