Біздің СҰхбат ( - ) Ұлттық апталық Газет 2005 жылдың қаңтарынан шыға бастады

445555555555555555555555555555

4455555555555555555555555555555

12

АЙНА

E-mail: jas_qazaq@mail.ru

www.jasqazaq.kz

www.jasqazaq.kz

№31 (655) 4

№31 (655) 4 тамыз 2017 жыл

 тамыз 2017 жыл

www.jasqazaq.kz 

E-mail: jas_qazaq@mail.ru

Шығарушы: 

«  »

Директордың 

орынбасары 

  



Бас есепшi 

   

ӘI

   – 

!" #$

 % & "'!:

"  Ө)*$

Бас редактордың бірінші орынбасары

  + жауапты хатшы

," & - 

компьютер орталығының жетекшісі

./"0/"  '!1":

0   $$ –      

 

 & $ .+ –  

'2" +,# – ө  ә 

Ә /2 ∂ –  ә 

"  $$++ –  

4"  . – web- 

ә0 .Ө  –  i i

   #$+$ – web-

,"! , –  

'6! 0ii i"0i":

Байқал БАЙ"ДІЛОВ – Ақмола және 

 Солтүстік Қазақстан облыстары (8 778 910 45 34)

Қуаныш ТҰҢҒАТАР – Алматы облысы (8 702 952 88 17)

Дүйсенбек АЙБЕКОВ – Жамбыл облысы (8 705 227 45 16)

Меңдібай СҮМЕСІНОВ – Атырау облысы (8 775 955 77 34)

Айхан БАШТАШ – Осло, Норвегия mahmutba@online.no

Ұлдай САРИЕВА – Батыс Қазақстан облысы (8 705 150 48 30)

Кезекшi редактор 

" $$++

 % &!7 8!:

050004, Алматы қаласы, Абылай хан, 51/53, 6-қабат (.  ө     )

Телефондар: 8(727) 279-04-99; 279-09-19 

Бухгалтерия: тел.факс: 8(727) 279-09-23 (жарнама бOлiмi)

Газет 2004 жылғы 14 желтоқсанда ҚР Мәдениет, 

ақпарат және спорт министрлiгiнде тiркелiп, 

бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 

№5710-Г куәлiгi берiлген.

Мақала авторының пiкiрi редакция кOзқарасын 

бiлдiрмейді. Жарнама мәтініне тапсырыс беруші 

жауапты.

Газетте жарияланған материалдар мен суреттердi 

сiлтемесiз кOшiрiп басуға болмайды.

Газет «Дәуір» ЖШС РПИК 

(Алматы қаласы, Қалдаяқов кOшесі, 17-үй) 

тел: (727) 273-12-04, 273-12-54 

Тапсырыс – №2124; 

Бағасы келiсiм бойынша

Газет Қазақстанның барлық аймақтарында таралады, 

сондай-ақ «AirAstana»,  «Turkish Airlines», «QazaqAir» əуежолдарының ұшақтарында бар.

Айлық таралымы – 52 000 дана

ӨНЕГЕ

Есен ұлымыз туа салып, 2 жылдан 

астам ауруханадан шықпады. Мүмкін, 

дәрігерлердің кOмегі, туыстардың сәбиге 

деген ықыласы, 

Oзінің Oмірге 

деген құлшынысы 

болар, денсаулығы 

оңалып, 

құрдастарымен 

тай-құлындай 

тебісіп, ойнап кетті. 

Тіпті 19 жасында Oз 

қалауы бойынша 

үйленуіне де қарсы 

болған жоқпыз. 

20 жасында қызы 

Дарина дүниеге 

келді. Uзі таңдап 

алған мамандығына 

сай 2 жоғары оқу 

орнын бітіріп, 

атқарып жүрген 

қызметінің қыр-

сырын терең 

түсініп, қызмет 

сатысы да Oсе 

бастаған болатын.

Ал Дарина-

Даколяның Oмірге келуі біздің шаңырағымызды ерекше 

қуанышқа бOледі. Тумысынан зерек, алғыр Даколя 

Oздігінен әріп танып, сынып аттап, 14 жасында 9-сыныпты 

үздік бітірді. Қазақ, орыс, ағылшын 

тілдерінде Oлең, рефераттар жазушы 

еді. Сонымен бірге сурет салу, би 

Oнерінде таланты ерекше болды. 

