Жамбыл облысы Байзақ ауданы

жүктеу 37,26 Kb.

Дата	04.12.2017
өлшемі	37,26 Kb.
	#3145

Жамбыл облысы
Байзақ ауданы
Амангелді атындағы орта мектебінің 7 сынып оқушысы Серікбай Диас Берікұлы
Жетекшісі: Жанысбаева Марал Өмірбекқызы

Амангелді атындағы орта
мектебінің 7 сынып
оқушысы Серікбай Диастың
«Санырауқұлақ түрлері» атты
ғылыми жоба жөнінде.
Пікір.
Ғылыми жоба тақырып негізінде жасалған. «Санырауқұлақ түрлері» туралы мәліметтер жинақталып, оларға зерттеу жұмыстары жүргізілген. Санырауқұлақтар түрлері туралы көптеген суреттер тапқан. Зерттеу мақсатымен міндеттері нақты қойылып, жүйелі түрде жұмыс жүргізілген. Ғылыми жұмыстың деректік негізіне сүйене отырып , мақсатқа жеткен. Тақырып аясында зерттеу әдістерін пайдалана отырып, бақылау, эксперимент жүргізіліп, жан-жақты ақпараттар іздеген.
Нақты мәліметтер тапқан.
Ғылыми жоба жас ерекшелігіне сай өз деңгейінде
жасалған.
Пікіржазған: Жанысбаева Марал Өмірбекқызы

Зерттеудің тақырыбы:

Туған жерде өсетін санырауқұлақ
түрлерінің абиғат пен адамзатт
тіршілігіндегі маңызы.

Зерттеудің мақсаты:

Тақырыптың зерттеу деңгейін саралай
отырып, ондағы фактілік мәліметтерді
жинақтай келе, зертеу жұмысын жүргізу.
Санырауқұлақтың емдік қасиетін анықтау.

Зерттеудің жаңалығы:

Бұл жұмыста санырауқұлақтың
сан алуандылығы және адам ағзасына
зор пайда келетіндігі нақтыланды.

1. Аңдатпа

1. Аңдатпа
2.Кіріспе
3.Санырауқұлақтын – табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.
4.Санырауқұлақтардан жасалынатын дәрілер.
5.Ең үлкен санырауқұлақ
6.Қорытынды 7
7.Пайдалынған әдебиеттер тізімі .

Мазмұны

1.Аңдатпа 1

1.Аңдатпа 1
Санырауқұлақтар – тірі табиғаттың ерекше бір тобы, ғаламшарда өте ертеде пайда болған ядролы ағзалар. Олардың қалдықтары жердің ертедегі геологиялық қабаттарынан да табылып отыр.Санырауқұлақ – «өсімдік еті» депте аталады.Санырауқұлақтарды бағалы тағамдардын қатарына жатқызады.Олар табиғатпен адам ағзасына өте пайдалы болып табылады.
2.Кіріспе
Санырауқұлақ – «өсімдік еті» депте аталады.Санырауқұлақтарды бағалы тағамдардын қатарына жатқызады.Олар табиғатпен адам ағзасына өте пайдалы болып табылады.Оның 100 мыңнан астам түрі белгілі Жер жүзінде барлық аймақтарында кеңінен таралған.

Саңырауқұлақтар далалы жерлерде, тау ормандарында, шалғындықта, батпақта, қоймаларда, құрылыстарда кездеседі. Сөйтіп табиғатта зат айналымына қатысады. Бактериялар мен топырақта болатын басқа да майда саңырауқұлақтар бірлесіп, өсімдіктер мен жануарлардың, саңырауқұлақ қалдықтарын (өсімдіктің құраған бөліктері, жануарлардың, майда бунақденелілердің өлекселері) ыдыратып, шірітеді. Сөйтіп топырақты ағзалық заттармен байытып, құнарлылығын арттырады.

3.Саңырауқұлақтардың - табиғаттағы және
адам өміріндегі маңызы

Өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары ыдырамай, өңделмей, топырақта жата берсе, әр түрлі жұқпалы аурулардың таралуына себепші болар еді. Саңырауқұлақтардың қалдықтарды ыдыратуы топырақтың тазаруына, аурулардың таралмауына көп пайдасын тигізеді. Қалың ағашты ормандардың жапырақтары жыл сайын жаппай түсетіні белгілі. Ағаштардың түбінде өсетін қалпақшалы саңырауқұлақтар жапырақтарды ыдыратып, оларды бактериялар қара топыраққа айналдырады. Сондықтан орман арасындағы топырақтың құрамы өсімдіктерге қажетті минералды тұздарға өте бай болады.

Өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары ыдырамай, өңделмей, топырақта жата берсе, әр түрлі жұқпалы аурулардың таралуына себепші болар еді. Саңырауқұлақтардың қалдықтарды ыдыратуы топырақтың тазаруына, аурулардың таралмауына көп пайдасын тигізеді. Қалың ағашты ормандардың жапырақтары жыл сайын жаппай түсетіні белгілі. Ағаштардың түбінде өсетін қалпақшалы саңырауқұлақтар жапырақтарды ыдыратып, оларды бактериялар қара топыраққа айналдырады. Сондықтан орман арасындағы топырақтың құрамы өсімдіктерге қажетті минералды тұздарға өте бай болады.

Саңырауқұлақтардың құрамы:

Саңырауқұлақтардың құрамы:
Ферменттерге бай. Ферменттерді әр түрлі салаға пайдаланады, олар: жеміс шырынының түсін өзгертеді; шикізаттарды (мал азығын, қағаз қалдықтарын) өңдейді; нәруыздарды, крахмалды сүйылтады.
Жеуге жарамды қалпақшалы саңырауқұлақтар мен ашытқы саңырауқұлақтары тағамға пайдаланылады.

Саңырауқұлақтар мен бактериялар топырақ құрамындағы кейбір зиянды бактериялардың көбейіп кетпеуіне ықпал етеді. Өздерікен арнайы зат бөліп, зиянды бактериялардың өсуін тежейді. Оларды антибиотиктер деп атайды. Ондай антибиотиктерге бактериялардан бөлінетін стрептомицин, тетрациклин және саңырауқұлақтардан алынатын пенициллин жатады. Бұл антибиотиктерді өндірісте жасанды жолмен алу жолға қойылған. Адам баласы бұл дәрілерді күнделікті пайдаланады. Соңғы кезде медицинада жүректі, бүйректі операция жасап ауыстырғанда пайдаланылатын дәріні топырақтағы саңырауқұлақтан бөліп алды. Өсімдіктерді тез өсіретін белсенді зат - гибереллин, зиянды бунақденелілерге қарсы қолданылатын боверинде саңырауқұлақтардан алынады. Саңырауқұлақтардың пайдалы жақтары толық анықтауды қажет етеді.

Саңырауқұлақтар мен бактериялар топырақ құрамындағы кейбір зиянды бактериялардың көбейіп кетпеуіне ықпал етеді. Өздерікен арнайы зат бөліп, зиянды бактериялардың өсуін тежейді. Оларды антибиотиктер деп атайды. Ондай антибиотиктерге бактериялардан бөлінетін стрептомицин, тетрациклин және саңырауқұлақтардан алынатын пенициллин жатады. Бұл антибиотиктерді өндірісте жасанды жолмен алу жолға қойылған. Адам баласы бұл дәрілерді күнделікті пайдаланады. Соңғы кезде медицинада жүректі, бүйректі операция жасап ауыстырғанда пайдаланылатын дәріні топырақтағы саңырауқұлақтан бөліп алды. Өсімдіктерді тез өсіретін белсенді зат - гибереллин, зиянды бунақденелілерге қарсы қолданылатын боверинде саңырауқұлақтардан алынады. Саңырауқұлақтардың пайдалы жақтары толық анықтауды қажет етеді.

Саңырауқұлақтар табиғатта зат айналымына қатысады, әр түрлі қалдықтарды ыдыратып, шірітіп топырақ құнарлылығын арттырады. Сондай-ақ қауіпті аурулардың таралмауына пайдасын тигізеді. Саңырауқұлақтардың құрамы ферментке бай. Жеуге жарамды саңырауқұлақтар құрамында 80-90% су, 2-4%-ға жуық нәруыз, 1%-ға жуық май болады. Демек олар тағамға пайдаланылады. Өте қажетті дәрі өндіруде де маңызы зор. Зиянды бактериялардың өсуін тежейтін дәрілер антибиотиктер деп аталады. Саңырауқұлақтардан өсімдікті тез өсіретін белсенді зат гибереллин алынады.

Саңырауқұлақтар табиғатта зат айналымына қатысады, әр түрлі қалдықтарды ыдыратып, шірітіп топырақ құнарлылығын арттырады. Сондай-ақ қауіпті аурулардың таралмауына пайдасын тигізеді. Саңырауқұлақтардың құрамы ферментке бай. Жеуге жарамды саңырауқұлақтар құрамында 80-90% су, 2-4%-ға жуық нәруыз, 1%-ға жуық май болады. Демек олар тағамға пайдаланылады. Өте қажетті дәрі өндіруде де маңызы зор. Зиянды бактериялардың өсуін тежейтін дәрілер антибиотиктер деп аталады. Саңырауқұлақтардан өсімдікті тез өсіретін белсенді зат гибереллин алынады.

