Дәріс 13. Минералдарды зерттеудің талдау әдістері және олардың қолданылуы
Иммерсиялық әдіс. Бұл тәсілмен минералдың абсолюттік сыну көрсеткіштерін микроскоп арқылы анықтайды. Ол үшін минералды ретімен сыну көрсеткіштері әртүрлі сұйықтарға кезекпе-кезек салып, сыну көрсеткіштері тең болатын сұйықты табу керек. Олардың сыну көрсеткіштерінің теңдігін минералдың сұйықта рельефі мен шегрен бетінің көрінбеуінен байқайды.
Минералдың сыну көрсеткіштерін анықтау үшін 98 сұйықтан тұратын жинақ пайдаланылады. Олардың сыну көрсеткіштері 1,408-1,780 аралығында. Егер сыну көрсеткіштері бұдан жоғары болса, онда арнайы иммерсиялық қорытпалар қолданылады: күкіртті мышьяктан дайындалған (n= 1,785-2,05), немесе галогенидтті таллийдің балқымасы (n= 2,25-2,78). Иммерсиялық ортада сыну көрсеткішін анықтау арнайы аспап-рефрактометрда жүргізіледі. Рефрактометрдің кең тараған типі ИРФ-22 және ИРФ-23. Біріншісі иммерсиялық сұйықта сыну көрсеткішін 1,3-1,7 аралығында көрстеді, ал екіншісі 1,33-1,780 аралығында.
Қазіргі кездегі МРФ типті микрорефрактометр сыну көрсеткішін микроскоптың астында үлкен диапазонда (1,00-2,2) көрсетеді.
МРФ типті неғұрлым жаңа қазіргі заманғы микрорефрактометр микроскоппен кең диапазонды (1,00-2,2) шамадағы сұйықтықтың сыну көрсеткішін өлшеуге болады. Зерттеу объектілері минералдардың жеке ұсақ түйірлері, қопсық жаралымдар болып табылады.
Спектральдық талдау эмиссиондық спектрлі талдау саласындағы толқын ұзындығын 2000-нан 9000 А арналған дифракциондық спектрографтарда орындалады. Шамамен алғанда сандық және жартылай сандық спектральдық талдаулар бір уақытта 40-50 элементке дейін анықтайды.
Спектральды талдаудың көмегімен минералды идентификациялау және олардың құрамының ерекшеліктерін анықтау жеңілдетіледі. Спектральды талдау минералдардағы элементтердің қосынды құрамын анықтауда басқа әдістерге қарағанда артықшылығы мол.
Спектрге жарық көздерінің шашырауы, таралуы спектральды аппараттардың көмегімен жүргізіледі. Аппараттың негізгі элементі болып сәуле сындыру призмасы, дифракциондық тор немесе интерференциялық қондырғы жатады.
Осы жабдықтар мен аспаптардың негізгі параметрлері және олардың жіктелуі анықталады,
Спектрограммамен қарауға және спектральды сызықтардың екпінін өлшеуге арнайы аспаптар спектропроекторлар пайдаланылады.
Анықталатын злементтер жинағы қойылған тапсырмаларға байланысты таңдалады. Спектральды талдау минералдағы әртүрлі қоспа-элементтерді тағайындауда басқа әдістер алдында белгілі мәнге ие болады.
Минералдық шикізаттарда көптеп талдама өткізу үшін аспаптар анықтау мәселелеріне байланысты әртүрлі спектрографтар типтері, олардың ішіндегі ең бастысы кварцтық және дифракциялық ИСП және ДФС типті спектрографтар болып табылады. Спектрограмманы тексеру үшін және спектрлік сызықтардың қарқындылығын өлшеу үшін арнайы аспап спектропроекторлар қолданылады. Сынама – ұнтақ – ілмек 10-150 мг.
Жергілікті (Локальды) спектрлік талдама элементтер қоспасының концентрациясы 0,001 % тен жоғары жағдайда минералдарда, рудаларда және тау жыныстарында анықтауда қолданылады.
Лазер сәулесінің таралу диаметрі шамамен 100 мкм қондырғы микроскоптан және көтерілетін кварцтік спектрографтың үстелінен тұрады. Қондырғы көтерілме үстелшесі бар микроскоптан және кварцтық спектрографтан тұрады. Эталон ретінде сандық анықтау үшін белгілі қоспа мөлшері бар минералдар қолданылады. Талдау анықтап отырған элементтердің және зерттеліп отырған минералдың элементтерінің салыстырмалы сызық қарқындылығы бойынша жүргізіледі: мысалы, галенит минералының қоспа элементтерін анықтағанда қорғасынның, ал сфалеритте - мырыштың қарқындылық сызығы алынады.
Сынамаларды минералогиялық зерттеулерге дайындау лабораториялық жұмыстардағы маңызды этап болып табылады,себебі сынамаларды дайындау алынатын нәтижелердің дұрыстығын және барлық мүмкіндіктерді талдау әдістеріне қолдануды анықтайды.
Дезинтеграциялау әдісі.
Минералогиялық зерттеуде көп стадиялы схема бойынша сынаманы дезинтеграциялау, жүйелі принціппен алынады, ірілігіне байланысты қосқанда (100 ден 10 мм дейін) және орташа (10 нан 1 мм дейін) ұсақтағанда және майдалағанда (1мм және одан төмен).
Ірі бөлшектеу үшін тісті (щековые) үгіткіш қолданылады, материалды екі металдық тістерінің арасында қысу арқылы. Орташа бөлшектеу валкалы үгіткіште бір-біріне қарай айналып тұрған цилиндрлі валкаларда жүреді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