Қызымыз дүниеден озған соң 

жарық кOрген «Асқағым–Астанам» 

(     ), «КOңіл 

кOзі» (    ) республика 

кітапханаларына жіберілген болатын. 

Қазір оқушылардың Oтінішіне сай, 

аталған туындылардың екінші, 

толықтырылған нұсқасы жарық 

кOрді. Дарина Есенқызы "ужантегі 

«Хан тәңірі қырандары – ұлылардың 

ұрпақтарымыз» атты энциклопедия-

лық жинаққа кіріп, кOптеген ақын-

жазушылар Даринаның еңбектеріне 

сілтеме жасай бастады. Uкінішке 

қарай, 2007 жылдың 3 тамазында болған 

кOлік апатынан ұлымыз Есен, сүйікті немереміз Дарина 

қайтыс болды. Енді Нәзгүл Бектұрсынқызы екеуміздің 

Oміріміз – Есен 

мен Дарина қасымызда 

болған бақытты жылдар мен қос 

құлындарымыздан айырылып, кең дүние аяқасты 

тарылған жылдардан тұратындай.

Сірә, халқымыз «Адам үш күннен кейін кOрге де 

үйренеді» – деген сOзді бекер айтпаған болар. Біз де 

сендерсіз 10 жылдың ішінде қиял мен сағыныш кемерінен 

асқан виртуальды Oмір сүруге бейімделгендейміз. Осы 

жылдар ішінде екеуіңнің биік рухтарына бағышталған «Қос 

жұлдыз. Две звезды», «Тағдырдың тоқсан түйіні. Зерде 

жаңғырығы», «Сквозь призму времени. Тегіне тартқан 

түлектер», «Страницы памяти» атты еңбектеріміз жарық 

кOрді. Тек сOйтіп қана сендерге деген сағынышымызды 

аздап болса да басқандаймыз.

Ендігі біздің үмітіміз, сол кOлік апатында Дарина әпкесі 

Oз денесімен қорғап қалған, кенже немереміз Диматайда. 

Димаш 31 тамызда 13-ке келеді. Дарина оқыған мектеп-

лицейдің 6-сыныбын Мақтау грамотасымен бітірді. Жазған 

рефераттары Англияда, Чехияда, Польшада шықты. 

Оқушылардың математика пәні бойынша Болгарияда 

Oткен 

халық-

аралық байқауында 

бірінші орынды жеңіп алды. 

«Балдәурен» атты суреттер каталогы және 

«КOкбOрі – дала тағысы» атты әңгімелер жинағы жарық 

кOрді. Бұл да болса біздің қырық жамау кOңілімізге демеу 

ғой. Ұлы Абай да «Адамның бір қызығы бала деген...», – 

деп, дүниеден ерте озған "біші ("бдрахман) есіне түскенде 

жазған болар... 

Біз де, міне, балаларымыздың фәни дүниеден озғанына 

10 жыл болуы қарсаңында еске алып отырмыз.

Есен құлыным, Дарина балапаным, сендер біздің мәңгі 

жүрегіміздесіңдер.

Ә7, 7 " Ә48;"!

7, 27 +ә1<=" ;!'!1!

«Ө        "   #,    ө .  "  " # , $   #,    

ө », –     ". Ә        " –   ,     #  ,  #  , 

"    $    $      ө  . &" 52     ө  ө  " , 

# "   # # ,  "     "     -  " #  , " 

"    ". '#  "   ,      $ ". Ә #"  * *  " 

$ " '   ә $    " +  #  # .

ЕСТЕЛІК

САРЫН

Қазақ халқының күй өнерінде домбыра, 

қобыздан бөлек, сыбызғы аспабы 

да үлкен мәнге ие. Көшпенді түркі 

халықтары қурай өсімдігін үш-

төрт жерінен тесіп, әртүрлі 

әуен ойнаған. Сыбызғы қазақ 

халқында да ерекше дамыған 

аспап. Бұл аспапта жеңіл, 

сазды әуендер ғана емес, 

күрделі шығармалар да 

ойналады. Сыбызғы 

үні – тыңдаушының 

тұла бойын 

балқытатындай 

сырлы әуенге 

толы. 

