Бағдарламасын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқыту үрдісінде оқу құралы ретінде қолдануға ұсынылады

185 
 
 
 
 3.71-сурет. Кітаптың парағында дайын диаграмманы орналастыру  
•  көлемді  диаграмманы  өзгерту  үшін  Диаграмма,  Көлемді  түрі 
мәзіріне кіру қажет. Пайда болған терезеде қажетті орнатқыштарды орнату 
және OK түймесін басыңыз. Мұны басқаша орындауға болады – кез-келген 
екі  осьтің  қиылысындағы  тінтуірмен  шерту  және  пайда  болған 
габариттердің артына диаграмманы қажетті бұрышқа бұру. 
Стандартты  панелінде  екі  сұрыптау  бойынша  Өсуі  бойынша  және 
Кемуі  бойынша  батырмалары  бар.  Олар  кестеде  көрсетілген  ақпаратты 
бірінші  баған  ұяшықтарының  мәндері  бойынша  сұрыптауға  мүмкіндік 
береді.  Егер  бұл  қызметкерлердің  есімдері  болса,  онда  бірінші  жағдайда 
олар  A-дан  Я-ға  дейін,  ал  екіншісінде,  керісінше,  Я-дан  А-ға  дейін 
орналасады.  Нөмірленген  тізімдерді  құру.  Бұл  үшін  қажет:  екі  көршілес 
ұяшықта тізімнің алғашқы екі санын теру (сандардың арасындағы айырма 
тізім нөмірленетін қадамға тең); 
 
3.72-сурет. Диаграмманы 
түзету панелі  

186 
 
 
 
Қаріп параметрлерін басқарады, 
        Мәтінді пішімдеу, 
белгіленген параметрлерге қатысты 
белсенді ұяшыққа қатысты 
әрекет етеді 
әрекет етеді 
 
      Біріктіру және ортаға     Сандарға әртүрлі     Кестенің белгіленген    
            орналастыру  
       пішім беретін    аумағы кезінде рәсімдеу  
    батырмасы                             батырмалар 
   батырмалары оның                   
                                     пішімін береді 
 3.73-сурет. Пішімдеу панелі 
осы  ұяшықтарды  белгілеп,  ұяшықтың  оң  төменгі  бұрышына  меңзерді 
орналастыру  (ол  айқаршық  түрін  алады).  Енді,  тінтуірдің  сол  жақ 
батырмасын ұстап тұрып, белгілеуді қажетті ұяшыққа дейін созу. 
Егер  бірінші  екі  ұяшықта  1  және  2  сандары  енгізілетін  болса,  онда 
барлық  кейінгілер  3,  4,  5  және  т.б.  ретінде  нөмірленетін  болады.  Егер 
бірінші  екі  ұяшықта  2  және  4  мәндері  орналасатын  болса,  онда 
кейінгілерде автоматты түрде 6, 8, 10 және т.б. мәндер енгізілетін болады. 
Тізімдер тек қана сандық мәндерді емес, сонымен қатар апта, ай және т.б. 
атауларын қамтуы мүмкін.  
Пішімдеу  п а н е л і .  Осы  панельдің  көптеген  функциялары  Word 
мәтіндік редакторында  пайдаланылатындарға  ұқсас  болғандықтан,  біз  тек 
жаңа функцияларды қарастырамыз (3.73-сурет).  
Біріктіру  және  ортаға  орналастыру  батырмасы  кестенің  басындағы 
мәтінді  дұрыс  орналастыру  үшін  пайдаланылады,  себебі  Excel 
ұяшықтарды  біріктіру  функциясы  жоқ.  Ол  үшін  келесі  әрекеттерді 
орындау  қажет:  тақырыптың  бірінші  ұяшығына  мәтінді  теру; 
ұяшықтардың  сәйкес  ауқымын  белгілеу;  Біріктіру  және  ортаға 
орналастыру батырмасына басу.  
Сандық  мәндердің  пішімі  мен  разрядтығын  анықтайтын  батырмалар 
3.74-суретте келтірілген.  
Д е р е к т е р д і   қ о р ғ а у .   Excel  бағдарламасындағы  ақпаратты  қорғау, 
кез-келген  басқа  бағдарламадағы  сияқты,  сәйкес  файлда  сақталған 
ақпаратты оқу немесе өзгертуге қолжетімділікті шектеу үшін қызмет етеді.  
«Ақшалай пішім» 
валютаның символын 
шығарады және санды 
разрядтарға бөледі 
«Пайыздық 
пішім», 
санды  100  көбейтеді  және 
пайыз белгісін қояды 
«Шегіністі арттыру», 
үтірден кейін разряд 
қосады 
«Шегіністі қысқарту», 
сандарды бүтінге дейін 
дөңгелектейді 
«Бөлгіштері бар пішім», 
санды разрядтарға бөледі 

