212
колледж мұғалімдері болатындықтан олардың экологиялық сауаттылығының болуы міндетті.
Өйткені, экологиялық білімі мен тәрбиесі, әдет-ғұрпы бар өнегелі әрі экологиялық мәдениеті
жоғары педагог қана бастауыш сыныпқа жаңадан келге бүлдіршіндердің табиғатқа, туған
өлкесіне деген көзқарасты қалыптастыра алады. Бұл мәселе бүгінгі таңда ауадай қажет. Яғни,
экологиялық білім мен әдеп – ана сүтімен берілуі бабаларымыз қалдырған өсиеттен білеміз
[3].
Біз, төменде колледждерге арналған «Экология және табиғат қорғау» пәнінің
мазмұнын назарларыңызға ұсынамыз. Оқу жоспары 2 оқу жылына арналған (жылына 28
сағат). Оқу жоспарының 1 оқу жылында 4 тарау қарастырылған.
I тарау. Экология ғылымына кіріспе. Бұл тарауда экология ғылымының алғашқы
анықтамасы, ұғымдары мен түсініктері, басқа пәндермен байланысы, экология ғылымы
туралы алғашқа деректер беріледі.
II тарау. Географиялық қабық. Мұнда географиялық қабық туралы түсініктер,
биосфера оның біртұтастық қағмдасы, тірі организмдер және тіршілік деңгейлері мен
тіршілік орталары туралы мәліметтер қарастырылған.
III тарау. Биосфераның құрамдас бөліктері. Онда атмосфера, гидросфера,
литосфераның экологиясынан алғашқы түсініктер беріледі. Бұл тарауда алғаш рет
биосфераның құрамдас бөліктеріндегі ластағыш заттар мен олардың шығу көздері
қарастырылған. Сол сияқты мұнда өсімдіктер мен жануарлар экологиясы және адам
экологиясы туралы да алғашқы экологиялық көзқарастар проблемалық мәселе ретінд
беріледі. Соның ішінде адам экологиясы ерекше қарастырылады [4].
IV тарау. Табиғи бірлестіктер мен агробілестіктер экологиясы. Бұл бөлімде табиғи
бірлестіктер мен агробірлестіктерге жалпы сипаттама беріле отырып ондағы адамның оң
және теріс іс-әрекеттері, оның қоршаған ортаға тигізетін әсері туралы алғашқы мәліметтер
беріледі. Осы жерде адамның іс-әрекетінен болатын экологиялық апаттар туралы алғашқы
мәлімет беріліп оның себеп-салдарын түсіндіру қарастырылған.
2-оқу жылы 28 сағат. Мұнда негізгі 11-тарау қарастырылған.
V тарау. Қазақстанда қалыптасқан экологиялық жағдайлар. Бұл тарауда қоршаған
ортаның химиялық, радияциялық, биологиялық ластануына және қоршаған ортаның
экологиясын бақылауға сипаттама берілген (Арал, Балқаш, Каспий экологиясы).
VI тарау. Экология және табиғат қорғау. Бұл бөлімде қоршаған орта және табиғат
қорғаудың негізгі бағыттарына сипаттама беріле отырып «Қызыл кітап» және Қазақстанның
ерекше қорғалатын табиғи аумақтарына, оның ішіндегі саябақтар мен қорық ұйымдастыру
болашағына ерекше мән берілген. Қазіргі кездегі қалыптасқан экологиялық проблемаларды
шешу жолдары қарастырылған.
Әдебиеттер тізімі
1.
Экологиялық кодекс.- Алматы, 2007.
2.
Бейсенова А.С., Шілдебаев Ж.Б. «Экология негіздері».- Алматы, 2000.
3.
Бейсенова А.С., Есполов Т.И., Шілдебаев Ж.Б. «Экология негіздері».- Алматы, 2013.
4.
Манкеш А.Е. Үздіксіз білім беру процесіндегі экологиялық тәрбие сабақтастығының ғылыми-
педагогикалық негіздері: 13.00.01. пед.ғыл.докт. автореф. – Алматы, 2008.
5.
Үздіксіз білім беру процесіндегі экологиялық тәрбие сабақтастығы. Ізденіс. -Алматы, 2007. -№
4(2).
