Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

612 

 

қоршаған  әлемнің  заңдылық  қасиеттерін  қабылдаудағы  кұпияны  табуға  тырысудың 

айқын көрінуі және осы білімді өз іс - әрекетінде қолдануға деген құштарлық - жоғары деңгей. 

Мұндай  маңызды  өзгерістерге  уақытында  дайындалу  қажет.  Бұл  дайындықта 

балабақшаның  рөлі  ерекше.  Бірақ,  мектепке  дейінгі  балалардың  көпшілігі  балабақшаға 

бармай, мектеп табалдырығын аттайды. Оларды алдымен мектепке отбасы яғни ата – анасы  

дайындайды. Баланың мектепке баруы оның өз-өзіне қызмет көрсетуге ұмтылуы, тұрмыстық 

және  қоғамдық  пайдалы  еңбекке  нақты  күн  тәртібі  мен  ретін  сақтауға  үйренуі,  баланың 

жүйкелік сезімі мен әдетіне айналады.                                                                           

 

Ата-аналар  баларына  әр  жақты  білім  беруге,  бақылауға,  алғашқы  кітаптарға 

қызығушылық  оятуға,  кино,  радио,  теледидарды  көріп,  тыңдауға,  олардың  дүниетанымын 

кеңейтуге,  ондағы  мектеп  оқуына  дайындауға  ұмтылады.  Қарапайым  тәртіп  пен  ережеге 

үйренбеген,  жеткілікті  дүниетанымы  қалыптаспаған  балаға  мектепте  қиын  болады.  Ондай 

бала үйде де, мектепте де бір орында отырмайды. Бала күтпеген іс-әрекеттер істейді, назары 

ұмытшақ болады. Мектеп өміріне үйреніп, ұйымшыл және бірқалыпты болу үшін көп уақыт 

қажет  етеді.  Ата-аналар  балаға  алдағы  мектепке  баруға  ойша  дайындалып,  болашақ 

міндеттерін орындауға ойша дайындалады. Бала алғашқы мектеп күндерін үлкен толғаныспен 

күтеді.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Балаға  алдын  ала  оқулықтар,  оқуға  қажетті  заттар,мектепке  формасын  алып  қойған 

дұрыс. Бұл ертеңгі сабаққа арнайы дайындалудың қажеттігін ұғындырады. Жаңа оқу жылына 

орай отбасында салтанатты және көтеріңкі көңіл күй болады. Бірінші рет мектепке бару – бала 

қуанышы, ата-ана мерейі.                                                                                

Тәуелсіз Қазақстанның Білім заңына орай жаңа ұлттық білім үлгісі бойынша мектепке 

дейінгі  баланың  жеке  басын  тәрбиелеуде  педагогикалық  дамудың  бұрыннан  қалыптасқан 

әлеуметтік  бағыттарын  түбегейлі  өзгеруге  тура  келеді.  Бұл  жастағы  балалардың  бойында 

адамға тән қасиеттердің жақсы, өнегелі үлгілерін ойдағыдай қалыптастыру арқылы мектепке 

дайындау  мектепке  дейінгі  мекемелердің  негізгі  міндеті.  Баланың  тұңғыш  рет  мектеп 

табалдырығын  аттап,  білім  алуға  ден  қоюы  –  оның  өміріндегі  дамуының  негізгі  кезеңі. 

Соңдықтан  да  баланың  мінезі  және  жеке  ерекшеліктері  қалыптаса  бастайды.  Балаларды 

мектепке  дайындаудың  нәтижесі  мектептегі  оқу  кезеңінде  айқын  байқалады.  Көбінесе 

балабақшада  емес,  үйден  тәрбиеленіп  келген  балардың  дайындығының  кем  екендігі  айқын 

аңғарылатын себебі де осында болса керек.                                              Балалардың мектепке 

дайындығының  сапасына  келетін  болсақ,  мектепке  дейінгі  жаста  адам  өміріне  қажетті 

