37
Қызметкерді жұмыстан шығу жағдайын қоспағанда,
тәртiптiк жазаның қолданылу мерзiмi ол қолданылған
күннен бастап алты айдан аспауға тиiс. Егер осы мерзiм
iшiнде қызметкер жаңа тәртiптiк жазаға тартылмаса,
оның тәртiптiк жазасы жоқ деп есептеледi.
Қызметкерге тәртiптiк жаза қолданған жұмыс берушi өзiнiң ба-
стамасымен, қызметкердiң немесе оның тiкелей басшысының
өтiнуiмен, қызметкерлер өкiлiнiң өтiнiшi бойынша тәртiптiк жаза-
ны мерзiмiнен бұрын алып тастауға құқылы.
Сұрақ: еңбек тәртібін бұзғаным үшін маған сөгіс жария-
лап, сыйақыдан айырды. Осы екі жазаның біруақытылы
болуы заңды ма?
Жауап: қызметкерге сөгіс түріндегі тәртіптік жаза қол-
данылуы және сыйақы мөлшерін алып тастау/азайту біру-
ақытылы қолданылуы мүмкін, өйткені сыйақыдан айыру
тәртіптік жазаға жатпайды.
ЖҰМЫС УАҚЫТЫ -
бұл қызметкер ішкі еңбек тәртіптемесі ережелері
және еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек мiн-
деттерiн орындайтын уақыт, сондай-ақ заңдарға және
өзге де нормативтік құқықтық актілерге сәйкес жұмыс
уақытына жатқызылған өзге де уақыт кезеңдері
(Еңбек кодексінің 67-68-баптары).
Жұмыс уақытына дайындық-қорытынды жұмыстар, ең-бек
технологиясында, еңбектi ұйымдастыруда, еңбектi нормалау
мен қорғау ережелерiнде көзделген үзiлiстер, қызметкер өзiнiң
уақытына еркiн иелiк ете алмайтын жұмыс орнында болу немесе
жұмысты күту уақыты, мереке және демалыс күндерiндегi кезек-
шiлiктер, үйдегi кезекшiлiк және басқа да кезеңдер жатады.
38
ЖҰМЫС УАҚЫТЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
Ұзақтығы қалыпты, ұзақтығы қысқартылған және толық
емес жұмыс уақыты болуы мүмкiн.
Жұмыс уақытының
қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан
аспауға тиiс.
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн;
ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды)
және (немесе) қауiптi жұмыстарда iстейтiн қызметкер-лер үшiн;
бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектер үшiн жұмыс уақы-
тының қысқартылған ұзақты-ғы (ЕК-нің 69-бабы) белгiленедi.
Қызметкерлерге
жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы
белгiленген кезде еңбекке ақы төлеу толық жұмыс күніне жүр-
гiзiледi.
Қысқартылған жұмыс күні ЕК-нің 70-бабында көзделген то-
лық емес жұмыс уақытынан ерекшеленеді. Осы Кодексте бел-
гiленген қалыпты ұзақтықтан аз уақыт, оның iшiнде:
- толық емес жұмыс күнi, яғни күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысы-
мы) ұзақтығының нормасын азайту;
- толық емес жұмыс аптасы, яғни жұмыс аптасындағы жұмыс
күндерiнiң санын қысқарту;
қалып ты
ұзақ тығы
апта-сы-
на 40
сағат тан
аспауға
тиiс
қысқар-
тылған
ұзақтығы
(қысқар-
тылған
жұмыс
күні) – 36
сағаттан
24 сағат-
тан аспа-
уға тиіс
толық
емес жұ
мыс уақы-
ты (толық
емес
жұмыс
күнi: то-
лық емес
жұмыс
аптасы)
икемдi
жұмыс
уақыты
режимi
(тiркелген
жұмыс
уақыты,
икемдi
жұмыс
уақыты,
есептiк
кезең)
үздiксiз
жұмыс
iстейтiн
өндiрiс
тердегі
жұмыс
уақыты-
ның жиын
тық есебi
39
- бiр мезгiлде күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының
нормасын азайту және жұмыс аптасындағы жұмыс күндерiнiң са-
нын қысқарту
толық емес жұмыс уақыты болып есептеледi.
Тараптардың келiсiмiмен
толық емес жұмыс уақыты белгiлi
немесе белгiсiз мерзiмге белгiленедi. Толық емес жұмыс уақыты
жағдайларында жұмыс iстеу қызметкер үшiн жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысының ұзақтығын шектеуге әкеп соқтырмайды.
Бес күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (жұмыс
ауысымының) ұзақтығы апталық норма 40 сағат болған-да - 8
сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 7 сағат 12 минуттан
және апталық норма 24 сағат болғанда 5 сағаттан аспауға тиiс.
Алты күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (жұ-
мыс ауысымының) ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда
- 7 сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 6 сағаттан және
апталық норма 24 сағат болғанда 4 сағаттан аспауға тиiс.
Өнер және мәдени демалыс кәсiптiк ұйымдарының шығар-
машылық қызметкерлерi, бұқаралық ақпарат құралдары-ның қы-
зметкерлерi, спортшылар, жаттықтырушылар үшiн күнделiктi жұ-
мыстың өзгеше ұзақтығы белгiленуi мүмкiн.
Күнделiктi жұмыс екі бөлiкке бөлінуі мүмкін:
1) жұмыс қарқындылығы әртүрлi болатын жұмыстарда;
2) егер бұл қызметкердiң әлеуметтiк-тұрмыстық және өзге де
жеке қажеттiлiктерiмен байланысты болса, оның бастамасы бой-
ынша.
Күнделiктi жұмысты бөлiктерге бөлген кезде жұмыс уақытының
жалпы ұзақтығы күнделiктi жұмыстың белгiленген ұзақтығынан
аспауға тиiс.
Бес және алты жұмыс аптасы туралы ереже
ауысымдық жұ-
мыс кезінде қолданылмайды (ЕК-нің 73-бабы). Өндiрiстiк про-
цестiң ұзақтығы не жұмыс берушiнiң өндiрiстiк қызметiнiң режимi
күнделiктi жұмыс ұзақтығының нормасынан асып кеткен жағдай-
ларда ауысымдық жұмыс белгiленуi мүмкiн. Ауысымдық жұмыс
кезiнде жұмыс ауысымының ұзақтығы, бiр жұмыс ауысымынан
екiншiсiне өту қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып жұмыс
берушi бекiткен
ауысым кестелерiмен белгiленедi. Жұмыс
берушi кестелерді қызметкерлер назарына осы кестелер қол-
данысқа енгiзiлгенге дейiн бiр айдан кешiктiрмей жеткiзедi, бұл