Астанаға Шығыс Қазақстан 

облысынан келген шебер Айдар 

Болатқазыұлы «Қазақтың әрбір қолOнер 

бұйымының астарында үлкен мән 

жатады. Мәселен, «асығың алшысынан 

түссін» деген туынды – азаматқа 

қашанда жолың болып, бастаған ісіңде 

жетістікке жет деп берілген бата іспеттес. 

Ал «асығың жиылмасын» дегенде – асық 

ойнар балаларың кOп болсын, Oсіп-Oніп, 

отауың ордаға айналсын деген мағына 

бар», – дейді. Шебердің айтуынша, 

қолOнер бұйымын жасау – қаражат пен 

уақытты талап етеді. Айдар Елубаев 

соңғы кезде кOрші елден біздің 

ұлттық дүниелерімізді 

жасап, елімізге 

әкеліп 

жатқаны 

туралы айтты. 

Алайда оның сапасы 

нашар, тіпті зиянды дейді. Ал 

біздің қолOнершілер табиғи Oнім, 

табиғи бояуларды қолданады екен. 

Шығыс Қазақстан облысы бойынша 

байқауға қатысқан 40 қолOнер 

шеберінің арасынан іріктеліп келген, ең 

таңдаулы терме тоқитын шебердің бірі 

– Гүлнәр Қожамжарова. Шебер ұлттық 

дүниелерімізге шетелдіктер қатты 

қызығатынын, таң қалатынын, тіпті 

қаржылай кOмек кOрсеткендігін айтты. 

Шебер Гүлнәр Дәуітқызы «Бізде неше 

түрлі қалталы азамат бар. Бірақ олардың 

кOбісі қаржысын ұлттық қолOнер 

бұйымдарына 

жұмсай 

қоймайды. Тіпті 

оның мәніне 

де кOп үңіліп, 

бағаламайды. 

Оларға қарағанда 

шетелдік бір 

турист 20 мың 

теңге деп ұсынған 

бұйымыңды, 

«Қаншама 

уақытыңыз, 

күшіңіз кетті, 30 

мың теңгеге алайын, 

кOмегім болсын» – деп 

алып кетеді. 

"рі арнайы шеберханамның, жүн 

түтетін станогымның жоқтығын 

және барлығын қолмен 

жасайтындығымды кOріп жаны 

ашитын болар. Мен кейде 

Oзіміздегі азаматтардың осылай 

күннен-күнге азайып бара 

жатқан қолOнерге қамқорлық 

кOрсете алмайтынына 

қынжыламын», – дейді. Оның 

жасаған 

алашасын 

Францияның Қазақстандағы 

елшісі 160 мың теңгеге сатып 

алыпты. Шебер қолOнерге 

ерекше қамқорлықтың 

қажетін, әсіресе, бүгінгідей 

жаһандану заманында 

баға жетпес 

байлығымыздан 

айырылып 

қалмау 

керектігін 

баса айтты. 

Келесі 

бір 

ақшаңқан 

үйде – 

Uмірзақ әулетінің 

қолOнер бұйымдары 

қойылған. ҚолOнер 

шеберлігімен, сурет 

салуымен айналысатын 

әулеттің еңбектерін «Дарын» 

жастар сыйлығының лауреаты, 

Суретшілер одағының мүшесі 

Гүлназым Uмірзаққызы таныстырды. 

Жібек матаға біз кестемен кестелеп 

салынған картиналарын алып келген 

Гүлназымның да айтары бар. «Бүгінгі 

күні біз шамамыз келгенше, 

халыққа 

ежелден 

келе жатқан 

Oнерімізді 

насихаттап келеміз. 

Бұрынғыдай емес, 

қызығушылық 

жоғары. Тіпті 

соңымнан 

ерген 

әр облыста 

шәкірттерім де 

бар. Үнемі шеберлік 

сабағын Oткізіп келемін. 

Сондықтан, халықтың сұранысы 

әрі қызығушылығына орай Астанада 

шеберхана ашсам деймін. Бірақ 

оған қаржылық жағынан қолбайлау 

болып тұр. Сол жерде арнайы үйірме 

ашып, жастарды тәрбиелесем деген 

жоспарым бар», – дейді шебер қыз. 

