Біздің СҰхбат ( - ) Ұлттық апталық Газет 2005 жылдың қаңтарынан шыға бастады

№31 (655) 4 тамыз 2017 жыл

11

ww

www.ja

w.jasqazaq.kz

sqazaq.kz

E-mail: jas_qazaq@mail.ru

E-mail: jas_qazaq@mail.ru

5555555555555555555

 5555555555555555555

ӨҢІР

ӨҢІР

«Нұрлы жол» бағдарламасымен салынған төрт жолақты «Алматы – Көкпек 

– Шоңжы – Көктал – Қорғас», «Алматы – Қорғас» жолының игілігін ел көруде. 

Ұзындығы 304,4 шақырым жолдың сапасы мен сенімділігі жайлы айта кетуді 

жөн көрдім. Төселген бетон төсеніштің қалыңдығы 25 сантиметр, ені 9,25 

метр, ұзындығы 304 шақырым. Осы темірбетонды төсенішті жасауға жоғары 

маркалы цемент, ең берік темір-арматура пайдаланылды. Төселетін темірбетонның жерден 

биіктігі 20 метр, кеңдігі 23,5 метр.

–

Ұ

ж

Қатынас

Темірбетонның астына су мен ылғалды 

ткізбейтін, күнге күймейтін, шірімейтін, тзімділігі 

те берік плащ-тсеніш тселген. Бұл жолмен жүк 

тиеген миллиондаған жүк автомашинасы мен жеңіл 

клік тоқтаусыз ағылады. Трт бағыттағы жолмен 

күндіз-түні жүйткіген кліктің қауіпсіздігі осы 

салынып жатқан жолдың беріктігі мен сапасына 

тікелей байланысты. «Сақтансаң – сақтаймын» 

дегендей, жолдың сапалы әрі берік болуы жол 

мамандары, инженер-техник қызметкерлері және 

жұмысшылардың назарында. Олар зіне жүктелген 

жауапкершілікті толық сезінеді.  

Жоғарыда аталған 304,4 шақырым жолды салуға 

120,3 миллиард теңге блінген. Мұнда 3 мың адам 

еңбек етсе, соның 2800-і жергілікті тұрғын. Трт 

жолақты жол салуда білікті мамандар Павел Грасмик, 

Рамиз Гагиевтердің еңбегі зор.

/ткен жылы олар табысты жұмыс атқарды. /зіне 

тапсырылған міндетті абыроймен аяқтап, ткізді. Атап 

айтқанда, трт жолақты кесіп тетін жолға кпір мен 

мал тетін ткел жасады. Осы жұмыстың бәрі де талап 

деңгейіне сай салынып, кпіршілер басшылықтың 

алғысына ие болды. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» 

халықаралық жол бағытындағы «Алматы – Қорғас» 

учаскесінде республикалық мемлекеттік басқарманың 

«Алматыжол зертханасы» басқаратын Сахи 

Сыдықұлының табандылығы мен жауапкершілігі 

кпке үлгі. «Мерседес» автомашинасына жол 

сапасын жан-жақты зерттейтін заманауи аспап 

орналастырылған. Мысалы, жолға тселген алып 

бетонның сапасын тексеру үшін сол бетон блоктың 

бір үзім сынығын алып, оның құрамындағы цемент, 

арматура, тағы басқа да қоспаның млшерін анықтай 

алады. Талапшылдық – жұмыстың сапалы болуына 

сзсіз ықпал етуде.

Жол пайдалануға берілгенде миллиондаған тонна 

жүк трт жолақты жолмен және шойынжолмен де 

арлы-берлі тоқтаусыз тасылады. Ол жүктің әрбір 

тоннасы үшін белгіленген тәртіппен елімізге салық 

тленеді. Арлы-берлі жүрген жолаушы клігіне де 

ақы тлейді. Осының бәрі елімізге пайда түсіреді. 

Ол қаржы халқымыздың әл-ауқатын жақсартуға 

жұмсалады. Осындай игілікті іске ұзақ жылдардан 

бері з үлесін қосып келе жатқан Сахи Сыдықұлына 

Қазақстанның Құрметті жолшысы деген жоғары атақ 

берілді. Бұл – маңдай термен келген құрмет. Адал 

еңбек абырой мен бақытқа блейді.

Жолшылар кпір салумен де айналысуда. /ткен 

жылдарда салынып жатқан жолдарды кесіп тетін 

100-ден астам үлкенді-кішілі кпір мен мал айдап 

тетін ткелдер салынған.

