102
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ
ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
қызметкерлер балалардың мінезімен байланы-
сты қиындықтарды көрсеткен. Кейбір мұғалімдер
мен мамандандырылған қызметкерлер келесі
қиындықтарды атап өткен: балалардың на-
шар мінез-құлқы (15,8%), балалар арасындағы
ұрыс-керіс және төбелес (8,6%), балалардың
мұғалімдерге немесе қызметкерлерге құрметпен
қарамауы (7,5%) және балалардың оқытушылар
мен мамандандырылған қызметкерлерге
агрессиялық қарым-қатынасы (4,4%).
4.2-кесте сондай-ақ 30,8% мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамының
балалардың ата-аналарымен байланысты
қиындықтарымен ұшырасатындығын көрсетеді.
Ақырында, 4.2-кесте мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамының
42,5%-ының ресурстармен және жұмыс
жағдайымен байланысты қиындықтарды
көрсеткендігін байқатады.
Нақтырақ ай-
тар болсақ, 24,4% мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамы
мектептегі қиындықтардың бірі ретінде төменгі
жалақыны көрсеткен. Бұған қоса, мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамының
10,8%-ы сынып бөлмелерінің оқушылармен
толық екендігін және 8,1%-ы қиындық ретінде
қаражаттың жетіспеушілігі мен нашар еңбек
жағдайын атап өткен. Кейбір мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер мектеп
директорларының қолдау көрсетпейтіндігін
(4,8%), кейбір мұғалімдердің балалармен тым
4.3-кесте. Мектептегі жұмыс тәжірибесі
Толық
іріктеме
N = 917
n
%
Мектеп жағдайын жақсарту
үшін балалардан немесе
олардың ата-аналарынан
қосымша қаражат жинауға
мәжбүр болдыңыз ба, мы-
салы, сынып бөлмелерін
жөндеу ақысына немесе
материалдарға?
277
24,7%
Мектептің жалпы көрсеткішін жақсартуға,
оқушыларға жоғары баға қоюға қаншалықты
жиі мәжбүр боласыз?
Ешқашан
670
72,9%
Кейде
228
24,8%
Өте жиі
19
2,1%
Мектеп тәртібі барлық оқушыларға әділ
қолданылады
Иә
728
79,2%
Жоқ
82
8,9%
жұмыс кезінде олар кезігетін негізгі қиындықтар ту-
ралы сұрақтар қойылды. 4.2-кесте көрсеткендей,
оқытушылар
мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының 55,3%-ы мектептегі
балалармен байланысты қиындықты, ал
40,2% оқытушылар мен мамандандырылған
4.4-кесте. Балалардың мектептегі қабылдауы
Толық
келісемін
Келісемін
Келісеймін
Толықтай
келіспеймін
n
%
n
%
n
%
n
%
Балаларға осы мектепте оқыған
ұнайды
478
52,0%
404
44,0%
15
1,6%
18
2,0%
Балалар осы мектепті білім алу үшін
жақсы орын деп есептейді
445
48,4%
430
46,8%
24
2,6%
16
1,7%
Мұқтаж болған кезде бұл мек-
тепте балаларға қосымша көмек
қолжетімді
522
56,8%
346
37,6%
33
3,6%
13
1,5%
Осы мектепте әдетте балалар
мұғалімдер тарапынан ниеттес
қарым-қатынасты сезеді
330
35,9%
448
48,7%
109
11,9%
29
3,2%
Осы мектепте балалар басқа
оқушылар тарапынан ниеттес
қарым-қатынасты сезінуге бейім
296
32,2%
455
49,5%
138
15,0%
27
2,9%
103
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
қатал екендігін (3,8%),
мектеп мұғалімдерінің
жетіспеушілігін (3,7%) және мектептегі нашар
жағдайларды көрсеткен.
Мектепте кездесетін қиындықтарды қабылдауға
қатысты мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамы арасында айтарлықтай
айырмашылық байқалмады.
