Бағыттары ІІ халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного образования

 

480 

 

 

Ата-анамен  балабақша  арасындағы  тығыз  қарым-қатынас,  бірлік,  ынтымақ 

жарасым тапқан жағдайда оның бала тәрбиесіне тигізетін ықпалы да нәтижелі болмақ. 

Біздің мақсатымыз ХХІ ғасыр талабына сай жаңашыл, шығармашыл, мәдениетті, жан-

жақты сауатты жеке тұлға тәрбиелеу. 

 

Әдебиеттер тізімі: 

М.М.Мұқанов, «Жас және педагогикалық психология» ( Алматы 1982ж) 

Ү.Тұрғынтаева,  «Халық  даналығы-адамгерішілік  тәрбие  құралы.  Отбасы  және 

балабақша» (2001ж) 

Ә.Табылдиев, «Халық педагогикасы және тәрбие» (1990ж) 

М.Т.Баймұқанова,  «Отбасымен  әлеуметтік  педагогикалық  жұмыс»    (Астана 

2005ж) 

 

 

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ДАМУ МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ 

ОҚУШЫЛАРДЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ- ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚОЛДАУ 

 

Жексенова Б.О. 

Қарағанды «Болашақ» маңызды білім беру колледжінің оқытушысы 

 

Қазіргі  таңда  барлық  әлем  жұртшылығының  назарын  аударып  отырған  мәселе 

балалардың  жеке  сұраныстары  мен  ерекшеліктеріне  ортаның,  отбасының  қатысуымен 

білім беру үрдісіне толық қосуды қарастыратын инклюзивті білім беру. Инклюзив сөзі − 

латын  тілінен  аударғанда  «өзімді  қосқанда»,  ал,  ағылшын  тілінен  аударғанда 

«араластырамын»  деген  мағынаны  білдіреді.  Инклюзивті  білім  берудің  мақсаты:  даму 

мүмкіндігі  шектеулі  балаларды  қалыпты  балалармен  бірге  білім  беру.  Яғни  адамның 

жынысына,  дініне, шығу  тегіне қарамастан  тең  құқылы жеке  тұлға  ретінде білім  беру 

жүйесі  болып  табылады.  Инклюзивті  білім  беру  –  мүмкіндігі  шектеулі  балаларды 

 

481 

 

оқытып-үйретудің бір формасы. Инклюзивті оқыту негізінде балалар құқығын кемсітпеу, 

барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге ерекше оқыту 

қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр. Тәжірибе 

көрсеткендей, қатаң білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып қалады, өйткені 

қалыптасқан  жүйе мұндай  балалардың  даралық қажеттілігін  қанағаттандыра  алмайды. 

Инклюзивті бағыт мұндай балаларды оқуда жетістікке  жетуге ықпал етіп, жақсы өмір 

сүру  мүмкіншілігін  қалыптастырады. Инклюзивті  оқыту  –  барлық балаларға  мектепке 

дейінгі оқу ұйымдарында, ұйым өміріне белсене қатысуға мүмкіндік береді. Инклюзивті 

оқыту  –  балалардың  тең  құқығын  анықтайды  және  ұжым  іс-  әрекетіне  қатысуға 

мүмкіндік  береді.  Инклюзивті  оқыту  –  адамдармен  қарым-қатынасына  қажетті 

қабілеттілікті  дамытуға  мүмкіндік  береді.  Инклюзивті  оқытудың  негізгі  принциптері: 

Адам  құндылығы  оның  мүмкіндігіне  қарай  қабілеттілігімен,  жеткен  жетістіктерімен 

анықталады.  Әрбір  адам  сезуге  және  ойлауға  қабілетті.  Әрбір  адам  қарым-қатынасқа 

құқылы. Барлық адам бір-біріне қажет. Білім шынайы қарым-қатынас шеңберінде жүзеге 

асады. Барлық адамдар құрбы- құрдастарының қолдауы мен достығын қажет етеді. Әрбір 

бала  үшін  жетістікке  жету  –  өзінің  мүмкіндігіне  қарай  орындай  алатын  әрекетін  жүзе 

асыру. Жан-жақтылық адам өмірінің даму аясын кеңейтеді. Инклюзивті оқыту – барлық 

балалардың  мұқтаждықтарын  ескеретін,  ерекше  қажеттіліктері  бар  балалардың  білім 

алуын қамтамасыз ететін жалпы білім үрдісінің дамуы. Инклюзивті оқыту балаларды оқу 

үрдісіндегі  қажеттіліктерін  қанағаттандырып,  оқыту  мен  сабақ  берудің  жаңа  бағытын 

өңдеуге  талпынады.  Егер  инклюзивті  оқытудың  оқыту  мен  сабақ  беруге  енгізілген 

өзгерістері  тиімді  болса,  онда  ерекше  қажеттіліктері  бар  балалардың  жағдайлары  да 

өзгереді.  Онда  ППҚ  қызметінің  барлық  бағыттарына  жетекшілік  ететін  қызмет 

координаторы,  мұғалім-дефектолог,  логопед,  психолог,  әлеуметтік  педагог,  медицина 

қызметкерлері  жұмыс  атқарады.  Яғни,  психикалық  дамуы  тежелген  баланы 

психологиялық-педагогикалық  қолдау  ППҚ  қызметінің  тиісті  мамандарымен  жүзеге 

асырылады.  Психологиялық-  педагогикалық  қолдау  (ППҚ)  көрсету  қызметінің  әр 

маманы  өз  бағыттары  бойынша  жұмыс  істейді.  Бұл  біріккен  ППҚ  қызметінің  басты 

мақсаты  –  мүмкіндігі  шектеулі  балаға  психологиялық-педагогикалық  қолдау  көрсету. 