Сондай-ақ ою-Oрнекті композицияға 

айналдырып, этно-модерн стилінде 

кесте тігетін Гүлназым «Технология 

дамыған бүгінгідей заманда атадан 

балаға дейін жалғасып келе жатқан 

Oнерімізден айырылып қалмайық 

десек, ұлттық нақышын жоғалтпай, 

бүгінгі заманға лайықтауымыз қажет. 

Ол үшін жастар кOп еліктейтін әнші, 

Oнер адамдарының киімдерін кестелесек 

деп ойлаймын. Жуықта осындай жобаны 

қолға алмақшымын», – дейді. Гүлназым 

Uмірзаққызының Oнеріне елімізде ғана 

емес, шетелде де қызығушылық жоғары. 

11 маусымнан 10 қыркүйекке дейін 

жұмыс істейтін шағын қалашықта 40 

киіз үй, ұлттық тағам мейрамханасы, 

концерт залы, балалар алаңы бар. Қазақ 

халқының ұлттық болмысы мен Oзіндік 

ерекшелігін танығысы келген қонақтар 

бұл ауылға міндетті түрде ат басын 

бұратыны анық. Ал келген қонақтар 

үшін бұл жерде тамашалайтын дүние Oте 

кOп. 

соңғы кезде кOрші елден біздің 

ұлттық дүниелерімізді 

жасап, елімізге

әкеліп 

алып кетед

д

і. 

"рі арнайы шебер

р

ха

на

мн

ы

ың, 

жү

н

н 

түтетін станогы

ымны

ң 

ж

жо

қт

ығ

ы

ын

 

және барлығы

ы

н 

қо

лм

мен

 

жасайтынды

ы

ғы

мд

ы

ы кO

рі

п 

ж

жа

ны

 

ашитын б

о

ол

ар

. 

Меен 

ке

йд

ее

Oзіміздегі

 а

за

ма

тттар

ды

ң 

оос

ыл

ай

 

күннен-к

күн

ге

 а

заайы

п 

ба

ара

р

 

жатқан қ

қол

Oн

ер

г

ге

 қам

қо

орл

ық

 

кOрсете 

а

алма

йт

ы

ын

ын

а

қынжыл

а

ам

ын

»,

–

–

дей

ді

. Он

ың

ежелден 

келе жатқан 

Oн

ер

імізді 

на

си

х

хатт

ап

 к

елеміз.

Бұ

ры

нғ

ыдай емес, 

қы

зы

ғушылық 

жоғары. Тіпті 

со

ңы

ымн

ан

 

ер

ге

н

н 

әр

 о

б

бл

ыс

та

 

шә

кір

рт

те

рі

м 

дде

 

ба

р.

Ү

Үне

мі

ш

шееб

ер

лі

к 

са

ба

ғ

ғы

н

Oт

кі

з

ззіп

ке

ле

емі

н

Ұлт

 жәдігерін жаңғыртқ

ан

Ұлт

 жәдігерін жаңғыртқ

ан

Астана төрінен ұлттық ерекшелігіміз бен мәдениетімізді паш ететін «Этноауыл» 

Астана төрінен ұлттық ерекшелігіміз бен мәдениетімізді паш ететін «Этноауыл» 

бой көтеріп, қала қонақтарын тәнті етуде. Кешен Астанадағы «Қазанат» атшабар 

бой көтеріп, қала қонақтарын тәнті етуде. Кешен Астанадағы «Қазанат» атшабар 

аумағына орналасқан. «Этноауыл» еліміздің мәдениет және спорт министрлігінің 

аумағына орналасқан. «Этноауыл» еліміздің мәдениет және спорт министрлігінің 

ұйымдастыруымен салынды. Мұнда күнделікті түрлі іс-шара өтіп, дәстүр мен 

ұйымдастыруымен салынды. Мұнда күнделікті түрлі іс-шара өтіп, дәстүр мен 

мәдениетімізді қонақтарға кеңінен таныстырып келеді. Қазақи иісі бұрқыраған 

мәдениетімізді қонақтарға кеңінен таныстырып келеді. Қазақи иісі бұрқыраған 

«Этноауылды» біз де аралап, түрлі қолөнер бұйымдарының сырына үңіліп, 

«Этноауылды» біз де аралап, түрлі қолөнер бұйымдарының сырына үңіліп, 

шеберлермен әңгімелесіп қайттық.

