43
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Екінші қағида. Біздің мемлекетіміз бір
мақсатқа бағыттала отырып, мәде
ниетіміздің және Қазақстандағы этностардың тілдерінің дамуы үшін барлық
жағдайды жасайды.
Үшінші қағида. Біздің ұлтымыздың маңызды құндылығы болып толеранттылық пен
жауапкершілік саналады.
Төртінші қағида – қазақ этносының шоғырландырушы рөлі.
Бесінші қағида – Қазақ халқының бірлігі.
Олар Қазақстандағы ұлттық саясаттың практикасынан шығып мақұлданған және
осындай тұжырымдамамен және белгілі бір ретпен баяндалған [8 б.467-469].Сонымен
бірге, 1990 жылдардың басында посткеңестік кеңістікте қантөгістік қақтығыстарға
ағылған этносаралық жанжалдар мен қайшылықтардың өршігенін ұмытпау қажет. Олар
Әзірбайжан, Армения, Өзбекістан, Грузия, Молдова, Қырғызстан, Тәжікстан, Украина,
Балтық маңы елдерін және тағы басқа да аудандарды қамтыды. Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев осыған байланысты былай дегенді: «Бұған
дейін біздің шекарамызға жақын жерде мұндай қауіпті болмаған. Күні кешеге дейін біздің
шекарамызға соғыстар, зорлық және терроризмнің Отанымызға бұлай жақын басып
кіретіні біздің ойымызға да келмеді» [8 б. 366]
БҰҰ Бас Ассамблеясының қашқындар ісі жөніндегі Комиссарының мәліметі
бойынша, КСРО құлағаннан кейін ондағы 9 млн. жуық адам миграцияға ұшырады, бұл
осы алқаптағы Екінші Дүние Жүзілік соғыс аяқталғанынан бергі ең ауқымды қоныс
аудару болды [10].Күрделі этносаралық жағдай бүкіл посткеңестік кеңістікте белгіленді.
Бейбітшілік пен бірліктің маңызын ұғынған Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев
1992 жылы Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы идеясын жарияласа, құтты
мекенге тұрақтылықтың тамырын жайғызатын, бірлікке сызат түсірмеуді көздейтін
Қазақстан халқы Ассамблеясын 1995 жылдың 1 наурызында құрды.
«Кезінде тағдырдың жазуымен қасиетті қазақ даласына сан түрлі ұлт өкілдері
қоныс тепті. Бүгінге олар тегі басқа болғанымен теңдігі бір, қаны бөлек болғанымен жаны
бір, арманы ортақ біртұтас халыққа айналды. Туған елінің туының астында бірігіп, туған
жердің тұғырын биік етуге бел шешкен азаматтарды бір тағдыр күтеді әр уақытта. Осылай
елдігіміздің ертеңі ошақтың ұштағаны секілді «бір халық, бір ел, бір тағдыр» деген үш
сөзге сыйып отыр», деді Н. Назарбаев. Елбасының осы екі ауыз сөзіне сыйып тұрған
толеранттық ұғым әрбір қазақстандық үшін біліп жүретін дүние.
Этносаралық дағдарыстың жаппай күшеюінің осындай шарттарында Қазақстан
беймаза ортаның бейбіт және келісім тірегі болды. Ұлттық саясатты құру мен оны нақты
мазмұнмен толтырудың ең басынан Қазақстан оны институциялизациялау жолымен кетті.
Қазақстан
Ұлттық
Ассамблеясының
1985
жылы
пайда
болуы
ұлттық
саясаттыңинституциялизация деңгейіне шыққанын білдірді. Ұлттық саясатты шынайы
механизммен қамтығандықтан, Ассамблеяны мемлекет Президенті басқарды.
Полиэтникалық қоғамдағы этносаралық қатынастарды басқарудағы қазақстандық
тәжірибенің ерекшелігі мен іскерлігін осыдан байқауға болады. Қазақстан Халқы
Ассамблеясы мемлекет пен азаматтық қоғамның арасындағы өзара әрекеттестікті
байланыстырды. Қазақстандағы ұлттық саясатты институттау басқа елдердегі ұлттық
саясаттан
оны
ерекшелейді.[11б.36]
«Мәңгілік
Ел»
-
«Қазақелі»
идеясыжаңақазақстандықпатриотизмдіқалыптастырудыңидеологиялықнегізіболыптабыла
дыжәне «Қазақстан -2050 стратегиясының» мақсаты мен міндеттерінежауапбереді.
