158
ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ
ҚОШҚАРБАЕВ РАҚЫМЖАН
Рақымжан Қошқарбаев – Берлинде Рейхстаг қабырғасына
алғашқылардың бірі болып жеңіс туын тіккен қаһарман қазақ
жауынгері. 1924 жылы 19 қазанда Ақмола облысы Ақмола
ауданында туылған. 1942 жылы Қызыл Əскер қатарына
шақырылып, Фрунзе (қазіргі Бішкек) жаяу əскер училищесін
бітірді. 1944 жылдың қазан айынан ол 1-Белорусь майданында
взвод командирі болды. Лейтенант Рақымжан Қошқарбаев 1945
жылдың сəуірінен Берлинге шабуыл жасаған кеңес əскерлерінің
алдыңғы сапында болып, Рейхстагты алу ұрысында асқан ерлік
көрсетті. 30 сəуірде ол жауынгер Г.Булатовпен бірге Рейхстагқа
бірінші болып жетіп, оның қабырғасына жалау қадады.
Соғыстан кейін елімізге оралып түрлі қызметтер атқарды.
«Қызыл Ту», 1-дəрежелі «Отан соғысы» ордендерімен жəне
медальдармен марапатталды.
ТӨЛЕГЕН ТОҚТАРОВ
Тоқтаров Төлеген (1920 – 1942) – Кеңес Одағының Батыры. Ол
1920 жылы Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы Қарақұдық
ауылында дүниеге келген. Соғысқа дейін Лениногор полиметалл
комбинатында жұмыс істейді. Ұлы Отан соғысы жылдарында
Төлеген Тоқтаров 8-ші гвардиялық атқыштар дивизиясы қатарында
болды. 1942 жылы 9 ақпанда Бородино үшін болған ұрыста асқан
ерлікпен қаза тапты. Тоқтаров туралы композиторлар Р.Елебаев «Жас
қазақ» əнін, А.Жұбанов пен Л.Хамиди «Төлеген Тоқтаров» операсын
жазды. Лениногор қаласында оған ескерткіш орнатылды. Алматы,
Өскемен қалаларында Төлегеннің есімімен аталған көшелер бар.
ƏЛИЯ МОЛДАҒҰЛОВА
Молдағұлова Əлия Нұрмұхамедқызы (1924 – 1944) – қаһарман қазақ қызы, Кеңес
Одағының Батыры. Əлия 1924 жылы 20 сəуір күні Ақтөбе облысы Қобда ауданында
дүниеге келген. Анасы Маржан қайтыс болғаннан кейін нағашысы Əубəкір
Молдағұловтың қолында тəрбиеленіп, Санкт-Петербургтегі №9 мектепте оқыған. 1941
жылы Ресейдің Рыбинск авиатехникумын бітірген. 1942 жылы өз еркімен Қызыл Əскер
қатарына алынып, мергендер мектебін үздік бітіріп шығады. 1943 жылдың тамызынан
▲ Р. Қошқарбаев
159
ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ
МƏНШҮК МƏМЕТОВА
Мəметова Мəншүк (шын есімі – Мəнсия)
Жиенғалиқызы (1922 – 1943) – қаһарман қазақ
қызы, Кеңес Одағының Батыры. Мəншүк
1922 жылы Батыс Қазақстан облысы Орда
ауданында туылған. Ата-анасынан ерте
айырылған Мəншүк балалық, жастық шағын
Алматыда Ə.Мəметовтың тəрбиесінде өткі зе-
ді. Ұлы Отан соғысы басталған кезде Алма-
ты медициналық институтында оқып жүрді.
1942 жылы тамызда Қызыл Əскер қатарына
алынып, 21-ші атқыштар дивизиясының құра-
мында ұрысқа қатысты. Аға сержант, пуле-
метші Мəншүк Мəметова ұрыстарда өзі нің
асқан мергендігімен жəне табанды ба
тыл-
дығымен көзге түсті. Невель қаласы үшін
болған кескілескен шешуші ұрыста Мəметова
ақтық демі біткенше пулеметтен оқ боратып,
қаһармандықпен қаза тапты. Туған жерінде
оған ескеркіш орнатылған, Невель, Алматы,
Орал, т.б. қалаларда Мəншүк Мəметованың
атында көшелер бар.
2-ші Прибалтика майданында 26-шы атқыштар
дивизиясының құрамында ұрысқа қатысып, асқан
мергендігімен көзге түседі. Ефрейтор Молдағұлова
Новосокольники темір жол бекетінің маңында болған
ұрыста жауынгерлерді шешуші шайқасқа бастап,
қаһармандықпен қаза табады. Санкт-Петербург, Мəскеу
қалаларындағы жəне көптеген облыстардағы ондаған
мектептер, көшелер Молдағұлованың есімімен аталады.
Новосокольники, Алматы, Шымкент, Қызылорда,
Ақтөбе қалаларында жəне туған ауылында ескерткіш
орнатылған. Ақтөбе қаласында Молдағұлованың
мемориалдық мұражайы жұмыс істейді. Мəскеудің №
891 орта мектебі жанында мұражайы бар.
▲ Ə. Молдағұлова
▲ М. Мəметова
160
ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ
БАУЫРЖАН МОМЫШҰЛЫ
Момышұлы Бауыржан (1910 – 1982) – жазушы,
даңқты жауынгер, гвардия полковнигі, панфиловшы,
Кеңес Одағының Батыры (1990), Қазақстанның
Халық Қаһарманы (1995). Мектепті бітірген соң
соғысқа дейін мұғалім, ауатком хатшысы, милиция
бастығы болып қызмет істеген.
1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталысымен
генерал-майор И.В. Панфиловтың басшылығымен
Алматыда жасақталған 316-шы атқыштар (8-гвар-
диялық) дивизиясы құрамында майданға аттана-
ды. Батальон, полк командирі болады. Соғыстың
соңғы жылдарында осы гвардиялық дивизияны
басқарады. 1950 жылы Кеңес Əскері Бас штабының
жанындағы Жоғары əскери академияны бітіріп,
əскери академияда сабақ береді жəне тұрақты əскери
қызмет атқарады. 1956 жылы демалысқа шығып,
өмірінің соңына дейін шығармашылық жұмыспен
ДОСПАНОВА ХИУАЗ ҚАЙЫРҚЫЗЫ
Доспанова Хиуаз Қайырқызы (1922 – 2008) –
қазақтан шыққан алғашқы ұшқыш жауынгер қыз.
1922 жылы Атырау облысына қарасты (бұрынғы
Гурьев облысы) Құрманғазы ауданындағы Зормата
ауылдық кеңесінде дүниеге келген. Хиуаз мектеп-
те оқып жүргенінде ұшқыш куəлігін алады. 1940
жылы мектепті алтын медальмен бітіріп, Мəскеудегі
дəрігерлік институтқа түседі. Бірінші курсын
бітіргеннен кейін өз еркімен майданға кетеді. Ол
əскери ұшақты меңгеруді, жау тылында түнде
шабуылға шығуды, əскери операцияларды қалай
айналысады. Ол еңбектерін қазақ, орыс тілдерінде жазған. Оның «Артымызда Москва»,
«Генерал Панфилов», «Ұшқан ұя», «Төлеген Тоқтаров», «Соғыс психологиясы»,
«Офицер жазбалары», т.б. туындылары бар. Шығармалары бірнеше рет шет тілдеріне
аударылды. Бауыржан Момышұлының есімі ауылдарға, көшелерге, Республикалық
əскери балалар мектебіне, т.б. берілген.
▲ Б. Момышұлы
▲ Х. Доспанова
Достарыңызбен бөлісу: | 