4.Дәрiгерлiктегi саңырауқұлақтары

Қытай және жапон медицинасында саңырауқұлақтар ғасырлар бойы қатерлі түзілімдермен, диабетпен және қан айналымының бұзылуымен күресте пайдаланылған.
Саңырауқұлақтардың көптеген сорттары адамның иммундық жүйесін нығайтуға әкеледі.

Саңырауқұлақтар негізінде судан тұрады (көкөністердің құрамында қанша су болса, оның құрамында сонша су бар), сондықтан олар төмен калориялы. Саңырауқұлақтар дене массасын азайтуды қалайтын адамдар үшін жақсы. Саңырауқұлақтар өздері өсетін топырақтың минералдарға бай болуына не болмауына байланысты, бізге минералдық тұздардың шамалы мөлшерін береді. Сонымен қоса, олардың құрамында каротин түріндегі A дәрумені, сондай-ақ елеулі мөлшерде B1 i B2 дәрумендері бар. Қалған дәрумендер следовый мөлшерде болады. Саңырауқұлақтардағы микроэлементтердің арасында калий, фосфор, кальций және темір басым болады, олар негізінде қатпарлы табақшаларда және түтіктерде болады.

Саңырауқұлақтар негізінде судан тұрады (көкөністердің құрамында қанша су болса, оның құрамында сонша су бар), сондықтан олар төмен калориялы. Саңырауқұлақтар дене массасын азайтуды қалайтын адамдар үшін жақсы. Саңырауқұлақтар өздері өсетін топырақтың минералдарға бай болуына не болмауына байланысты, бізге минералдық тұздардың шамалы мөлшерін береді. Сонымен қоса, олардың құрамында каротин түріндегі A дәрумені, сондай-ақ елеулі мөлшерде B1 i B2 дәрумендері бар. Қалған дәрумендер следовый мөлшерде болады. Саңырауқұлақтардағы микроэлементтердің арасында калий, фосфор, кальций және темір басым болады, олар негізінде қатпарлы табақшаларда және түтіктерде болады.

Сондай-ақ саңырауқұлақтар белок көзі болып табылады (жануарлар мен өсімдік белогы арасындағы орташа), ол саңырауқұлақтардың ауыр қорытылуынан тек 60%-ға сіңіріледі. Бұл сортына байланысты әр түрлі сіңірілушілік. Қозықұйрықтар жағдайында ол 44 %-ға жуық шаманы құрайды. Сүт өнімдеріндегі, еттегі және жұмыртқадағы белок құрамына қарағанда, саңырауқұлақтардағы белок құрамының құндылығы төмен, бірақ сәбіздегіге қарағанда, мысалы, төрт есе жоғары.

Сондай-ақ саңырауқұлақтар белок көзі болып табылады (жануарлар мен өсімдік белогы арасындағы орташа), ол саңырауқұлақтардың ауыр қорытылуынан тек 60%-ға сіңіріледі. Бұл сортына байланысты әр түрлі сіңірілушілік. Қозықұйрықтар жағдайында ол 44 %-ға жуық шаманы құрайды. Сүт өнімдеріндегі, еттегі және жұмыртқадағы белок құрамына қарағанда, саңырауқұлақтардағы белок құрамының құндылығы төмен, бірақ сәбіздегіге қарағанда, мысалы, төрт есе жоғары.

Қозықұйрықтар бәсекелестері

Аса танымал вёшенки құрамында фолий қышқылы және қатерлі ісікке қарсы әсерді иеленетін бета-дельта-глюкандар бар. Азиялық шиитаке саңырауқұлақтары өз кезегінде қандағы холестериннің мөлшерін реттейтін және вирусқа қарсы әсерді иеленетін субстанциялардың көзі болып табылады. Мун саңырауқұлақтары қанның сворачиваемость төмендетеді және оның айналымын жақсартады. Зең саңырауқұлағынан пенициллин антибиотигі алынады. Аспергилден лимон қышқылы өндіріліп, медицинада, өнеркәсіпте кеңінен қолданылады.

Осы санырауқұлақтардың ішінде ең үлкені

Канадалық Британ Колумбиясының тұрғыны салмағы 26 килограмм болатын саңырауқұлақ тапты. 62 жасар Кристиан Террьен баласы Себастьенмен серуендеуге шыққанда, алып жаңбыршыға (саңырауқұлақтың бір түрі) тап болған.
Террьеннің айтуынша, оның баласы мен өзі табылған олжаның тым үлкендігіне қатты таң қалған. Канадалық бұдан бұрын да үлкен жаңбыршыларды тапқанын, бірақ дәл осындай көлемдегі саңырауқұлақты бірінші рет көргенін айтып өтті.
Канадалықтар 26 килограмдық саңырауқұлақты туысқандарына, достарына көрсетіп, онымен суретке түскеннен кейін, қайтадан орнына апарып тастаған.
Журналистермен болған әңгімеде, Террьен 2011 жылы Британ Колумбиясында салмағы 11 килограммдық жаңбыршының табылғанын хабарлады.