психикалық  және  дене  тәрбиесінің  сапалары  қалыптасады.  Осы  шақта  қоршаған  ортаны 

қабылдау, өзіне деген қарым-қатынастары, атап айтқанда, 3  -6 жас аралығында эмоциялық, 

танымдық, ерік сезімдері нығаяды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Баланы  мектепке  дейінгі  оқытудың  негізгі  бөлімдеріне:  балалардың  дене  бітімінің 

дамуын, психикалық даму деңгейін және құрдастарымен, қоршаған ортамен қарым-қатынасы 

жатады. Психолгтар мен педагогтар осы кезеңдегі дайындықты жалпы және арнаулы деп екіге 

бөледі,  осығанған байланысты балабақшада арнаулы және жалпы дайындықтар жүргізіледі. 

Жалпы  дайындық  –  ол  психологиялық,  адамгершілік  және  дене  дайындығы.Баланың  

адамгершілік жағынан қалыптасуы оның туған кезінен-ақ басталады, ал рухани-адамгершілігі 

қоршаған орта мен адамгершілік тәрбиесінің міндеттері мен мазмұнына байланысты жетіледі. 

 Адамгершілік  дайындық  және  ерік  дайындығы  бір-бірімен  тығыз  байланысты.  Менің 

ойымша баланың басқа баладан ерекшеленетін өз мінезі бар, соған байланысты бала істеген 

ісін,  қылығын  басқарып  үйренуге  тиісті.  Бала  мектепке  барғанда  тез  тіл  табысып  кетеді.                        

Психологиялық  дайындық  –  ол  таным  процестерінің  дамуымен  байланысты.  Балалар  өз 

еркімен  жұмыс  істеуге  әлі  толық  дайын  емес,  зейіні  тұрақсыз,  тез  шаршайды.    Балалар 

мектепке    барғанда  мұғалім  барлық  жағдайды    ескеріп,  дайындық  кезеңіндегі  әдіс-тәсілді 

жалғастыра отырып, осындай танымдық процесін қолға алу керек.    

 

 

 

Дене  дайындығы  –шыдамдылық,  мықты  денсаулық  қасиеттер  балаларда  болу  үшін 

дербестік,жинақылық,  еңбексүйгіштік  сияқты  қасиеттерін    даму  үшін  ата-аналардың 

көмегімен жұмыс істеу керек.  

 

 

 

 

 

613 

 

Әлеуметтік  дайындық  –қиыншылдықтан  өтуге,ұстамдылыққа,  оқуға,  (дербес 

тапсырманы орындау) бастаған жұмысты аяқтауға,  үйрету;  Жаңа ортаға үйрету.  

 

а) құрдастарымен ұрыспай, ренжіспей тіл табысу. 

 

 

 

  ә)үлкендермен тіл табысу.  

Біз  баланы  мектепке  дайындауда  балабақша  мен  мектептегі  әдіс-тәсілдерін  қолдану 

арқылы  жүзеге  асыруға  болады,  бірақ  ойын-әдістерін  пайдалану,оларға  қойылатын 

міндеттілік, реттілік,  өз кезегімен бір-бірден жауап беру сияқты талаптар бірдей болуы тиіс.  

Біздер шамадан тыс тақырып бермей, жүйелі түрде оқыту, аздаған мөлшерде он күн сайын 

дүркін  -  дүркін  қайталап  отырып  жаттау  –  ой  мен  психикаға  артық  салмақ  түсіретін  және 

толығымен  ұмытылып  қалатын  ақпараттың  үлкен  көлемін  қысқа  мерзімде  жаттаудан 

әлдеқайда  тиімді.  Неғұрлым  есте  қалдырудың  тура  осындай  механизмі  біздің  әдістемеге 

ұтымды түрде  негіз етіп алынды.  

