138
Сџлбамен жџмыс iстеу барысында оћушылар Консти-
туцияныѓ 14, 10, 17-баптарына тоћталып, олардыѓ ма-
ѓызын тљсiндiредi. Мысалы, 10-бапта: «Республиканыѓ
азаматын ешћандай жаѕдайда азаматтыѕынан, зiнiѓ аза-
маттыѕын згерту ћџћыѕынан айыруѕа, сондай-аћ оны
Ћазаћстаннан тыс жерлерге аластатуѕа болмайды», —
делiнген.
&йткенi адамды з мемлекетiнiѓ азаматтыѕынан айыру,
оны туѕан елiнен аластату, табиѕатћа жат ћџбылыс. Адам-
ныѓ з елiнде тџруы табиѕи ћџћыћ. Сондыћтан Ћазаћстан
Республикасыныѓ Конституциясы адамды азаматтыћтан
айырып, Отанынан ћуып жiберуге тыйым салады.
Сонымен
бiрге мемлекет аумаѕынан тыс жерлерде з еркiмен тџратын
азаматтарѕа ћамћорлыћ жасап, олардыѓ ћџћыћтары мен
бостандыћтарын ћорѕап отырады. Конституцияда адамныѓ
ар-џжданы мен ћадiр-ћасиетi жоѕары сатыѕа ктерiлген.
Сондыћтан Конституцияда: «Адамныѓ ћадiр-ћасиетiне ћол
сџѕылмайды» (17-бап) — деп жазылѕан. Заѓ ћорлаушы-
лыћты ћылмыс деп тауып, адамныѓ ар-џжданы мен ћадiр
ћасиетiн кемсiтушiлiкке тыйым салады деп, оћушылар бџѕан
мысалдар келтiру арћылы, з ойларын дќлелдейдi.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма. § 42 материалдарын ћайталау (Ћазаћ-
стан Республикасы Конституциясы).
§ 43. ЋАЗАЋСТАНДАЅЫ САЙЛАУ ЖЉЙЕСI
Мџѕалiмнiѓ кiрiспе сзi.
Мџѕалiмнiѓ кiрiспе сзi.
Мџѕалiмнiѓ кiрiспе сзi.
Мџѕалiмнiѓ кiрiспе сзi.
Мџѕалiмнiѓ кiрiспе сзi. Демократиялыћ мемлекет ћџру
маћсатымен Ћазаћстан азаматтарына саяси маѓыздылыѕы
кеѓ клемдегi ћџћыћ пен бостандыѕына кепiлдiк берiлген.
Мемлекеттi џйымдастырудыѓ еѓ маѓызды мќселесi — кiл-
дiк, яѕни басћару органдарын ћџру. Ол тменнен жоѕарыѕа
ћарай сайланады. Сайлауѕа 18 жасћа толѕан азаматтардыѓ
барлыѕы ћатысады. Олардыѓ жынысына, џлтына, нќсiлiне,
бiлiмiне, ћызмет жайына, т.б. ерекшелiктерiне ћарамастан
сайлауѕа ћатыса алады.
Сайлаудыѓ шешушi кезеѓi — дауыс беру.
Дауыс беру
тек ћана сайлау бюллетенiн жќшiкке тастай салу емес, ол
азаматтыћ борыштыѓ актiсi. Сайлаушылар ћазiр депу-
таттыћћа кандидаттарѕа, олардыѓ баѕдарламаларына сын
кзiмен ћарайды. Депутаттыћћа кандидаттардыѓ адам-
дарѕа, олардыѓ ой-рiсiне, бiлiм дќрежесi мен iскерлiгiне,
заѓды бiлу деѓгейiне байланысты дауыс бередi. Ћазiр, бiзде
сайлауѕа дайындыћ пен оны ткiзу ашыћ жќне жариялы
139
тљрде iске асырылады. Тiкелей жќне здерi сайлаѕан кiлдер
арћылы халыћ ел басћару iсiне ћатыса алады.
Оћушылар
мына кестемен танысып, сайлау жљйесi
туралы з ойларын ортаѕа салады.
Ћазаћстандаѕы сайлау жљйесi
Парламент
Президент
Сенат
Мќжiлiс
Сайлаушылар
Сайлау жергiлiктi кiлеттi органдар жљйесi, ћоѕамныѓ
саяси жљйесiн одан ќрi демократияландыруѕа зор ыћпалын
тигiзедi.