УДК 378.147:502.12
ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ
КАЗАХСТАНА
Бегадилова Меруерт Талгатовна
Евразийский государственный университет имени Л. Н. Гумилева, Астана, Казахстан
b.meruert@list.ru
Карымсаков АлмасМуратулы
213
Евразийский государственный университет имени Л. Н. Гумилева, Астана, Казахстан
Karimsakov@hotmail.com
Аңдатпа: Бұл мақала Қазақстан жоғары оқу орындарында экологиялық білім беруінің қазіргі
жай-күйін, болашағын және даму жолдарын көрсету үшін арналған. Бұдан басқа, бүгінгі күні
жастар арасында экологиялық сауаттылық қалыптастыру бойынша Қазақстанның жоғары
оқу орындарында пайдаланылатың әдістемелері мен бағдарламалары туралы ақпарат берілді.
Қазақстанның жоғары оқу орындарында экологиялық білім беруің жетілдіру бойынша бір-
неше ұсыныстар келтірілген. Шолу Орталық Азия Аймақтық Экологиялық Орталығының
(ОА ӨЭО) материалдар негізінде дайындалды.
Түйін сөздер: экологиялық білім, ЖОО, экологиялық сауаттылық, экологиялық білім беру
бойынша бағдарлама.
Annotation: This article is sanctified to the review of the modern state, prospects and ways of de-
velopment of ecological education in higher educational establishments in Republic of Kazakhstan.
Information is also given about methodologies and programs that are used to date in Institutions of
higher learning of Kazakhstan on forming for the young people of ecological literacy. A few sug-
gestions over are brought on the improvement of ecological education in Institutions of higher
learning of Kazakhstan. A review is prepared on the basis of materials of Regional Ecological Cen-
ter of Central Asia (REC CA).
Keywords: ecological education, institution of higher learning, ecological literacy, programs on
ecological education.
К настоящему времени человечество успело обзавестись огромным количеством
экологических проблем, связанных с нарушением баланса в природно-экологической си-
стеме. В связи с чем появилось сознание необходимости решения
сложившейся ситуации и
смены вектора общественного потребительского отношения к окружающей среде на со-
вершенно противоположный, включающий бережное отношение, рациональное использо-
вание природных ресурсов. Одним из путей реализации этого является воспитание эколо-
гически грамотного и культурного населения (в особенности молодого поколения), что
возможно осуществить посредством всеобщего обязательно экологического образования.
Посредством различных механизмов и методик и программ по экологическому образова-
нию необходимо добиться кардинального изменения ценностей, манер повеления, отно-
шения к окружающей среде у подрастающего поколения. Студенты возов как граждане
относящиеся к той возрастной категории, когда в полной мере способны отвечать за свои
действия и поступки, осознают ответственность за сохранение нашей планеты для буду-
щих поколений являются ключевым объектом исследования.
Под экологическим образованием понимается непрерывный процесс обучения,
воспитания и развития личности, направленный на формирование системы научных и
практических знаний и умений, а также ценностных ориентаций, поведения и деятельно-
сти в сфере охраны окружающей среды, устойчивого природопользования и потребления,
формирование экологического образа жизни. Почему непрерывный процесс? «Так как об-
разование теперь рассматривается в качестве длящегося всю жизнь процесса, который
необходимо не только корректировать, но и изменять и преобразовывать» - говорится в
докладе Генерального секретаря ООН «Просвещение и информирование населения в ин-
тересах устойчивого развития» 2001 г.. Это касается абсолютно всех сфер знания и науки,
и экологическое образование не является исключением [1, c.140].
В 1998 году в Казахстане была принята программа экологического образования, ко-
торая состояла из 9 глав, считалась основным документом в части экологического образо-
вания и предусматривала воспитание экологически культурного населения, через повыше-
ние экологической грамотности и формирование экологизированного мировоззрения, эко-
логизацию всех сфер общества. Однако в 2015 году данный документ утратил силу и не
был обновлен. Таким образом, на сегодняшний день единственным действующим доку-
ментом на законодательном уровне регулирующим всеобщность и непрерывность эколо-
гического образования является Закон Республики Казахстан «Об охране окружающей