4.3-кестеде оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамына олардың мектептегі
жұмыс тәжірибесі туралы қойылған кейбір
қосымша сұрақтар берілген. Респонденттердің
24,7%-ы (4-тен 1-і) мектеп жағдайын
жақсарту үшін балалардан немесе олардың
ата-аналарынан қосымша қаражат жинауға
мәжбүр болғандығын хабарлаған, мысалы,
сынып бөлмелерін жөндеу ақысына немесе
материалдарға. Бұған қоса, оқытушылардың
24,8%-ы (4-тен 1-і)
мектептің жалпы көрсеткішін
жақсарту үшін «кейде» оқушыларға жоғары баға
қоюға мәжбүр екендіктерін мәлімдеген және
2,1% мұғалімдер мұны «өте жиі» істеуге мәжбүр
екендіктерін хабарлаған. Ақырында, оқытушылар
мен мамандандырылған қызметкерлер құрамына
мектеп ережесінің оқушыларға әділетті түрде
қолданылатындығы туралы сұрақ қойылды.
Респонденттердің басым көпшілігі (79,2%) оң
жауап берсе де, кейбір респонденттер (8,9%)
теріс жауап берген.
Оқытушыларға сонымен қатар балалардың
мектепте алатын тәжірибесіне пікірлері туралы
бірқатар сұрақ қойылды. 4,4-кесте көрсеткендей,
оқытушылар
мен мамандандырыған
қызметкерлер құрамының басым көпшілігі
балараға мектеп те ұнайды деп және мектеп
білім алудың жақсы орны деп есептегенімен,
оқытушылар мен мамандандырыған
қызметкерлер құрамының 4%-ы бұл пікірмен
келіспеген. Бұған қоса, оқытушылар мен
мамандандырыған қызметкерлер құрамының
көпшілігі балалар мұқтаж болған кезде олардың
мектептерінде қосымша көмектің қолжетімді
екендігін хабарлаған. Таңғаларлығы, мұғалімдер
мен мамандандырыған қызметкерлер құрамының
15,1%-ы мектепте балалардың мұғалімдер та-
рапынан қолайлы қарым-қатынасқа ие бол-
майтынын мәлімдеп, 17,9%-ы өз мектерінда
балалардың басқа оқушылардың тарапынан
мейірбанды қатынасты сезбейтіндігі туралы
жорамалдайды.
Мектептегі балалардың арасында
зорлық-зомбылық
пен кемсітушілік
жағдайларының куәгері болған
мұғалімдер
Осы зерттеуде мектеп оқушыларының зорлық
пен кемсітушілікке ұшырауына негізгі на-
зар аударылғандықтан, оқытушылар мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамын өткен
жылы өз мектептерінде балалардың арасындағы
зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің түрлі
үлгілерінің куәгерлері болғандығы туралы
белгілеуді өтіндік. 4,5-кесте көрсеткендей, сұрау
жүргізілген 917 оқытушы мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының арасында 74,1%-ы
(4-тен 3-і) өткен жылдың ішінде өз мектептерінде
балалар арасындағы зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің куәгерлері болған. Зорлық-
зомбылықтың
нақты формасы тұрғысынан
алғанда, 62,5%-ы балалар арасындағы
психологиялық зорлық-зомбылықтың, 52,4%-ы
4.5-кесте. Мектептегі балалар арасындағы
зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің
куәгері болған мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамы
Өткен жылға:
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Балалар арасындағы
зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің куәгерлері
болған (барлық түрлері)
681
74,1%
Психологиялық зорлық-
зомбылық куәгерлері
болған
574
62,5%
Физикалық зорлықтың
куәгерлері болған
481
52,3%
Ақша бопсалаудың
куәгерлері болған
65
7,1%
Сексуалды
жәбірлеу мен
қорлаудың куәгерлері
болған
87
9,5%
Кибербуллинг куәгерлері
болған
72
7,8%
Кемсітушілік куәгерлері
болған
295
32,1%