Соның  ішінен  мұғалім-дефектологтың  психикалық  дамуы  тежелген  балаға 

психологиялық-педагогикалық қолдау көрсетуі мынадай бағыттарда іске асырылады: 

I. Диагностикалық бағыт:  

- баланы алғашқы дефектологиялық тексеру 

-баланың  психикалық  дамуының  динамикасын  жүйелі  түрде  кезең  бойына 

бақылау  

-баланың  даму  деңгейіне  әсер  еткен  әдіс-тәсілдер  мен  таңдалған  бағдарламаның 

тиімділігін анықтау  

-оқушының  жеке  ерекшіліктерін,  танымдық  қызметін,  ерік-жігер  саласын, 

отбасындағы тәрбиелік жағдайдың даму ерекшеліктерін зерттеу  

-  жалпы  білім  беретін  мектептің  бағдарламасын  меңгерудің  деңгейін  анықтау  

-компенсаторлық мүмкіндіктерді іздеп табу  

-баламен  жұмыстың  бағыттарын  айқындау  мен  бала  дамуындағы  ауытқулардың 

алдын алу. 

 

482 

 

        Сонымен  диагностика  мынадай  міндеттерді  шешуге  бағытталады:  Баланы 

алғашқы  тексеру.  Оның  мақсаты:  баланың  жақын  даму  аймағы  мен  актуалды  даму 

аймағын,  оқу  барысындағы  қиыншылықтардың  себептері  мен  механизмдерін 

анықтау.Диагностикалық  зерттеу  жұмысы  қыркүйек  айы  бойы  жүргізілді.  Бұл 

диагностиканың  қорытындысы  дефектологиялық  тексеру  хаттамасында,  балаға 

дефектологиялық анықтама бергенде тіркеледі. 

      Мүмкіндігі  шектеулі  балалармен  жүргізілетін  психологиялық  жұмыс  түрлері. 

Білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасында 

«Балалардың  мектепке  дейінгі  сапалы  тәрбие  және  оқыту  мен  толық  қамтылуын, 

олардың  мектепке  дейінгі  тәрбие  және  оқыту  бағдарламаларына  теңдей  қол  жеткізуін 

және  «инклюзивті  білім  беру  жүйесін  жетілдіруін»  қамтамасыз  ету  көзделген.  Қазіргі 

уақытта дамуында ақаулары бар балалар саны артып отыр.Оларды оқыту кеңейіп,түзетіп 

қолдау технологиялары жетілдірілуде. Білім беру жүйесінде даму мүмкіндігі шектеулі 

балаларға  айырықша  орын  бөлінген.  Бұл  балаларға  қатысты  біздің  алдымызда  тұрған 

негізгі  міндет-олардың  әлеуметтік  ақталуы  мен  биімделуіне,  қоғамдағы  толыққанды 

өмірге дайындалуына жағдай жасау және көмек көрсету. Қ.Р Президентінің 07.12.2010 

жылғы  №1118  Жарлығымен  бекітілген  білім  беруді  дамытудың  Мемлекеттік 

бағдарламасы  инклюзивті  білім  беру  жүйесін  жетілдіруді  қарастырады.  Мүмкіндігі 

шектеулі балаларды жалпыға білім беру ортасына қарай бейімдеу 2002жылдан басталды. 

Сол  жылы  Қазақстан  ТМД  елдерінің  арасында  алғаш  рет  «Мүмкіндігі  шектеулі 

балаларды  әлеуметтік  және  медика-педагогикалық  тұрғыдан  қолдау»туралы  заңы 

қабылдады.Осы заң аясында жарымжан балаларға ерте бастан білім беру мәселесіне мән 

берілген.  Оларды  білім  беру  ,әлеуметтік,  медициналық  тұрғыда  қамтамасыз  ету 

қарастырылған. Инклюзивті  білім беру  –мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім 

беретін  мектептерде  тең  жағдайда  бірдей  білім  алуына  қолжетімділігін  ұйымдастыру. 

Мәселен  арбамен  қозғалатын  балалар  үшін  мектептерде  арнайы  панустар  өзге  де 

мүмкіндіктер  қарастырылуы  керек.Бұл  индикаторлар  2011-2015жылдарға  арналған 

стратегиялық 

жоспарда 

да 

талап 

етілген.  

Инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару 

,барлық  адамдарға  деген  теңдік  қатынасты  қамтамасыз  ету,сонымен  бірге  оқытудың 

ерекше қажеттігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру.Тәжірибе көрсеткеніндей 

қатаң білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып қалады,өйткені қалыптасқан 

жүйе  мұндай  балалардың  даралық  қажеттілігін  қанағаттандыра  алмайды.  Инклюзивті 

бағыт  мұндай  балаларды  оқуда  жетістікке  жетуге  ықпал  етіп  ,жақсы  өмір  сүру 

мүмкіншілігін қалыптастырады. 

Инклюзивті  білім  беруді  ұйымдастыру  үшін  қандай  арнайы  жағдайлар  қажет  

* Ең алдымен ,даму мүмкіндігі шектелген балалармен жұмыс жасай алатын мамандар 

даярлау. 

*Екіншіден архитектуралық кедергілерді жою. 

* Білім мекемелерін арнайы тұтқалармен ,парталармен,үстелдермен және басқа да 

компенсаторлық  құралдармен  жабдықтауды  ,көтергіш  қондырғылар,пандустар,санита 

рлық бөлмелердің арнайы қондырғыларын орнататын іс-шаралар кешенін бастау қажет. 

Қазақстан  Республикасындағы  білім  беруді  дамытудың  2011-2020жылдарға  арналған 

мемлекеттік  бағдарламасында  инклюзивті  білім  беруді  жетілдіру  мақсатында