«Алматы – Қорғас» бағытындағы салынып 

жатқан жолдар Іле, Талғар, Еңбекшіқазақ, Ұйғыр, 

Панфилов аудандарының аймағын қамтиды. 

Сонымен қатар «Алматы – /скемен» бағытындағы 

жолдар да жаңартылды. Шойынжол «Жетіген – 

Қорғас» бақытын жалғастыруда. «Алматы – Қорғас» 

бағытындағы жол құрылысының бас мердігері, 

Түрік мемлекетінің тәжірибелі маманы Уйгур Уйгун 

«Будан» жол құрылысының жұмысын белгіленген 

жоспар бойынша жүйелі жүргізуде.

Трт жолақты тақтайдай түзу, тастай берік 

жолымыз осы «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында 

жүзеге асырылуда. Осындай жолмен еліміздің ғана 

емес, неше түрлі шетелдік автокліктер тәулік бойы 

межелеген жеріне кідіріссіз, алаңсыз жетуде...

Ғалымдар алдымен ғылыми-

зерттеу институтының егіс алқаптарын 

аралатты. Институттың бас директоры 

Серік Кененбаев зі бас болып, 

атқарылып жатқан жұмыстармен 

таныстырса, Қазақ егіншілік және 

сімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу 

институтының бас ғылыми қызметкері, 

академик Рахым Оразалиев зіне 

қарасты блімнің алқаптарында сіп 

тұрған бидайдың тзімді әрі мол нім 

беретін сұрыптары жайында баяндады. 

Бүгінге дейін институт ғалымдары 

дәнді дақылдардың 116 жаңа сұрыбын 

шығарып, ндіріске енгізген. Олардың 

85 сорты тек қана бидайға қатысты. 

Даламыз кең, егіс алқабы есепсіз 

болғанымен Қазақстан жері егін 

шаруашылығына қолайсыз. Себебі 

бізде суармалы егістік клемі есептеулі, 

жауын да әр жылы жауады. Сондықтан, 

тәлімді жерге егілетін бидайдың 

қуаңшылыққа тзімді әрі мол нім 

беретін түрін шығару бірінші кезектегі 

мәселе.

Осы орайда, институт алқаптарында 

шығарылған бидайдың жаңа сұрыптары 

ылғал аз болған жылдардың зінде әр 

гектардан 18-22 центнер нім беруге 

қабілетті. Бұл ндіріс клемін дамытуға 

жеткілікті крсеткіш. Ал ылғал қалыпты 

болған жағдайда 40 центнер орташа 

түсім алынса, қар қалың 

түсіп, жаңбыр мол жауған 

жылдары 55-60 центнер 

нім алуға кепілдік бар. 

Мысалы, жауын-шашын 

мол болған биыл бидайдың 

кейбір сұрыптарынан 

60-65 центнерден астық 

жиналады деп күтілуде.

Институт жұмысының 

пәрменділігі мұнда 

шығарылған бидайдың 

80-нен астам жаңа сұрпы әлемнің 

11 мемлекетінде сіріліп келе 

жатқанынан-ақ аңғарылады. Hрі 

жылдан-жылға қызығушылық 

танытқан елдердің қатары да артып 

отыр. Ал зімізде, зге облыстарды 

айтпағанда, Жетісу жерінде 26 жаңа 

сұрып кеңінен пайдаланылуда. Соның 

ішінде «Қарасай», «Стекловидная – 

24», «Богарная» деген сұрыптардың 

сапасы жоғары, макарон ндірісінде 

пайдалануға те қолайлы. Айтса 

айтқандай, бітік әрі биік болып 

бой ктерген бидай алқабы қараған 

адамның кзін тойғызып, кңілін 

сіретіндей. Hр шалғайдан келген 

қонақтар түрлі сұрып жайлы тұшымды 

мәлімет алып, оны сірудің жай-

жапсарын білді.

Семинарға қатысушылар 

егіншілікке қатысты барлық бағытта 

жұмыс жүргізетін ғылыми-зерттеу 

институтының қамтитын саласы 

кең екеніне кз жеткізді. Бұл жерде 

бидайдың, тарының, арпаның, 

сұлының, жүгері мен қызылшаның 

будандастырылған сұрыптарын 

шығарумен қатар, дәнді-бұршақ 

дақылдарының сапалы әрі тзімді 

түрін зерттеу жолға қойылған. Блек-

блек телімдерде сіп тұрған сафлор, 

соя, ноқат, майбұршақ, қарақұмық 

сияқты німдер кімді де болса 

қызықтырарлықтай. 

Hлемдік ғылыми қауымдастықтың 

бір жетістігі ретінде бағаланатын 

«Тритикале» німі – ХХІ ғасырдың 

дақылы атағына ие болған. Бидай мен 

қара бидайды будандастыру арқылы 

алынған бұл дақыл негізінен мал 

азығы ретінде және диеталық тағам 

дайындауда пайдаланылады. Бір гектар 

алқаптан 100 центнерге дейін нім 

беретін «Тритикале» бұдан әлдеқайда 

аз шығым беретін арпаның орнын 

алмастыруы әбден мүмкін. Институтта 

оның 10-ға тарта сұрыбы сірілуде. Осы 

және зге де алқаптарда жайқала скен 

дақылдарды институт 

қызметкерлері 

– Мұхтар 

Құдайбергенов, 

Ғалиолла Мейірман, 

Айман Омаровалар 

жан-жақты 

таныстырып, 

қонақтардың сауалына 

жауап берді.

Семинар-

кеңестің пленарлық 

отырысында сз 

алған облыстық 

ауыл шаруашылығы 

басқармасының 

басшысы Сексенбай 

Бекішев алқалы 

жиынға келгендерге 

ауыл шаруашылығы 

дақылдарының 

бірегей, элиталы 

және репродукциялы 

тұқымын ндірудің 

зекті мәселесі 

туралы з ойын ортаға 

салды. Жиында 

сол сияқты аталған 

институттың бас 

ғылыми қызметкері 

Рақым Оразалиев 

«Дәнді дақылдардың 

жаңа сортын ндіріске 

енгізу» тақырыбында, 

институттың дәнді-

бұршақ дақылдары 

блімінің меңгерушісі 

Мұхтар Құдайбергенов «Қазақстанда 

майбұршақ тұқымын ндірудің 

ндірістік болашағы» турасында 

баяндамасын жұртшылық назарына 

ұсынды. 

Күн тәртібіне енгізілген 

«Республикалық тұқым ндіруші 

шаруашылықтардың ассоциациясы» 

құрылтай шартының жобасымен 

институт директорының орынбасары 

Шынболат Рсалиев таныстырып, 

жиналған қауымның ұсыныс-

ескертпелерін ескере келіп, 

аталған бірлестікті құру жайында 

меморандум қабылдады. Еліміздің 

әр шалғайынан келген мамандар 

мен шаруа қожалықтарының 

басшылары здерін толғатқан 

мәселелерге қатысты сұрақтарын 

қойып, тұшымды жауап та алып 

үлгерді. Бір сзбен айтқанда, айтулы 

шараға қатысқандар бұл басқосудың 

елдің ауыл шаруашылығын, соның 

ішінде егіншілікті дамытуға қосар 

үлесі қомақты болады деген сеніммен 

тарқасты.

Алматы облысы 

Қарасай ауданы 

аумағында орналасқан 

Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы 

ғылыми-зерттеу институты облыстық ауыл 

шаруашылығы басқармасы және «Ұлттық 

аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» 

акционерлік қоғамы ұжымымен бірлесіп, 

«Егінжай күні» деп аталатын семинар-кеңес 

өткізді.

Науқан

Алғаш 1963 жылы «Қызылжар» 

қой кеңшары болып құрылған 

шаруашылық 2000 жылдары 

ндірістік кооператив негізінде 

қайта жаңғырады. Қазір иелігіндегі 

4000 гектар жер танабының 

2800 гектары ырысқа толы. Бұл 

былтырдың еншісіндегі 1700 

гектар. Егістік алқабынан екі есеге 

таяу скен аумақ. Осылайша, 

бидай мен арпаның дән теңізі 

жыл сайын ұлғайып дала кркіне, 

диқан байлығына айналуда.

Биыл науқан алды ауа 

райының күрт ысуы да шаруалар 

үшін тиімді болған. Нәтижесінде, 

«танаптағы егін жылдағы орақ 

мерзімінен он күнге ерте басталды, 

түсімі де тәуір. Гектарына 28-30 

центнерден айналуда», – дейді 

аталмыш кооператив басшысы 

Ержан Күлшембаев. Таңғы 

сағат алтыдан тоқтаусыз екі апта 

еңбектенген ұжым еңбеккерлері 

қазір 1100 гектардан аса аумақтың астығын қамбаға 

жнелтіп үлгерген. Осы барыста 100-ден аса жұмысшы 

жұмылып, бес комбайн мен 20-дан аса техниканы 

еңбек даласында тоқтаусыз ағылтқан. 

Осыншама еңбекпен келген қыруар астықтың 

қыр басында рәсуа қалған тұсы да жоқ. Ауыл арасы, 

аймақ, облыс іші сұранысын айтпағанда, таза нім 

«Дон Агро», «Азия Фуд» компанияларының еншісіне 

бұйыруда. Асып-артылғаны Тәжікстан, /збекстан 

асып, зге елдердің де қызығушылығын оятып 

отыр. Оған себеп те жоқ емес. Ержан Hшімұлының 

айтуынша, Қызылжар топырағында скен астықтың 

барлық азықтық қасиеті, сұрып сыйпаты аталған крші 

ел зауыттарының қажеттілігін қанағаттандырады. 

Осы ретте тағы бір жайтты айта кеткеніміз артық 

болмас. /німнің таза орылуы да еңбекшінің ептілігі 

мен техниканың тегеурініне байланысты екені 

анық. Алғашқы адам күшінің қуатын айтпағанда, 

соңғы үлгіде жабдықталған «ЕСІЛ», «VECTOR» 

комбайндарының алқаптағы адымы ширақ. Жүріп 

кетсе, жүк клігін әп-сәтте толтыратын мұндай 

озық технологияның зіндік артықшылықтары да 

жетерлік. Комбайншы Берік Асанов алғыстан басқа 

айтары жоқ. Басқасы басқа, ішінің салқындатқыш 

құрылғымен жабдықталғаны да техника тізгінінде 

жүргендердің әңгімелерінің тұздығына айналған. Ол 

жайлы ыстықтың бетін байқап, еңбекшілерге абай 

болуды ескертіп отыратын бас агроном Сағындық 

Қоңыров та, жүк клігін құйғытқан Бекжан Мұсаев 

та, тракторшы Hнуар Құдайбергенов те майын 

тамызып айтады.

Десек те, бір түйткілдің түйіні шешілсе, – дейді 

шаруалар. Егер кктемгі егіс десе, сіздің есіңізге 

тұқым мен қатар, жанар-жағармайдың түсетіні 

рас болса, шаруашылық үшін оның қажеттілігінің 

қандай екені де байқалса керек. Бүгінде техника 

атаулы тәуелді жағар отын бағасының қарыштап 

кетуі – диқан терімен келген нәсіптің кп блігін 

үптеп алуда . Нақтырақ айтқанда, нарықтағы 1 литр 

жанар-жағармайдың зі шаруаның 4 килограмм 

бидайын жұтып тынуда. Ал науқандағы әрбір 

техниканың күндік пайдаланатыны 150-300 литр 

жағар отынға тәуелді екенін ескерсеңіз, шаруаның 

шығыны шаш етектен, – дейді еңбекшілер. Бұл енді 

біз крген егістіктен, сіз, түйер түйткілдің түйіні ғана. 

Диқан аманатының ескерілмегі де алдағы уақыттың 

еншісінде.

      ,

   

Бір тонна тұқымның 

өзі бір шаруашылықтың 

шаруасын шалқытып, 

табысын тасытады десе, 

сіз сенерсіз, сенбессіз, егер өз басыңыздан 

өтпесе. Ал біз әңгімеге арқау еткелі отырған 

Алматы облысы Кербұлақ ауданына қарасты 

«Қызылжар» өндірістік кооперативі сол 

тәжірибенің тәтті жемісін бір кісідей-ақ жеген 

ұжым. Бүгінде егістік алқабына себілген үш 

сұрыпты тұқымның көп мөлшерін «Багарни 

– 56» сорты құрайды. Қып-қызыл бидайдың 

Қызылжар топырағына сүңги барып, тамыр 

жайғанына да үш жыл болған. Салмағы мен 

түсімінің ерекшелігі өз алдына, құнарлығы 

татқанның таңдайындағы алғыс.

ө

ш

Әлеумет

ЖОЛ ҚАДІРІН 

ЖОЛ ҚАДІРІН 

ЖҮРГЕН БІЛЕР

ЖҮРГЕН БІЛЕР

«ҚЫЗЫЛЖАРДАҒЫ» ҚЫЗУ ТІРЛІК

«ҚЫЗЫЛЖАРДАҒЫ» ҚЫЗУ ТІРЛІК

ТҰҚЫМЫ АСЫЛ 

ТҰҚЫМЫ АСЫЛ 

ТОЗБАЙДЫ

ТОЗБАЙДЫ

Әлеумет

Басқосуда ңір басшысы Ресейден 

келген меймандарға Жетісу ңірінің 

әлеуметтік-экономикалық дамуы мен 

болашақтағы жоспары жайлы жан-

жақты баяндап берді.

