Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

жүктеу 24,43 Mb.

Pdf просмотр

бет	5/103
Дата	18.07.2022
өлшемі	24,43 Mb.
	#39024
түрі	Оқулық

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 103

Қазақстан (Қазақ елі) тарихы (Омарбеков Т.) (z-lib.org)

ЕУРАЗИЯ АУМАҒЫНДАҒЫ XIII-XVIII ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҰЛЫСТАР МЕН ОРДАЛАР I бө лім

Т.О.Омарбеков.
Алғы сөз – Т.О. Омарбеков, І бөлім 1-тарау – М.С. Ноғайбаева (§ 1),
Б.Б. Кәрібаев (§ 2); І бөлім 2-тарау З. Майданәлі (§ 1); Ж.Б. Құндақбаева
(§ 2-5) , І бөлім 3-тарау – Б.Б. Кәрібаев (§ 1), М.С. Ноғайбаева (§ 2), І бөлім
4-тарау – Б.Б. Кәрібаев (§ 1-4), М.С. Ноғайбаева (§ 5); І бөлім 5-тарау –
М.С. Ноғайбаева (§ 1-5); І бөлім 6-тарау – Н.Д. Нуртазина (§ 1), М. Өскенбай
(§ 2); І бөлім 7-тарау – Б.Б. Кәрібаев (§ 1-5).
ІІ бөлім 1-тарау – Б.Б. Кәрібаев (§ 1-4), Т.О. Омарбеков, Б.Б. Кәрібаев
(§ 5); ІІ бөлім 2-тарау – Б.Б. Кәрібаев, М.С. Ноғайбаева, Ж.Е. Жаппасов
(§ 1-7), Э.Т. Телеуова (§ 8); ІІ бөлім 3-тарау – Ж.Е. Жаппасов (§ 1-3),
Э.Т. Телеуова (§ 4-8); ІІ бөлім 4-тарау – Э.Т. Телеуова (§ 1-2).
«Қазақ ру-тайпаларының тарихы» топтамасы бойынша жарық көрген
еңбектерден алынды.

ЕУРАЗИЯ АУМАҒЫНДАҒЫ
XIII-XVIII ҒАСЫРЛАРДАҒЫ
ҰЛЫСТАР МЕН ОРДАЛАР
I
бө лім

§1.ОртаАзияменҚазақстанаумағымоңғол-түрік
империясықұрамында
Тарихтың бұған дейінгі даму жолы мен бет-бейнесін аса зор
өзгеріске ұшыратқан ең ірі тарихи оқиғалардың қатарында моңғол
жаулап алушылығы дәуірін ерекше атап көрсетуге болады. Ха-
лық тар мен тайпалардың орын ауыстыруы, олардың көші-қон
бағыттарының өзгеруі, бұрынғы ру-тайпалық жүйенің күйреуі жә-
не т.б. өзгерістер ағымы осы кезеңдегі тарихи дамудың сипатын да
анықтап берді.
Шыңғыс ханның Оңтүстік Қазақстан мен Орта Азияны жау-
лап алу жорықтарын бастауының сылтауы – «Отырар опаты» де-
ген атпен тарихта қалған оқиғадан бастау алғаны белгілі. Парсы
тарихшысы Джувейни қаңлы тайпасынан деп атап көрсететін Оты-
рар қаласының билеушісі Қайыр хан моңғол ханы жіберген сауда
керуенін тыңшылық жасады деген күдікпен қырып салған болатын.
Әрине, мемлекетаралық елшілік қарым-қатынастар тұрғысынан
алғанда, Қайыр ханның бұл әрекеті ешқандай жөн-жоралғыға
сый майтын еді. Сондықтан Шыңғыс хан «әділетті» түрде Қайыр
ханды ұстап беруді талап етті. Ал өз тарапынан Мұхаммед Хо-
резмшах бұл талапты орындау былай тұрсын, бұл елшілерді де
өлтіруге бұйрық берді. Мұхаммед Хорезмшах өз әрекетінің қан-
дай салдарға апарып соғарын айқын білгені белгілі. Бірақ ірі мем -
лекеттің тәжірибелі басшысының мұндай әрекетке баруына қан-
дай жағдайлар себеп болды деген заңды сұрақ туындайды. Бұл
сұраққа ортағасырлық тарихшы ан-Насави былай деп түсініктеме
береді: «Ол оған (Қайыр ханды Шыңғыс ханға –
авт
.) жөнелте
алмайтын еді, өйткені әскердің көп бөлігі мен жоғары дәрежелі
әскербасылар соның (Иналханның) қыпшақ туыстары болатын.
Оның кестесіндегі өрнекті және оның түйінінің негізін солар жа-
сап, оның мемлекетінде толық билік жүргізді»
1
. Басқаша айтқанда,
негізгі әскери тірегі қыпшақтар мен қаңлылардан құралған Хорезм-
1
Шихаб ад-Дин ан-Нисави. Жизнеописание султана Джалал-ад-Дина Манкбурны. – Баку,
1973. – С. 80.
10

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 103