273
анықталған мағына. Бұл
ұғым нақты уақытта оқушылар
экрандағы элементтерді қозғалту, өлшемін өзгерту жəне басқа
да əрекеттер жасайтын мультимедиа ресурстағы жауаптың
үздікті уақыты болу керек.
- Бір секунд (1,0) – оқушы ойы аялдаманы байқаса да, үзілмейтін
уақыт аралығынаң үздіксіз ұзындығы. Əдетте кері байланыс
аялдама мəліметтермен 0,1 секундтан көп жəне 1 секундтан
кем болмаса қажет емес, бірақ оқушы мəліметтермен үздіксіз
жұмыс жасайтының сезбейді. Егер жаңа бет 1 секунд ішінде
пайда болса, онда оқушы шектен
тыс аялдамаларға тап бол-
майды.
- Он секунд (10,0) – оқушы тек диалогқа фокусталған шек
аралығы. Егер аялдама көп болса, онда оқушы мульити-
медиа ресурстың жұмысы аяқталуын күткенге дейін басқа
жұмыстармен айналыса бастайды. Оқушы жаңа беттер 20
секунд аралығында ашылатын болса, сілтемелерді ашуды
жалғастыра береді.
Үн қосу уақыты барынша аз болу керек. Компьютер оқушы
жылдамдығымен салыстыруға келмейтін жылдамдықпен сезетінін
ұмытпағанымыз жөн. Мысалы, мультимедиа-ресурстағы
айналма-
лы тізім оқушы өзіне керек элемент экранда қалу үшін уақытында
тоқтата алмайтындай барынша тез қозғалуы мүмкін.
Жылдамдықтан басқа жауап уақытының шағын шашылуы да
маңызды. Мультимедиа-ресурстарды қолдану уақыт аралығы өте
ерекшеленеді, сондықтан оқушылар баяушылықтан ыңғайсыздық
сезінеді. Оқушылардың қанағатшылдығы үн қосу уақытына ғана
тəуелді емес, сонымен қатар оқушылардың күтуіне де тəуелді. Егер
бір əрекет кейде тез, кейде жай орындалса,
онда оқушылар нені
күтерін білмейді, сондықтан да өзінің жұмысын оңтайландыру
үшін əрекет жасай алмайды. Егер оқушылардың бір немесе басқа
əрекеттері жылдам болса, онда олардың жай орындалу əрекетінен,
яғни əрекет жай орындалатын, басқа əрекетке сабырлықпен
қарай алатын мүмкіндіктен айрылады. Міне сондықтан да
барлық ерекшеліктерді үн қосудың барынша аз уақыты барлық
ерекшеліктерді əкелу мағынасына ие. Егер дəл сол əрекеттің орын-
далу əрекетіне дəл
сондай уақыт қажет болса, онда оқушы қанша
уақыт күту керек екенін білетін болады.
Мультимедиа-ресурсты қолдану уақытында көп беттер мен
файлдарды жүктеу уақытын болжау үшін оқушыға көмек беру керек.
274
Бұл үшін сілтеме жанындағы жүктелетін файлдың немесе беттің
көлемін көрсету жеткілікті. Ереже бойынша өлшем жүктелу уақыты
10 секундтан асатын файлдар үшін көрсетілуі керек. 50 Кбайттан
асатын өлшемді кез келген файлдың көлемін ескерту қажет.
8-тарау сұрақтары мен тапсырмалары
1. Оқу мультимедиа-ресурстар мазмұнының құрылу кезеңдерін
сипаттаңыз.
2. Түсініктер мен терминдер қалай ерекшеленеді?
Білім беру
облысындағы түсініктерді қалай талдайды?
3. «Тезаурус» терминінің мағынасы қандай?
4. Түсінік аралық байланыс анықтамасына қандай байланыстар
қолданылады?
5. Білім беру облысындағы тезаурустың құрылу технологиясының
негізін қандай кезеңдер құрайды?
6. Білім беретін мультимедиа-ресурстар мазмұнының құрылуына қандай
түсінік құрылымдары көбіне сəйкес келеді? Неге?
7. Білім беретін облыс мазмұнында бөлінген графтар неге білім беретін
гипермедиа-ресурстардың жасалуының негізгісі емес?
8. Гипермедиа-ресурстар беттерінің мазмұны қалай құрастырылады?
9. Білім беретін мультимедиа-ресурсты жасаудың негізгі кезеңдерін
атаңыз.
10. Оқу гипермедиа-құралдың барлық беттерін қарап шығу үшін қандай
алгоритмдер қолданылуы мүмкін? Мысал келтіріңіз.
11. Жасалған мультимедиа-ресурстарды қолданудың негізгі əдістері мен
құндылықтарын сипаттаңыз.
275
9-ТАРАУ АҚПАРАТТЫҚ БІЛІМ ОРТАСЫ
9.1 Ақпараттық білім ортасы: ұғымы, құрылымы,
ерекшеліктері
Оқу мекемелеріне арналған əртүрлі ақпараттық-қатынастық
технологиялар құралдарын құрастыру мен жинақтау педагогикалық
сипаттағы бірқатар мəселелерді туындатады. Педагогикалық
мақсаттағы ақпараттық ресурстардың жинақталуы мен прак-
тикалық қолдану жүйесінің жоқтығын ерекше айта кеткен жөн.
Аталған құралдар өзара байланысты емес жəне бір ақпаратты
бірнеше рет қайталайды. Бір оқу мекемесі аясында қолданылатын
ақпараттандыру құралдары əртүрлі əдістемелік жəне технологиялық
тəсілдерді
талап етеді, оқу үдерісінің тиімділігіне кері əсерін
тигізетін оқушылардың білімі мен біліктілігіне айтарлықтай талап-
тарды қояды.
Оқу мекемесіндегі ақпараттық технологиялар мен ресурс-
тарды дайындау мен пайдаланумен байланысты тағы бір
мəселе, ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарының
мүмкіндіктерін оқу, оқудан тыс жəне ұйымдастыру-педагогикалық
іс-əрекетте кешенді пайдалануға қабілетті педагогикалық кадрларды
жан-жақты дайындауға практикалық мүмкіндіктің болмауы болып
табылады.
Оқу мекемелеріндегі жалпы орта білім беру жүйесінің
барлық салаларында қолданылатын
ақпараттық ресурстар мен
технологияларды бір жүйеге біріктіру қажет. Бұл жүйе жалпы
біртипті əдістемелік талаптар жəне ұсыныстармен толықтырылуы
тиіс. Ақпараттық білім ортасын қалыптастыру көптеген оқу
мекемелерінде қолданылады. Ақпараттық білім ортасы жеке
құралдар мен ақпараттандыру технологияларын өзара байланысты-
ру мақсатындағы техникалық мəселелердің шешілуіне мүмкіндік
береді. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын пайда-
лануды сипаттайтын мазмұн мен əдістерді біріктіру мəселелері əлі
күнге дейін шешімін тапқан жоқ.
Мұндай жүйенің рөлін, бірқатар жарияланымдарда оқыту іс-
əрекетін жүзеге асыруда пайдаланылатын компьютерлік құралдар
жəне олардың қызметінің тəсілдері
жиынтығы ретінде анықталатын
оқу мекемесіндегі ақпараттық-білім ортасы атқара алады.
