483
төмендегідей мәселелерді қарастрады. 2015 жылға қарай аталған міндетті шешу үшін
қажетті нормативтік база құрылады. Инклюзивті білім беру шеңберінде жалпы және
арнайы білім берудің өзара әрекетінің тетігі әзірленеді, мүмкіндігі шектеулі балаларды
біріктіріп оқытудың модульдік бағдарламалары әзірленеді, мүгедек балаларға
қашықтықтан білім беруді ұйымдастырудың тәртібі әзірленеді. Осы жұмыстардың
барлығы да Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Бала құқықтары туралы»,
«Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық –педагогикалық түзету арқылы
қолдау туралы» Заңдарын және Ережелерді басшылыққа алады. Инклюзивті білім беру
ерекше балаға білім беру саясатының бір түрі болып табылады. 2015 жылға дейінгі
инклюзивтік білім берумен мүмкіндігі шектеулі балалардың 25 пайызын қамту
көзделсе,инклюзивтік білім беруге жағдай жасаған мектеп үлесі 30%-ға жету керек.Бұл
мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектепке дені сау балалармен қатар
білім
алуына
жағдай
жасайды.
Білім берудің бұл түрінде мүмкіндігі шектеулі баланың өз-өзіне сенімі артады, ол
маңайындағылардың тарапынан өзіне қолдау бар екенін сезінеді,бұл баланың өзін-өзіне
бағалай білуіне,қоршаған ортасына сүйіспеншілікпен қарауына,өзін қоғамның
толыққанды мүшесі сезінуіне жол ашады.Оқытудың бұл түрі арқылы мүмкіндігі
шектеулі бала өз қабілетіне сай ата-анасынан алшақтамай,яғни арнайы мектеп-
интернаттарда тұрып оқуға мәжбүр болмай,тұрғылықты жерде білім алады.Қоғаммен
біте қайнасып,әлеуметтік жағынан бейімделеді.Ата-анасы да баласының дамуы мен
тәрбиесіне белсене қатысып,жеткіншек алдында жауакершіліктері артады.
1.Адам
құндылығы
оның
мүмкіндігіне
қарай
қабілетілігімен,жеткен
жетістіктерімен
анықталады.
2.Әрбір адам сезуге және ойлауға қабілетті.
3.Әрбір адам қарым-қатынасқа құқылы.
4.Барлық адам бір-біріне қажет.
5.Білім
шынайы
қарым-қатынас
шеңберінде
жүзеге
асады.
6.Барлық адамдар құрбы-құрдастарының қолдауы мен достығын қажет етеді.
7.Әрбір оқушы үшін жетістікке жету-өзінің мүмкіндігіне қарай орындай алатын әрекетін
жүзеге асыру.
8.Жан-жақтылық адам өмірінің даму аясында кеңейтеді.
Инклюзивті оқытуды ашқан мектептерде оқыған балалар адам құқығы туралы
білім алуға мүмкіншілік алады,өйткені олар бір-бірімен қарым-қатынас жасауға,таным-
білуге, қабылдауға үйренеді. ХХ ғасырдың басында неміс педагог-дефектологы
П.Шуманның «Бала кемістігнің даму деңгейі неғұрлым төмен болса, соғұрлым
мұғалімнің білім деңгейі жоғары болу керек» деген асыл сөзінен даму екенін ұғынамыз.
Дамуында әр түрлі кемшіліктері бар балаларды арнайы оқытуға деген сұраныс, әсіресе
олардың танымдық процестерін психологиялық жағынан зерттеу қазіргі таңда өзекті
мәселе
болып
отыр.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс ерекшелігі Мақсаты:жеке тұлғаның әлеметтік
өзіндік танымға қабілеттілігі және оның бағытталуы, қызығушылығының қалыптасуы
мен дамуы,оқыту іс-әрекетіндегі негізігі білімділік және біліктілік дағдыларын үйрену
үшін жағдай жасау.
484
Міндеттері:
1.Сәйкес келетін деңгейіне психофизилогиялық мүмкіндігін дамыту:артикулярлық
аппаратын,фонематикалық есту қабілеті,қолының ұсақ бұлшық еттерінің дамуы,көру-
моторлық қозғалыс т.б.
2.Мектеп жағдайына тез бейімделуге қажет әлеуметтік-адамгершілік жағымды
мінез-құлық қалыптастыру.
3.Оқуға қызығушылығын дамыту.
4.Жеке тұлғалық ерекшеліктерін дамыту (оқу белсенділігі,өз бетімен жұмыс істеу
т.б.) арқылы оқудағы негізгі қиындықтарды жою.
5.Жалпы интеллектуалдық жас ерекшелігіне қарай дамыту (салыстыру қарым-
қатынас, практикалық топ, ойлау т.б.)
6.Жалпы даму деңгейін көтеру және жеке дамуындағы ауыртпашылықты түзету.
7.Өз жасына сәйкес баланың жалпы дамуына және біліктілік дағдыларын нығайту үшін
жағымды әлеуметтік орта қалыптастыру.
Күтілетін нәтиже:
-психофизиолгиялық мүмкіндігі дамиды.
-оқудағы негізігі қиындықтары жойылады.
-Әлеуметтік-адамгершілік қасиеттері дамиды,жағымды мінез-құлық қалыптасады.
Психологиялық
диагоностикада
таным
процестерін
зерттеу,қарым-қатынас
диогностикасы,мінез-құлық
ерекшеліктерін
зерттеу
жұмыстары
жүргізіледі.
Психологиялық дамыту және түзету жұмысында таным процестерін дамыту және түзету,
мотивациялық және эмоциялық аясын дамыту және түзету,қарым-қатынас аясын түзету
және дамыту бағытындағы жұмыстар жүгізіледі.
Психологиялық кеңес беру бағытында баланың дамуындағы ата-ананың көмегі,
дау-жанжал жағдайындағы мінез-құлқы және оны басу әдісі, баламен жағымды қарым-
қатынасқа жету жолы туралы ата-аналарға кеңес, жадынамалар беріледі.
Психологиялық ағарту бағытында мұндай балаларды қалай тәрбиелеу,қалай қарым-
қатынас
жасау
керектігі
туралы
әңгіме,дәріс,жадынама,тренинг,тақырыптық
баяндамалар арқылы ата-аналарға психологиялық білім беріледі.
Әр бағытқа жеке-жеке тоқталар болсақ,педагог-психгологтің жинақ қоржынында
баланы псхологиялық-диогностикалық тексеруге арналған құралдар,логикалық
ойлауға,зейінгі және есте сақтауға арналған әр түрлі әдістемелік құрал-жұмыстары
сатылы
жүргізіледі.
Зерттеу барысында психолог зерттеу хаттамасын жүргізіп,тіркеп отырады:
Берілген тапсырманы түсінуі және оны орындау деңгейі;
Балаға көрсетілген көмек пен оның білімділік дәрежесі;
Өз бетімен қателіктерін түзете алуы;
Үлкендермен қарым-қатынас ерекшелігі;
Тапсырманы орындауға қарым-қатынасы;
Тапсырманы орындаудағы белсенділігі.
Мысалы,мүмкіндігі шектеулі балалардың зейін қасиеттерін зеттеу үшін зейіннің
көлемін, ауысуын,шоғырлануын,тұрақтылығын зерттеу әдістемелерін қолдануға
болады.Бұған сынып жеткешісінің немесе пән мұғалімдерінің көмегін пайдалануға
