104
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің, жеке
алғанда психологиялық және физикалық зорлық-
зомбылық пен сексуалды сипаттағы сөздердің
куәгерлері болған.
Мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамы көбінесе мектептегі бала-
лар арасында бірден артық зорлық-зомбылық
пен кемсітушілік куәгерлері болады. 4.2-сурет
көрсеткендей, сұрау жүргізілген 917 оқытушы
мен мамандардың арасында 74,1%-ы 4.5-ке-
стеде көрсетілген зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің алтаудан көп түрінің куәгерлері
болған; тек 25,7%-ы ешқандай зорлық-
зомбылық пен кемсітушіліктің куәгерлері
болмаған. Бұған қоса, 4.3-сурет көрсеткендей,
оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлердің айтарлықтай үлесі мектептегі
зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің бір түрінің
куәгерлері болған. Ішінара, 21,8%-ы 4.5-кестеде
көрсетілген зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің
бір түрінің куәгерлері болса, 23,3%-ы зорлық-
зомбылық пен кемсітушіліктің екі әр түрінің,
17,3%-ы үш түрінің, 8,4%-ы төрт түрінің, 2,7%-
ы бес түрінің және 2,7%-ы зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің алты түрінің куәгерлері болған.
4.6-кестеден мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамы куәгер болған, 4.5-ке-
стеде көрсетілген балалар арасындағы зорлық-
зомбылық пен кемсітушіліктің әр алауан
түрлері туралы нақтырақ ақпарат алуға бо-
лады (Қосымшаның 12-кестесін қараңыз).
Психологиялық зорлық-зомбылық тұрғысынан
алғанда, оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлердің 56,4%-ы өткен жылы балалар-
ды басқа балалардың қорлауының немесе мазақ
етуінің, 22,6%-ы балалардың басқа балалар
тарапынан қоқан-лоққыға ұшырауының және
18,1%-ы басқа баладан затын тартып алу немесе
бүлдіруінің куәгерлері болған.
Физикалық зорлық-зомбылық тұрғысынан
алғанда, оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының 44,9%-ы баланы
басқа балалардың итеруінің, аяғынан шалуының,
тиіп кетуінің немесе тебуінің, 28,1%-ы баланы
басқа баланың соққыға жығуының және 1,8%-
ы баланың зат немесе қару қолдану арқылы
шабуылға ұшырауының куәгерлері болған. Бұған
қоса оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының 21,3%-ы (5-тен 1-і)
өткен жылы мектепте балаға басқа балалардың
дене жарақатын салуының куәгері болған.
4.2-сурет.
Мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамы куәгер болған балалар
арасындағы зорлық-зомбылық пен кемсітушілік
түрінің саны
0
1
2
3
4
5
6
2,7%
2,7%
8,4%
17,3%
23,3%
21,8%
25,7%
(2-ден 1-і) физикалық зорлық-зомбылықтың,
32,1%-ы - балалар арасындағы кемсітушіліктің,
9,5%-ы балалар арасындағы сексуалды
сипаттағы жәбірлеудің, 7,8%-ы кибербуллингтің
және 7,1%-ы балалардың басқа балалардан
ақша бопсалаудың куәгерлері болған.
Мектептегі балалар арасындағы зорлық-
зомбылық пен кемсітушілікті бақылау тұрғысынан
алғанда, мұғалімдер мен мамандар арасын-
да айтарлықтай айырмашылықтар байқалды,
алайда мамандандырылған қызметкерлер
құрамымен салыстырғанда (43,2%) мектеп
мұғалімдері (54,5%) жиірек мектептегі балалар
арасындағы дене зорлығының куәгерлері болған.
Сондай-ақ мамандармен салыстырғанда (2,6%)
мектеп мұғалімдері (7,9%) балалардың басқа
балалардан ақша бопсалауының жиі куәгерлері
болған. Қала және ауыл мектептерінің арасында
еш айырмашылық болмаған.
Егер 4.5-кестедегі деректерді 3.12-кестедегі
деректермен бірге қарайтын болсақ, балалар-
мен қатар оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының елеулі үлесі мектептегі
балалар арасындағы зорлық пен кемсітушіліктің
куәгерлері болғандығы байқалады. Бұған
қоса, оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамы тұтастай алғанда
105
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
Сексуалды сипаттағы сөздер мен жәбірлеу
тұрғысынан алғанда, 4.5-кесте оқытушылар мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамының
7,7%-ының балалардың басқа балаларға
қатысты сексуалды сипаттағы мінеп-сынау/
қалжың айтқандығын және 2,6%-ы басқа
балалалардың баланың сексуалды қызығушылық
туғызатын дене бөліктеріне қол тигізуін/ұстауын
байқағандығын көрсетеді. Ақырында, 4.6-ке-
сте өткен жылы оқытушылар мен мамандардың
21,8%-ның баланың киіміне немесе тұрғылықты
жеріне байланысты басқа балалар тарапынан на-
шар қарым-қатынасқа/келемежге ұшырауының
куәгерлері болғанын көрсетеді. Мұғалімдер
мен мамандандырылған қызмектерлер құрамы
баланың шектеулі мүмкіндігіне (12,4%), ұлты
не терісінің түсіне (10,0%), шетелдік тегіне
(3,5%) және дініне (діни сеніміне) байланысты
басқа балалардың нашар қарым-қатынасын/
келемежін байқаған.
4.6-кесте. Мектептегі балалардың арасында зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің куәгері
болған мұғалімдер мен мамандандырылған қызметкерлер құрамы
Өткен жылы мектепте балаға қатысты мынадай жағдайлардың куәгерлері
болған:
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Психологиялық зорлық
Басқа баланың қорлауы немесе мазақ етуі
518
56,4%
Басқа баланың затын тартып алу немесе бүлдіру
166
18,1%
Басқа балаға қоқан-лоққы көрсету
208
22,6%
Физикалық зорлық-зомбылық
Басқа баланы түркілеу, соғу, итеру немесе ұру
413
44,9%
Басқа баланы соққыға жығу
258
28,1%
Басқа балаға дене жарақатын салу
196
21,3%
Басқа балаға зат немесе қару пайдалану немесе шабуыл жасау қаупі
17
1,8%
Экономикалық зорлық
Басқа баладан ақша бопсалау/тартып алу
65
7,1%
Сексуалды сипаттағы сөздер мен жәбірлеулер
Сексуалды сипаттағы сөздер мен жәбірлеулер/баланың көзінше сексуалды
тақырыпта анекдоттар айту
71
7,7%
Басқа баланың денесін жанап өту/ұстау
24
2,6%
Кибербуллинг
Қоқан-лоққы немесе басқа баланы ұялту мақсатында МС немесе сурет жіберу
үшін ғаламтор не ұялы телефонды пайдалану
72
7,8%
Кемсітушілік
Ұлттық ерекшелігіне немесе терісінің түсіне байланысты басқа баланы мазақ
ету/нашар қарым-қатынас
92
10,0%
Киіміне немесе тұрғылықты жеріне байланысты басқа баланы мазақ ету/на-
шар қарым-қатынас
200
21,8%
Діни нанымына байланысты басқа баланы мазақету/нашар қарым-қатынас
29
3,2%
Шетелдік тегіне басқа баланы мазақ ету/нашар қарым-қатынас
32
3,5%
Шектеулі мүмкіндігіне байланысты басқа баланы мазақ ету/нашар
қарым-қатынас
114
12,4%
Достарыңызбен бөлісу: |