шеберлермен әңгімелесіп қайттық.

ЫЗҒАРЫ

ЫЗҒАРЫ

0  $$, 

 

ТАҒДЫР 

ТАҒДЫР 

Сыбызғышы, зерттеуші 

Талғат Мұқышев: «Біздің 

деректер бойынша, нақты 

ХVI ғасырдан бастап 

сыбызғышылардың аты 

аталады. Сыбызғы аспабында 

да қобыз, домбыра секілді 

үлкен дәстүр, қазақ даласына 

кең таралған. Сыбызғы 

күйінде естірту, аңыз күйі 

болған. Халық күйлерімен 

қатар композитор күйлері 

деген де бар. Сыбызғы 

дәстүрін бүгінгі күнде 4 

мектепке бOліп отырмыз. 

Ол – ең үлкен дәстүр, бүгінге 

дейін жетіп отырған Шығыс 

Қазақстан сыбызғышылық 

дәстүрі. Шығыс Қазақстан 

сыбызғышылық дәстүрі 

кезінде қанат жайған. 

Жағда Бабалықұлы атамыз: 

«Сыбызғының алтын 

бесігі – Алтай» деп 

жазып кеткен. 

Сол Алтайды 

жағалап ары қарай 

Қытайдағы 

қандас 

бауырларымызда сыбызғышылар 

жақсы сақталып қалған. Ол бір 

мектеп болып аталады. Енді 

одан ары қарай Алтайды жағалай 

қонған Моңғолиядағы Баян-

Uлгей қазақтарында да сыбызғы 

жақсы сақталған. Осының бәрі 

үш мемлекеттегі ортақ мәдениет. 

Одан кейін Батыс Қазақстан 

мектебі бар бізде. Ол туралы 

академик Ахмет Жұбанов кOп 

жазған. 

Сары-малай, 

Ысқақ Уәлиев 

сияқты біздің 

сыбызғышылар 

болған. Ең 

соңғы 

жеткізушіміз – 

Ысқақ Уәлиев 

атамыз Ұлы Отан 

соғысына кетіп, 

содан қайтпай 

қалыпты. Соған 

байланысты 

Батыс Қазақстан 

сыбызғышылық 

мектебінің 

дәстүрі жоғалды 

деп айтуымызға 

тура келеді. Uйткені, 

ол кісінің артында 

шәкірттері қалмады» – 

дейді.

Сыбызғы күйлері екі 

дауыстан құралады. Бірінші үн 

аспаптан шықса, екінші әуен 

сыбызғышының тамағынан 

пайда болады. Осылай орындау 

техникасын меңгерген адам 

сыбызғыда еркін ойнайды. 

Сыбызғышы үшін шығарманың 

ішіне бойлап ойнау – басты 

талап. Uйткені, сыбызғы күйлері 

жүрекпен орындалғанда ғана 

тыңдаушыға жетеді. 

Сыбызғы тектес 

аспап барлық түркі халықтарында 

сақталған. Бірақ оның дамуы 

әрқалай. Мысалы, бізде домбыра 

аспабы ең жоғары деңгейде 

дамыса, сыбызғы тектес 

аспаптың ең жоғары деңгейде 

дамығаны башқұрт халқында. 

Қурай деп атайды, қарай Oнері 

деп айтады. Олардың күйлері 

де терең, сосын оларда бірінші 

аспап болып саналады. Башқұрт 

халқы ән де, билерін де сыбызғы 

осы арқылы сүйемелдейді. 

Күйлерін де сыбызғымен тартады. 

Сыбызғы күйлері – қазақтың 

аспапты музыка мәдениетінде 

домбыра және қобыз Oнерімен 

қатар тұратын асыл қазына. 

Репертуары бай болмағанымен, 

ұлт мұрасының ұлықталуы 

кOңіл қуантады. Мәңгілік елдің 

мәңгілік сарыны жасай берсін! 

Асыл мұрамызды ата-баба 

аманатындай сақтайық!

  +

Сырл

ы әу

езд

і сы

бы

зғы

Сырл

ы әу

езд

і сы

бы

зғы