Олмемлекетқұрушыжәнежалпыұлттыққұндылықтарғаие. Өйткені бұлдәстүр, әдет-ғұрып,
тарих, менталитет деңгейіндегі архетип, яғни, олнегізгібұлақтар, тарихижады,
ұлттықсезім, дінисезім, менталитет. Мұның барлығы қазіргі қоғамдық құрылымдарға
айналып, полиэтникалыққоғамдытоптастырудыңұлттықпрактикасыретіндекөріністапты.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1. Айтматов Ч. Собр. Соч. в 7 т. Т. 7. – М., 1998. – С. 223.
44
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
2. Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г. Астраханская
губерния. Т. 2. Тетр. 2. СПб., 1904. С. 4,42,43; Акмолинская область. Т. 82.
СПб., 1904. С. 1-3,50-51; Семипалатинская область. Т. 84. СПб., 1905. С. 1-3,54-55;
Семиреченская область. Т. 85. СПб., 1905. С. 1-3,52-53; Сырдарьинская область.
298Т. 86. СПб., 1905. С. 1-3,56-57; Тургайская область. Т. 88. СПб., 1904. С. 1-3,38-
39;
Уральская область. Т. 88. СПб., 1904. С. 1-3, 48-49
3 Базанова Ф.Н. Формирование этнического состава населения дореволюционного
Казахстана // Вестник АН Каз.ССР. 1977. No7. – С. 10.
4. История переписей населения и этнодемографические процессы в Казахстане. –
Алматы, 1998.
5. Козыбаев М.К. и др. Коллективизация в Казахстане: трагедия крестьянства.
- Алматы.,1992. – С. 28-30
6. Об основных показателях Всесоюзных переписей населения 1939, 1959,
1970, 1974, 1989 годов. – Алматы. 1989. -187 с
7. Ассамблея народа Казахстана: исторический очерк. – Алматы. 2010.
8. Назарбаев Н.А. Политика мира и согласия. – Астана. 2008.
9. Казахстанская правда. 1992. 2 октября
10. Положение беженцев в мире. УВКБ ООН. 2000. – С. 304
11. Концепция развития Ассамблеи народа Казахстана до 2020 года. -Астана. 2013.-
С. 26
Алихан Букейханов – личность
Жанадил А.Б.
Научный руководитель: к.и.н.,профессор
кафедры «ИС и ООД» Кадиркулова Г.К.
Алматинская академия экономики и статистики, г.Алматы
Есть деятели, имена которые не тускнеют с годами. Такой яркой личностью был
Алихан Букейханов. И несмотря на многолетние запреты, шельмование как «буржуазного
националиста», «классового врага» их идеи помогли изменить мир к лучшему.
Алихан Букейханов (в личном листке - Букейхан) родился в марте, по одним
данным, в 1866, по другим – в 1869, а в энциклопедии «Казахстан» - в 1870 году. (Алихан
Букейханов и Владимир Ильич Ленин (Ульянов) родились примерно в один и тот же
период. Оба были видными политическими фигурами своей эпохи и оба стали
участниками величайших революционных событий начала ХХ века.).
Алихан Нурмухаметович Букейханов родился в небольшом ауле современного
Актогайского района Карагандинской области. Потомок чингизидов, в детстве Алихан
проходит обучение у нанятых наставников, затем учится в трехклассной русско-казахской
школе. Образование он продолжил в Омском техническом училище, а затем и Санкт-
Петербургском Императорском лесном институте.
С детских лет Алихан жил в атмосфере высокой интеллектуальной жизни. Он был
хорошо знаком с творчеством Абая, Шортамбая, прекрасно знал историю и географию
родного края. В то же время, как ученик трехклассной школы, он был не понаслышке
знаком с русской и мировой культурой. Обучаясь в Омске, а затем в Санкт-Петербурге,
Алихан близко сходится с представителями европейской интеллигенции. В числе его
друзей были такие крупные ученые, как Григорий Потанин, академики, профессора Г.А.
Щербина, С.П. Шевцов, В. Бартольд, В. Радлов. Будучи избранным в состав I и II