187 
 
 
Қорғаудың  ең  кең  таралған  тәсілі  –  бұл  құпия  сөз  (пайдаланушымен 
анықталатын  таңбалар  жиынтығы).  Құпия  сөзбен  белгілі  бір  файл, 
папка,  диск  немесе  компьютердің  операциялық  жүйесі  қорғала  алады.  
Құпия сөздерді енгізудің жалпы ережелері бар: 
• құпия  сөз  белгілі  бір  мәзірде  бірдей  командалармен  қойылады 
және алынады;  
• құпия сөз қарамастан енгізіледі – оны теру кезінде сәйкес терезеде 
символдардың орынына жұлдызшалар теріледі;  
• құпия  сөзді  енгізу  кезінде  әдетте  оны  мақұлдау,  яғни  қайтадан 
енгізу талап етіледі;  
• құпия сөзде әдетте кіші әріп пен бас әріп ерекшеленеді, сондықтан 
сандық құпия сөзді енгізген дұрыс. 
Excel  құпия  сөздің  бірінші  түрі  —  «Бәрі  көрініп  тұр,  өзгертуге 
болмайды» (орнатылған құпия сөз кезінде барлығын қарауға болады, ал 
өзгертулер енгізу – жоқ). Сервис, Қорғау, Парақты қорғау мәзіріне кіру 
қажет (3.75-сурет); бұдан әрі, нұсқауларға сүйеніп, құпия сөзде енгізу. 
Excel құпия сөздің екінші түрі — «Кітапқа кіруге болмайды» (құпия 
сөз  орнатылған жағдайда тіпті сәйкес файлды жүктеуге  болмайды). Ол 
үшін  Файл,  Сақтау  ретінде  мәзіріне  кіру;  пайда  болған  терезеде  осы 
файл сақталған папканы ашып, Параметрлер батырмасына басу қажет. 
Содан  кейін  құпия  сөздердің  түрлерін  таңдау  (оларды  жеке,  сондай-ақ 
бірге  пайдалануға  болады).  Құпия  сөздерді  енгізгеннен  кейін  Сақтау 
батырмасына басу; ауыстыру туралы сұраққа «Иә» деп жауап беру. 
Құжаттарды  рұқсат  етілмеген  қолжетімділіктен  қорғау  тәсілін 
таңдау  кезінде  құпия  сөздермен  өте  қауіпті  пайдаланған  жөн.  Оларды 
жоғалту кезінде өте күрделі мәселе туындауы мүмкін.  
Д а й ы н   қ ұ ж а т т а р д ы ң   ү л г і л е р і . Құжаттардың дайын үлгілері 
Файл,  Құру  мәзірінде  орналасады.  Пайда  болған  терезеде  Шешім 
кірістіруін  таңдаған  жөн  және  содан  кейін  онда  қажетті  құжатқа 
тапсырыс беру, ОК батырмасын басу.  
Дайын  үлгілерді  толтырып,  сосын  басып  шығаруға  болады,  және 
керісінше.  Бағдарламалардың  әртүрлі  нұсқаларында  үлгілердің  әртүрлі 
кітапханалары – соның ішінде, бухгалтерлік есептіліктің ең өтімді  
бланктерін  қамтитын  (кіріс  және  шығыс 
кассалық 
тапсырыстары, 
есептік, 
қосымша  үстемелік  нысандар  және  т.б.) 
кітапханалары болуы мүмкін. 
Егер қажетті үлгілер болмаса оларды 
өз бетінше жасауға,  басқа компьютерден 
жазып алуға немесе барлық жағдайларға 
арналған  әртүрлі  үлгілердің  толық 
жиынтығы  бар  дискіні  сатып  алуға 
болады.                          
 
                                   3.75-сурет. Деректерді қорғау