93
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
зорлық-зомбылық пен кемсітушілікке ұшырамаған
балалармен салыстырғанда (тисінше, 36,7%
және 10,6%), мектептетегі зорлық-зомбылық
құрбандары болған балалар үшін (42,1%) өздерін
мектепте және мектепке барар/қайтар жолда
қауіпті сезіну ықтималдығының жоғары болғанын
(14,0%) көрсетті.
Талдау сондай-ақ балалардың мектептегі
зорлық-зомбылық жасағандар, оның куәлері
мен құрбандары болғанын және өздерін қауіпсіз
сезінбегендіктен, мектепке келмей қалуы
арасындағы байланысты түсіну үшін де жүргізілді.
Таң қаларлығы, деректер мектептегі зорлық-
зомбылық куәлер (19,7%), құрбан (21,4%) және
жасаған (22,3%) балалар үшін мектептегі зорлық-
зомбылық және кемсітушілік куәлері (8,7%),
құрбандары (10,7%) және жасамаған (13,7%)
балалармен салыстырғанда, олар өздерінің мек-
тепте, мектепке барар/қайтар жолда қауіпсіз
сезінбегендіктен, оларда «кейде» мектептегі
сабаққа бармай қалу ықтималдықтарының екі
есе жоғары болғанын көрсетті.
Балалардың амандығы
Балаларға сондай-ақ өздерінің өмір сүру
деңгейлерін бағалау ұсынылды. 3.32-кесте-
де көптеген балалардың өз өмірлерін «өте
жақсы» (65,3%) немесе «жақсы» (32,8%) деп
атағандары көрсетілген. Дегенмен, кейбір бала-
лар өз өмірлерін «жаман» (1,4%) немесе «өте
жаман» (0,4%) деп атап айтқан.
3.32-кесте. Балалардың өмірді бағалауы
(сауалнама жүргізу)
Толық іріктеме
N = 4 207
n
%
Сен өз өмір сүру деңгейіңді қалай бағалайсың?
Өте жақсы
2 749
65,3%
Жақсы
1 381
32,8%
Нашар
60
1,4%
Өте нашар
16
4%
Қашқындар
Балалардың қатерлі мінез-құлыққа еліктеу
деңгейін түсіну үшін, балаларға үйлерінен
«кей кезде» қашып кеттіңдер ме деген сұрақ
қойылды. 3.33-кестеде сауалнамадан өткен
4,207 баланың ішінен 2.7%-ының өздерінің
үйлерінен қашып кеткенін хабарлағаны
көрсетілген. үйлерінен қашып кеткен 114
баланың арасында 43,0%-ы бір рет қашқан,
42,1%-ы екі немесе үш рет қашып кеткен,
4,4%-ы төрт-бес рет қашып кеткен, 2,6%-ы
алты-жеті рет қашып кеткен және 7,9%-ы сегіз
немесе одан көп рет қашып кеткен.
3.33-кесте. Қашқындар (сауалнама жүргізу)
Толық іріктеме
N = 4 207
n
%
«Әйтеуір бір» үйден
қаштыңыз ба?
114
2,7%
N = 114
үйден қашу саны
1 рет
49
43,0%
2 – 3 рет
48
42,1%
4 – 5 рет
5
4.4%
6 – 7 рет
3
2,6%
8 немесе одан көп рет
9
7,9%
Сондай-ақ осы екі топтың арасындағы
айырмашылықты анықтау үшін, қашпаған ба-
лалар мен қашқындарға салыстыру жүргізілген
болатын. «Қашқындар» мен «қашпайтындар»
арасында жыныстық белгілері немесе
оқитын сыныптары бойынша айтарлықтай
айырмашалықтар болмағанымен, қалалық
және ауылдық ортада тұруларына байланысты
айырмашылықтар кездесті. 3.8-суретте қала
мектептеріндегі (66,7%) балалардың ауыл
мектептеріндегі (33,3%) балаларға қарағанда,
үйден қашып кетуге екі есе барынша бейім
екендіктері көрсетілген.