Сынып оћушылары Ћазаћстандаѕы саяси партиялар мен
ћоѕамдыћ бiрлестiктер жнiндегi сџлба-кестенi пайда-
ланады. Ћазаћстанда сайлау жљйесi ћоѕамды демокра-
тиялыћ баѕытта дамытуѕа жол ашты. Кптеген партия
мљшелерi з кандидатураларын ашыћ тљрде Президенттiкке,
Парламентке џсынуѕа ћџћылы, ерiктi. Елiмiзде кптеген
саяси партиялар мен џйымдар бар. Олар мыналар: («Ћо-
ѕамдыћ бiрлестiктер туралы» кесте ћосымша iлiнедi.)
1. 1991 ж.
«Ћазаћстан Социалистiк партиясы»
2. 1991—99 жж.
«Алаш» — Ћазаћстан џлттыћ партиясы
3. 1991 ж.
«Ћазаћстан Халыћ Конгресi партиясы»
4. 1991 ж.
«Ћазаћстан Коммунистiк партиясы»
5. 1998 ж.
«Ћазаћстан азаматтыћ партиясы»
6. 1999 ж.
«Ћазаћстан халыћтыћ республикалыћ
партиясы»
7. 1999 ж., 13 ћаѓтар
«Отан» Республикалыћ
саяси партиясы
8. 1999 ж.
«Ћазаћстан аграрлыћ партиясы»
9. 1999 ж.
«Ћазаћстан демократиялыћ партиясы»
10. 2000 ж., 30 ћаѓтар
«Ауыл» шаруа социал-демократиялыћ
партиясы
11. 2000 ж.
«Ћазаћстан патриоттары партиясы»
12. 2002 ж.
«Аћжол» Ћазаћстан демократиялыћ
партиясы
140
13. 2003 ж.
«Руханият» партиясы
14. 2003 ж., ћазан
«Асар» республикалыћ партиясы
15. 2006 ж.,
«Нџр Отан» халыћтыћ демократиялыћ
22 желтоћсан
партиясы
Бџл партиялардыѓ дљниеге келуi саяси партиялар мен
ћоѕамдыћ џйымдардыѓ саяси жќне мќдени жаѕынан
дамуына байланысты.
Мџѕалiм
Мџѕалiм
Мџѕалiм
Мџѕалiм
Мџѕалiм: — Саяси маћсаттарды кздеген ќртљрлi пар-
тиялар мен ћоѕамдыћ бiрлестiктердiѓ ћџрылуыныѓ маѓызы
зор. Олар мемлекеттiѓ даму мiрiне
араласа алады, з
џсыныстары мен пiкiрлерiн баѕдарламалар арћылы жеткiзе
алады. Азаматтар бџл партия мен бiрлестiктерге з ерiк-
терiмен мљше болады, ерiктi тљрде жарна тлейдi. Олардыѓ
маћсаты ќлеуметтiк, мќдени, кќсiби мiндеттердi шешуге
баѕытталѕан жџмыстарды џйымдастыру.
Мџѕалiм интерактивтi таћтаны пайдалану арћылы
кесте-сызбаны сызып тљсiндiредi.
Р/с
Сайлаудыѓ
тiлетiн кљнi,
айы, жылы
Дауысћа
тљскен
кандидаттар
Ћатысћан
адамдардыѓ
саны, %
76,78%
89,99%
Жеѓген
кандидат
ЋР Президентiн
сайлау 2005 ж.
4 желтоћсан
ЋР Президентiн
сайлау 2011 ж.
3 сќуiрде ттi
1. Е. Ќбiлћасымов
2. Ќ. Бќйменов
3. М. Елеусiзов
4. Ж. Тџяћбаев
5. Н.
Назарбаев
1. Н. Назарбаев
2. Ж. Ахметбеков
3. М. Елеусiзов
4. Ѕ. Ћасымов
Н. Ќ. Назарбаев
91,15%
Н. Ќ. Назарбаев
95,55%
Мџѕалiмнiѓ ћорытынды сзi
Мџѕалiмнiѓ ћорытынды сзi
Мџѕалiмнiѓ ћорытынды сзi
Мџѕалiмнiѓ ћорытынды сзi
Мџѕалiмнiѓ ћорытынды сзi: 2011
жылы кезектен тыс
сайлауда Елбасына, оныѓ ел экономикасын одан ќрi ћар-
ћынды дамуына, џлттыћ ћауiпсiздiк пен ќлеуметтiк тџраћ-
тылыћты бекiтуге арналѕан, индустриялды-инновациялыћ
дамуѕа байланысты 2020 жылѕа арналѕан жоспарын жљзеге
асыруѕа Тќуелсiз Ћазаћстан Республикасыныѓ халћы
толыћтай сенiм бiлдiрдi.
Љйге тапсырма:
Љйге тапсырма:
Љйге тапсырма:
Љйге тапсырма:
Љйге тапсырма:
1. Оћулыћ материалы — IХ тарау, § 42—43.
2. «Ћазаћстан Конституциясы». 1995 ж.