Жаңбыршы саңырауқұлақтар жеуге жарамды саналады. Оның түсі ақшыл түстен қара түске ауыспағанша (бұл саңырауқұлақтың жетіліп, тұқымдарын шашуға дайын екендігін білдіреді) асқа да қосуға болады.

Жаңбыршы саңырауқұлақтар жеуге жарамды саналады. Оның түсі ақшыл түстен қара түске ауыспағанша (бұл саңырауқұлақтың жетіліп, тұқымдарын шашуға дайын екендігін білдіреді) асқа да қосуға болады.

Қорыта келгенде саңырауқұлақтар – төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырмашылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық заттармен қоректенуге дайын органикалық заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер. Түрлері бойынша Жейтін саңырауқұлақтар және Жеуге жарамсыз саңырауқұлақтар болып бөлінеді. Олардың вегетативтік денесі тарамдалып матасқан гифалардан (жіңішке жіпшелерден) тұрады. Бұлар бір-бірімен матасып грибница немесе мицеллий деп аталатын саңырауқұлақтың денесін құрайды.

Қорыта келгенде саңырауқұлақтар – төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырмашылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық заттармен қоректенуге дайын органикалық заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер. Түрлері бойынша Жейтін саңырауқұлақтар және Жеуге жарамсыз саңырауқұлақтар болып бөлінеді. Олардың вегетативтік денесі тарамдалып матасқан гифалардан (жіңішке жіпшелерден) тұрады. Бұлар бір-бірімен матасып грибница немесе мицеллий деп аталатын саңырауқұлақтың денесін құрайды.

Гифаралдың жуандығы 1-ден 10 кейде 20 микронға дейін барады. Олардың көбісінің мицелийлері субстраттың ішінде жатады. Субстраттың бетінде жемісті денелері немесе спора тасушы органдары орналасады. Олардың пішіндері шар тәрізді, таға, қабық сияқты, қалпақты түбірге ұқсас және басқаша түрлі болып келеді.

Гифаралдың жуандығы 1-ден 10 кейде 20 микронға дейін барады. Олардың көбісінің мицелийлері субстраттың ішінде жатады. Субстраттың бетінде жемісті денелері немесе спора тасушы органдары орналасады. Олардың пішіндері шар тәрізді, таға, қабық сияқты, қалпақты түбірге ұқсас және басқаша түрлі болып келеді.
Гифалар төбе жасушалары арқылы ұзарып өседі және моноподиальды бұтақтанады. Бүйірлік мицелийлер негізгі мицелийлерге ұқсайды. Тек паразит саңырауқұлақтардың көбісі иесінің жасушасының ішіне еніп жататын бүйірлік мицелийлері әрі қарай өспей, жасуша ішінде шар, алмұрт, немесе тарамдалған гаусторияға айналады, сөйтіп иесінің жасушасындағы қоректік заттарды сорып, тіршілік етеді.

Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың кейбіреулерінде мицелий болмайды, вегетативтік денесі жалаңаш не қабықшасы бар протоплазмадан тұрады. Мұндай саңырауқұлақтардың жасушаларынан тарамдалған, өте жіңішке, ядросы жоқ қысқа жіпшелер өседі, оны ризомицелий деп атайды. Ол мицелийдің алғашқы нышаны болып есептелінеді.

Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың кейбіреулерінде мицелий болмайды, вегетативтік денесі жалаңаш не қабықшасы бар протоплазмадан тұрады. Мұндай саңырауқұлақтардың жасушаларынан тарамдалған, өте жіңішке, ядросы жоқ қысқа жіпшелер өседі, оны ризомицелий деп атайды. Ол мицелийдің алғашқы нышаны болып есептелінеді.
Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтардың мицелийлері – көлденең перделерге бөлінбеген, көп жасушалы. Олардың перделерінде жасушаларды бір-бірімен байланыстырып тұратын өте ұсақ поралары болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Қ.Қайым.,Р.Сәтімбеков.,Ә.Әметов.,Ж.Қожантаева.«Атамұра»2012ж
2.Р.Әлімқұлова.,Ө.Созақбаева.,А.Р.Соловьева.Алматы.
3.В.Б.ЗахаровН.И.Сонин.,А.Қисымқызы.
4.Ұлжан Азат. Гүлзина Смағұлов.С.Г.Мамонтов.Н.И.
Сонин.А. Қисымқызы.

Назар аударып,
тындағандарыңызға
рахмет!

жүктеу 37,26 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: