Бағдарламасын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқыту үрдісінде оқу құралы ретінде қолдануға ұсынылады

181 
 
 
 
 3.64-сурет. Функцияның шебері 
ған  терезеде  (3.64-сурет)  оның  сол  бөлігінде  «Логикалық»  функция 
санатын  таңдау,  ал  оң  бөлігінде  –  функцияның  атауы  «Егер»  таңдап,  ОК 
батырмасын  басу.  Пайда  болған  терезеде  С2>100  «Логикалық  өрнегін» 
енгізу.  Егер  қойылған  шарт  орындалса,  яғни  тауардың  саны  100  данадан 
көп болса («Мәні, шын болса»), онда құны 10% жеңілдікпен есептеледі — 
Е2-(Е2*10  %).  Егер  қойылған  шарт  орындалмаса  («Мәні,  егер  жалған 
болса»), онда тауардың құны өзгермейді — Е2 (3.65-сурет). Енді ұяшықты 
Е5-тен Ғ5-ке ауыстыру қалады.  
Сонымен,  кесте  дайын.  Ол  қаншалықты  дұрыс  жұмыс  істейтінін 
тексеру  үшін,  ұяшықтардың  бірінің  мазмұнын  өзгертейік,  мысалы, 
позициялардың  бірінде  тауарлардың  санын  айтарлықтай  көбейтеміз.  Егер 
ақырғы  нәтижелер  шынайыға  сәйкес  келсе,  онда  кесте  дұрыс  жұмыс 
істейді  (кері  жағдайда,  қателерді  табу  және  оларды  түзетудің  әртүрлі 
тәсілдері бар). 
 
 
 
3.65-сурет. Логикалық өрнектің мәнін енгізу

182 
 
Автосомма 
батырмасы
 
Диаграммалар 
шебері 
батырмасы
 
Функцияларды қою 
батырмасы
 
Тізімдерді сүзгілеу
 
батырмасы 
 
 3.66-сурет. Стандартты панелі 
Енді  кестенің  соңғы  жобасын  рәсімдеумен  айналысуға  болады. 
Жоғарыда айтылғандай, кестені пішімдеудің екі нұсқасы бар – автоматты 
түрде  және  қолмен.  Бірінші  жағдайда  кестені  рәсімдеудің  стандартты 
нұсқаларының  біреуін  таңдау  мүмкіндігі  ұсынылады.  Оның  барлық 
қарапайымдылығы бойынша бұл тәсілдің елеулі кемшіліктері бар. Және ең 
бастысы, күрделі кестелерді жасау кезінде, автопішімдеу жұмыс істемейді. 
Бұл  жағдайда  қолмен  пішімдеу  мүмкіндіктерін  пайдаланады.  Ол  үшін 
тиісті  панельді  шақырып,  кестені  қолмен  жасау  керек.  Сондай-ақ, 
қосымша 
мүмкіндіктерді 
пайдалануға 
болады 
(қаріп 
өлшемін, 
гарнитураны, белгілеуді, түсін, толтыру және т.б. өзгерту). 
Құралдар 
панельдері. 
Excel 
кестелік 
редакторында, 
Word 
бағдарламасында  сияқты  көптеген  Құралдар  панельдері  бар.  Бірақ, 
кестелерді жасау кезінде әдетте – Стандартты және Пішімдеу екеуі ғана 
шақырылады.  
Стандартты  панелі.  Панельдің  сол  жақ  бөлігі  (3.66-сурет) 
функциялары  белгілі  батырмаларды  қамтиды.  Автосомма  белгіленген 
ұяшыққа  ұяшықтар  немесе  бағандардың  мазмұнын  қосу  нәтижесін 
орналастыруға  мүмкіндік  береді.  Бұл  өте  ыңғайлы  функция,  бірақ  әдепкі 
қалпы  бойынша  белсенді  ұяшықтардың  үстінде  орналасқан  барлық 
ұяшықтардың  мәндері  жинақталатын  есте  сақтау  қажет.  Егер  оларда 
сандық  деректер  болмаса,  онда  белсенділердің  сол  жағында  орналасқан 
ұяшықтардың мәндері қосылатын болады. 
Функцияларды  қою  батырмасы  белгіленген  ұяшыққа  әртүрлі 
функциялардың  үлкен  жиынтығын  қоюға  мүмкіндік  береді,  мұнда 
дәлелдер ретінде сәйкес ұяшықтардың мазмұны қызмет етеді.  
Excel  бағдарламасында  арнайы  функциялар  –  диаграммаларды 
құрастыру  бар.  Диаграммалар  шебері  батырмасы  кестелік  деректерді 
көрнекті бейнелеу үшін пайдаланылады. 3.67-суретте көрсетілген кестенің 
деректері бойынша диаграмманы құрастыру үрдісін талдайық. 
Диаграмманы құрастыру үшін келесі қадамдарды орындау керек: 
 
