Қазақстан Республикасындағы кәмелетке толмағандар
істері жөніндегі
мамандандырылған ауданаралық соттардың дамуы
77
қарастырған жөн.
•
Кез-келген сәтте, КТМАС-қа қажет болғанда, бала-
лар клиникалық психологтары өз кәсіби тәжірибесін,
білімін және психологиялық қолдауын тегін көрсете
алуы үшін КТМАС-та жұмыс жасауға тағайындалған
балалар клиникалық психологтарының санын бірте-
бірте ұлғайту мүмкіндігін қарастырған жөн.
•
Әлеуметтік
қызметкер/психолог
ювенал-
ды әділсот істерінде және КТМАС-тағы әкімшілік
құқық бұзушылықтар туралы істерде, әсіресе, жаза
тағайындау туралы шешім қабылданар алдында (осы
туралы толығырақ жоғарыдағы «Жазаны тағайындау»
бөлімінен қараңыз) балаға әлеуметтік байқау жүргізу
нәтижелері туралы есеп ұсынуын талап етуге кеңес
беріледі.
•
Әлеуметтік қызметкерлер, психологтар, пе-
дагог
мамандар
және
қамқоршылық
пен
қорғаншылық органдарының өкілдері КТМАС-та
қаралатын істермен айналысудан бұрын кәмелетке
толмағандардың істерімен жұмыс жасау бойынша
міндетті мамандандырылған дайындықтан өтуін және
олардың дағдылары мен білімі заманауи талаптарға
сай бола беретінін кепілдендіру үшін КТМАС-тағы өз
жұмысы барысында міндетті жүйелі оқыту курстары-
нан өтуін қамтамасыз етуге кеңес беріледі.
10.2.3. КТМАС-ҚА ҚОЛ ЖЕТКІЗУ
•
Халықтың КТМАС-қа қолжетімділігін жеңілдету үшін
олардың санын бірте-бірте ұлғайтуға кеңес беріледі.
•
КТМАС саны бірте-бірте ұлғайтылған кезеңде басқа
соттарға КТМАС юрисдикциясына жататын істерді
тыңдағанда өздерін КТМАС ретінде мәлімдеуге
рұқсат беру мүмкіндігін қарастырған жөн.
•
Бала құқықтары мәселелері бойынша дайындықтан
өткен судьялар, кәмелетке толмағандардың және
балаларды қорғау істері бойынша әділ соттар істің
кәмелетке толмағандардың істерімен жұмыс жасауға
мамандандырылған судьямен қаралуын кепілдендіру
үшін өзін КТМАС деп жариялайтын әрбір сотта
болғаны жөн. Мұны КТМАС судьясына (судьяның
өзі) КТМАС юрисдикциясына жататын істерді тыңдау
мақсаттарында басқа елді мекендерге баруға және
КТМАС ретінде жарияланған соттардың мәжілістеріне
қатысуға жағдай жасау арқылы жүзеге асыруға бола-
ды.
10.2.4. ІСТЕРДІ ҚАРАУ БОЙЫНША ІШКІ
ҰЙЫМДАСТЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫ
•
Дивергенция және әкімшілік істермен жұмыс жа-
сау шараларына қатысты ұсыныстарды әзірлеу және
жүзеге асыру сотта жиналып қалған істер артатын
жүкті жеңілдетіп, КТМАС-қа жіберілетін істердің санын
едәуір азайта алатындықтан, әр КТМАС-та істердің
қаралуын ұйымдастыру және олардың КТМАС-та
тиімді қаралуына тосқауыл болатын кедергілерді
еңсеру мәселелерін шешу үшін дисциплинааралық
басқарушылық кеңесін құруға кеңес беріледі.
Әрбір құрылатын кеңес құрамына КТМАС суудья-
лары, өңірлік полиция, прокуратура, Қорғаушылар
алқасының, Білім және ғылым министрлігінің өкілдері,
психолог және әлеуметтік қызметкер, әрі диверген-
ция саласында жұмыс жасайтын кез-келген үкіметтік
емес ұйымдардың өкілдері кіргені жөн.
•
КТМАС судьялары өңір-өңірді аралауға, атап
айтқанда, облыстағы басқа елді мекендерге жүйелі
түрде барып, іс қарау мақсатында КТМАС ретінде
тағайындалған (бірақ штатында тұрақты КТМАС
қызметкерлері болмауы тиіс) аудандық соттарда
істерді тыңдауға кеңес беріледі.
•
КТМАС және ювеналды әділсот жүйесі, әкімшілік
органдар мен балалардың құқықтарын қорғау орган-
дары арасында, әсіресе, балаларды құқықтарының
қорғалуы үшін тиісті органға бағыттау қажет болып
қалуы мүмкін істерде өзара үйлестіру шараларын
нығайту мақсатында әртүрлі мүдделі тараптарға
арналған сарамандық ұсыныстар және тренингтер
әзірлеу мүмкіндігін қарастырған жөн.
10.2.5. ҚҰҚЫҚТЫҚ КӨМЕККЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ
•
Кәмелетке толмаған тұлға алғаш рет заңға қайшы
әрекет жасаған сәттен бастап (яғни, бірден поли-
ция оны ұстағаннан кейін және тергеуге алардан
бұрын), қылмыстық іс бойынша өндіріс аяқталғанша
шұғыл құқықтық көмек және қорғаушының оның
атынан өкілдік етуіне қол жетізу үшін жағдай жаса-
луын қамтамасыз етуге кеңес беріледі. Халықаралық
стандарттарға сай қорғаушы кәмелетке толмаған
тұлғаның қатысы бар іс бойынша жұмыс жасауды
бастаудан бұрын осы салада арнайы дайындықтан
өтуі тиіс (толығырақ мәлімет алу үшін жоғарыдағы
«Мамандандырыған кадрлар мен мекемелер»
және «Прокурорлар мен қорғаушылар» бөлімдерін
қараңыз).
•
Әр кез кәмелетке толмаған тұлға ұсталғанда по-
лиция қоңырау шалуы үшін әр ауданда «кезекші
қорғаушы» жүйесін енгізу мүмкіндігін қарастырған
жөн.
•
Кәмелетке толмаған тұлғаны қорғаушының
қатысуынсыз тергеуге болмайтыны туралы полицияға
арналған нұсқаулықты тәжірибеге енгізуге кеңес
беріледі.
•
Сот өндірісі кезіндегі жасына қарамастан,
қылмыстық құқық бұзушылық жасау кезінде он сегіз
жасқа толмаған деп танылған айыпталушы тұлғаларға
кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстық құқық
бұзушылықтар туралы істер бойынша өндіріс тәртібін
қолдануды жалғастыру қарастырылатындай етіп ҚР
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 530(3)(2) бабына
түзетулер енгізуге кеңес беріледі.
10.2.6. ЖЕКЕ ӨМІРГЕ ҚОЛ СҰҚПАУШЫЛЫҚ
ҚҰҚЫҒЫ
•
Заң КТМАС-тағы барлық сот тыңдаулары мен сот
істерін қарау, соның ішінде, азаматтық істер және