«Жер жаннаты Жетісу жерінде 

сіздерді кргеніме те қуаныштымын. 

/здеріңіз жақсы білесіздер, Алматы 

облысы – еліміздегі ірі аграрлық 

лкелердің бірі болғандықтан, 

мұнда қант қызылшасы, майбұршақ, 

жүгері сіріледі. Hсіресе, ңірде қант 

қызылшасын жандандыруға барынша 

кңіл блудеміз. /з заманында 

қант қызылшасын сіруден ерлік 

крсеткен Нұрмолда Алдабергенов, 

Зылиха Тамшыбаева сынды Еңбек 

Ерлерінің ізбасарлары бұл істе 

жоғары нәтиже крсетіп келеді. 

Сондықтан да ткен жылы Кксу 

қант зауытын іске қостық, – дей келе, 

облыс әкімі Амандық Ғаббасұлы 

ондағы техникалардың барлығы да 

жаңартылғанын жеткізді. Ал биыл 

«Ақсу» қант зауытын іске қосу үшін 

инвесторлар тартылды. Алдағы 

уақытта ол зауыт та з жұмысын 

бастайды деп үміттенеміз. Жалпы, 

түрлі мемлекеттік бағдарламаның 

нәтижесінде кәсіпкерлер мен 

бизнес кілдеріне қолдау білдіруге, 

ауыл шаруашылығын дамытуға 

барлық жағдай жасалынуда. 

Инвесторларға крсетілген зор 

мүмкіндіктің арқасында кптеген 

шетелдік ірі компанияның бірі – з 

кәсіпорындарын ашып жатса, енді бірі 

– зауытының құрылысын бастап та 

кетті. Соның ішінде ресейлік «Лукойл» 

және «Роллтон» зауыттары да бар. 

/ңір басшысы ресейлік бизнес 

кілдері де инвестиция құйып, 

зауыт салуға қызығушылық танытса, 

ұсыныстарын қарастыруға әзір 

екендігін білдірді. Осыдан кейін сз 

алған «Еуразиялық іскерлік кеңес» 

коммерциялық емес серіктестігінің 

үйлестіру кеңесінің трағасы Олег 

Сосковец Талдықорған қаласының 

бүгінгі келбетінің адам танымастай 

згергенін тебіреніспен жеткізді. 

О.Сосковец «Осы киелі мекенде 

мірге келгендіктен, бұл жер маған 

те ыстық. /ңірдің бүгінгі келбетін 

бұрынғымен салыстыруға келмейді. 

Біршама игі істердің атқарылғаны 

бірден байқалып тұр. Енді алдағы 

уақытта ынтымақтастықпен халық 

игілігі үшін қызмет ететін боламыз. 

Мен трағалық ететін ұйым Еуразия 

аумағындағы кәсіпорындар мен 

компаниялардың арасындағы 

сауда-экономикалық әріптестікке 

негізделгендіктен, әрине, сіздердің 

шақыруларыңызды барынша тиімді 

пайдаланып, барлық мүмкіндікті жіті 

таразылаймыз. Сол себепті бүгінгі 

кездесуіміз қос тарапқа да нәтижелі 

болатындығына сенімдімін», – деді.

Кездесу соңында қос тарап 

з сздерін ынтымақтастық 

меморандумына қол қою арқылы 

бекітіп, келешекте бизнесті дамыту 

бойынша бірлесіп жұмыс жүргізуге 

уағдаласты.

Дәл осы күні Олег Сосковец 

облыстық кәсіпкерлер палатасы 

кілдерімен кездесіп, шағын 

және орта бизнес тақырыбында 

кеңінен ой қозғады. Болашақта 

екі ел кәсіпкерлері арасында берік 

ынтымақтастық орнайтыны да сз 

етілді.

Алматы облысының әкімі 

Амандық Баталов «Еуразиялық 

іскерлік кеңес» коммерциялық 

емес серіктестігінің үйлестіру 

кеңесінің төрағасы Олег 

Сосковецпен кездесті. Қос 

тарап сауда-экономикалық 

қатынасты дамытуға ықпалдасу 

жөніндегі ынтымақтастық 

меморандумына қол қойды.

БЕРЕКЕЛІ ІСТІҢ БЕРЕРІ КӨП

БЕРЕКЕЛІ ІСТІҢ БЕРЕРІ КӨП