3.67-сурет. Бастапқы кесте 

183 
 
 
 
3.68-сурет. Диаграмманың типі мен түрін таңдау 
1.  Кестені  немесе  оның  бір  бөлігін  белгілеу,  Диаграммалар  шебері 
батырмасына  басу.  Стандартты  кірістірудегі  сол  жақ  терезеде 
диаграмманың түрін, ал оң жағында – оның пішінін таңдау (3.68-сурет). 
 
 
3.69-сурет. Дайын диаграмма 

184 
 
2.  Кестенің  көрсетілген  ауқымының  дұрыс  екенін  тексеру.  Ол 
парақтың атауы, бірінші және соңғы ұяшықтардың мекенжайынан тұрады 
(3.69-сурет).  
3.  Диаграмманы  сәйкес  сыртқы  келбетке  келтіру.  Диаграмманың 
атауын  және  аңызын  (диаграммадағы  шартты  белгілер)  қосуға  болады, 
«Бұдан әрі» батырмасын басыңыз (3.70-сурет). 
4.  Диаграмманы  рәсімдеу,  онда  осьтердің  атауларын,  деректердің 
жазбаларын  орналастыру  (3.71-сурет)  және  оны  құжатқа  орналастыру 
(дұрысы жеке парақта). 
Диаграмманы  түзету  үшін  Диаграммалар  панелін  пайдаланады  (3.72-
сурет).  Меңзерді  құжат  мәтініндегі  диаграммаға  апарғанда,  диаграмма 
аймақтарының  жазбалары  көрсетілетін  болады.  Егер  қандай-да  бір 
өзгерістерді аяқталған диаграммаға енгізу қажет болса, онда мұны  Дайын 
батырмасын басқаннан кейін де жасауға болады.  
Диаграмманы түзету:  
•  панельде бірінші терезеде Диаграмманың элементтерін таңдау;  
•  екінші  Объектінің  пішімі  батырмасына  басу  және  пайда  болған 
терезеде қызықтыратын параметрлерді енгізу. Бастапқы кестеде деректерді 
өзгерту кезінде диаграмманың түрі автоматты түрде өзгертіледі, ал кестені 
жою диаграмманың жойылуына алып келеді;  
•  панельдегі үшінші Диаграмманың түрі батырмасы шебердің бірінші 
қадамын  қайталайды,  диаграмманың  түрін  өзгертеді.  «График» 
Диаграмманың түрінде деректер қатарының мәндерін жылжытуға болады. 
Ол үшін деректердің қажетті қатары бойынша, ал сосын – жылжытқымыз 
келген  нақты  нүкте  бойынша  тінтуірмен  шерту  қажет  (бір  рет).  Пайда 
болған  екі  бағытты  көрсеткішпен  нүктені  қажетті  орынға  орналастыру 
(сонымен  бірге  барлық  өзгерістер  тек  қана  диаграммада  емес,  сондай-ақ 
кестеде бейнеленетін болады); 
3.70 Сур. Диаграмманы өңдеу 
 
3.70-сурет. Диаграмманы өңдеу