3.34-кестеде, сондай-ақ қашқындардың (50,9%)
қашпаған балалармен салыстырғанда (17,3%), өз
отбасыларында тұрмыстық зорлық-зомбылыққа
үш есе жиі ұшырағаны көрсетілген. Одан басқа,
қашқындардың үйлерінен қашпаған балалар-
мен салыстырғанда (тиісінше, 7,8% және 3,8%),
ата-аналарына үйірлігі екі есе жиі төмен (19,3%)
және мектепке үйірлігі үш есе артық жиі төмен
(14,0%) болған. Қашқындар сондай-ақ үйлерінен
қашпаған балалармен салыстырғанда (тиісінше,
27,9% және 28,8%), екі есе үлкен ашу-ыза
сезімін бастан кешіп (74,6%), жеке содырлыққа
бейімділіктері жоғары болған (64,9%).
94
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
қала
ауылдық
жер
қашып кеткен
балалар
қашып көрмеген
балалар
3.8-сурет.
Қалалық немесе ауылдық жерлерде тұруына
байланысты «қашқындар» мен «қашпайтындар»
арасындағы айырмашылықтар
66,7%
33,3%
54%
46%
3.34-кестеде сондай-ақ қашқындардың мек-
тепте зорлық-зомбылық пен кемсітушілікке
айтарлықтай жиі ұшырағандары көрсетілген.
Атап айтқанда, қашқындар (97,3%) үйлерінен
қашпаған балалармен салыстырғанда (62,9%),
балалар арасындағы кемсітушіліктер мен
мектептегі зорлық-зомбылықтың жиі куәгерлері
болған. Қашқындар (58.8%) сонымен бірге
үйлерінен қашпаған балалармен салыстырғанда
(45,5%), мектептегі зорлық-зомбылық және
басқа балалар тарапынан болған кемсітушіліктің
екі есе жиі құрбандары болған. Және де
қашқындар (58,8%) үйлерінен қашпаған
балаларға қарағанда (23,2%), екі есе жиі
мектептегі зорлық-зомбылық және кемсітушілік
себепшілері болған.
Ақырында, 3.34-кестеде қашқындардың
үйлерінен қашпаған балаларға қарағанда
(тиісінше, 22,6% және 5,8%), зорлық-
зомбылықпен қақтығысу мүмкіндіктеріне үш рет
көп ие болғаны (63,2%) және мектеп директор-
лары мен мектеп мұғалімдері тарапынан болатын
кемсітушіліктерге төрт рет көбірек ұшырағандары
көрсетілген (23,7%).
Бұл деректер үйден қашып кететін балалардың
өз үйлерінде және отбасыларында, сондай-ақ
білім беру мекемелерінде жоғары қауіп-қатерге
ұрынатындарын көрсетеді. Көптеген балалар
үшін үйлерінен қашып кету тіршілікке қабілеттілік
3.34-кесте. «Қашқындар» мен «қашпайтындарды» әртүрлі индикаторлар және мектептегі
зорлық-зомбылыққа ұшырауы бойынша салыстыру
Қашқындар
Қашпайтындар
n
%
n
%
Өз үйлерінде тұрмыстық зорлық-зомбылыққа ұшырайды
57
50,9%
707
17,3%
Ата-аналарына бауыр басуы төмен
22
19,3%
318
7,8%
Мектепке бауыр басуытөмен
16
14,0%
154
3,8%
Ашу-ыза деңгейі жоғары
85
74,6%
1 140
27,9%
Жеке содырлық деңгейі жоғары
74
64,9%
1 179
28,8%
Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы
кемсітушіліктердің куәлері болып табылады
110
97,3%
2 566
62,9%
Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы
кемсітушіліктер құрбандары болып табылады
90
81,8%
1 790
45,5%
Мектепте зорлық-зомбылық жасап, кемсітеді
67
58,8%
949
23,2%
Мектеп директорлары мен мұғалімдер тарапынан зорлық-
зомбылық көреді
72
63,2%
927
22,6%
Мектеп директорлары мен оқытушылар тарапынан кемсітушілік
көреді
27
23,7%
238
5,8%
стратегиясы немесе зорлық-зомбылық, өз
отбасыларындағы немесе үй жағдайларындағы
қатаң әрі салақ қарауды болдырмау мақсатында
қиындықтарды жеңу болып табылады; алай-
да, көбіне, балаларды қорғау жүйесінде оларға
құрбандар сияқты емес, әрі қаршадай құқық
бұзушылар ретінде қарайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