 

 

 

 

 

 

 

Арнаулы  дайындық  –  мектепке  баратын  балалар  санауды,  әріптерді  танып,  біліп  қана 

қоймай,  қоршаған  орта  туралы  да  толық  түсініктері  болу  керек.  Соңдықтанда    таным 

поцестерін  (есте  сақтау,  зейін,  ой-қиял,  қабылдау)  де  дамытып  отыру  қажет. 

«Таным»саласының  негізгі  міндеті  мектепке  дейінгі  жастағы  балаларды  таным-түсінігі 

қалыптасқан, айнала қоршаған ортаның шешуді қолдана білетін тұлға ретінде қалыптастыру. 

Білім  берудің  «Таным»  деп  аталатын  саласының  мазмұны  мынадай оқу  іс-әрекеті  негізінде 

жүзеге асырылды: 

-қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру; 

-құрастыру;  

-экология негіздері; 

-қоршаған ортамен таныстыру; 

Мектепке  баратын  балалардың  назарын  айналадағы  заттар  мен  құбылыстардың 

аорасындағы  сандық  байланысқааудара  отырып,  математикалық  ойлау  қабілетін 

қалыптастыру. 

1.Есте сақтау қабілеті, қабылдау, зейін, шығармашылық қабілетін, ой-қиялы мен жан-

жақты ойлау қабілеті сынды танымдық процестерді дамыту. 

1-2.Баланың танып-білуге деген қызығушылығын күшейтуге бағытталған оқу процесіне 

ынтасын ояту. 

3.Ақыл-ой  әрекетінің  талдау,  синтез,  салыстыру,  жинақтау,  жіктеу,  үлгісін  жасау 

(модельдеу),құрастыру, себеп-салдарлық байланысын анықтау сынды тәсілдерін үйрету. 

4.Мектепке баратын балаларды математикалық терминдерді белсенді түрде қолдануға, 

оқу барысында алған білімі мен қабілетін пайдалануға үйрету. 

5.Санау,әртүрлі топтардағы заттарға сапалық және сандық тұрғыдан баға беру,олардың 

арасындағы байланысты анықтауға үйрету. 

6.Кеңістік пен уақытты бағдарлау, қағаз бетінде бағдарлай алу қабілетін дамыту. 

7. Шамалар, геометриялық фигуралар мен денлер туралы түсінікті нығайту. 

Ата-аналар балалардың мектепке дайындығын психологтардың жұмыстарымен тікелей 

байланыста болулары керек. Бала мектепке барғанда мұғалім таным процестеріне көңіл бөліп, 

әр баланың жеке ерекшеліктеріне мән беруі тиіс. Егер баланың есі жақсы дамыған болса, ол 

тез  қабылдап  есіне  сақтайды.  Бала  есте  сақтау  процесінен  басқа  да  салыстырып,  жалпылап 

талдау жасауға тиісті. Бала сонда ғана істеген іске толық қорытынды бере алады. Осы жастағы 

балалардың  көрген  нәрселерін  мағыналы  түрде  қабылдауға  деген  құлшыныстары    артады. 

Мектепалды  кезеңнің  соңында  баланың  мінезі  ерікті  болады.  Үлкендермен  қарым-  

қатынасында  балалар  олардың  берген  білімдерін  бар  зейінмен  қабылдайды.  Балада  еріктің 

дамуы төмен болса, берген тапсырманы түсінбейді, өз еркімен жасай береді. Сондықтан да 

мектепке  баратын  балалардың  үлкендермен,  құрдастарымен  жақсы  қарым-қатынаста 

болуының зор маңызы бар. Құрдастарымен қарым - қатынасы. Егер бала жанындағылармен 

тіл табыса алса, мектепте оқуға дайын деп есептеуге болады.  Баланың бойында мұндай дағды  

кездеспесе, онда оған мектепте өте қиын болады. Айталық, бірге оқып жүрген құрдастарының 

жауабын тыңдап, әңгімені толық аяқтай алмайды, бала өз көңіл-күйін білдіре алмайды (қуану,