өиткені отынды жеткізу немесе электр оершісінщ желілерін төсеу
үлкен қаржылық шығынды қажет етеді.
Ірі
жел
электростансаларының
(ЖЭС)
қүрылысы
үшін
қолданыстағы 93 алаңқайдан болашағы бар он бесі таңдап алын-
ды. Солардың сегізінде Қазақстанның жел атласы жасалды. Ол
әр алаңқайдың жел потенңиалын анықтауға мүмкіндік береді. ҚР
бірқатар жерлеріндегі жел потенциалының тығыздығы бір шаршы
километрге 10 МВт қүрайды. Қазақстанның «Қазселэнергожобалау»
ҒЗИ деректері бойынша, республика халықтың жан басына
шаққанда жел энергетикалық ресурстардың көлемі бойынша әлемде
бірінші орын алады.
Жалпы алғанда, ҚР табиғи-климаттық жағдайларын сараптау,
аумақтың тек 2-3% желдің орташа жылдық жылдамдығы 5 м/с аста-
мын қүрайтынын көрсетгі. Яғни, Қазақстанның көпшілік бөлігінде
(аумақтың 90-95%) желдің жүмыстық жылдамдығы 12-15 м/с қажет
болатын ЖЭҚ пайдалану тиімді емес [27,28].
2.2-кесте
ЖЭС салу қүрылысына зерттелген аумақтар
№
Аумактың атауы
Жел жылдамдығы, м/с
(80 м жоғары)
ЖЭС Қуаты, мВт
1
Жоңгар қақпасы
10,1
50-250
2
Шелек қақпасы
8,01
50-300
3
Кордай
6,06
20
4
Жүзімдік-Шаян
7,61
50-350
5
Астана
7,25
20
6
Ерейментау
8,09
50-500
7
Қарқаралы
5,91
10
8
Аркалық
7,52
10-50
9
Атырау
7,88
50-100
10 Форт-Шевченко
8,43
50
Еліміздің көпшілік бөлігі үшін (аумақгың 80-85%) жел жылдам-
дығының өнімді жүмысы 2,5-3,0 м/с болғанда, ал желдің жүмыстық
жылдамдығы 7-9 м/с аспайтын ЖЭҚ пайдалану тиімді болмақ.
25
ІіввіІ
м
«М
ИПШ
^
|?Р?Ш М»
'М?4
■ Й
%«М»
***__
_
і ,
•'
Ш Б - ■£—_
' —« " Д . Г " г - і
ь»
■
1
*ИІІЯІ^|:
Ш
у
кти
Щ
:\\ . Лгщудьт
»
ч
й к
ГЧ ЗДТіі
ят
1
\ 1
Ң \Ц ^
4
Л «К Ы4!/
ттт»
и м в ш д о
\ І-І А
Л
пвпвт
2.1-сурет. Жел электр стансаларын орналастыру
сұлбасының картасы
Қазақстанда қашықта орналасқан елді мекендер көптеп сана-
латын жағдайда, солардың көпшілігінде электр берілісі желісінің
жоқтығы, орталықтан жеткізушіге экономикалық тұрғьщан алыста-
ғы шаруашылықтарды, қыстақгарды жэне теміржол разъездерін,
жолы қиын жерлерде орналасқан елді мекендерді, шағын фермалар-
ды, шопандар тұрағын, кэмпингтерді жэне т.б. электр энергиясымен
жабдықтау тиімді емес.
Бұл мәселені шешудің тиімді тэсілі нарыққа электр энергиясы-
ның конструкциясы желдің 45 м/с жэне одан асатын жылдамдығына
төтеп беретін жергілікті көздерін қолжетімді бағамен жеткізу болып
табылады.
;
Геотермалды энергетика
Қазақстанның
геотермалды
элеуеті
өте
үлкен.
Үңгіме
сағасындағы көптеген арынды коздердегі судың температурасы 40-
100°С. Олардың республика аумағындағы сұйытьшған қоры шартты
отынның 100 млрд. тоннасын құрайды, бұл елдің мұнай мен газының
жинақгы қорынан асып түседі.
Геотермалды көздердің көпшілігі негізінен Батыс Қазақстанда
(75,9%), Оңтүстік Қазақстанда (15,6%) жэне Орталық Қазақстанда
(5,3%) орналасқан [6,9, 11].
‘
Л ч ж
Орналаскан жері бойынша геотермалды сулар Іле ойпатында,
Сырдария, Ертіс, Маңғышлақ-Үстірт, Шу-Сарысу, Келес жэне Зайсан
артезнан бассейндерінде ашьшған. Іле ойпаты аясында өнеркәсіптік
болашағы бар, сонымен қатар Алматы жэне Жаркенттік артезиан
бассейндерін атауға болады. Сол бассейндердің арынды, минерал-
дануы төмен суларының температурасы 40-100°С, бұл электр энер-
гиясын ондіру мен жылумен жабдықтаудағы өзінің артықшылығын
тағы бір рет көрсетеді. Бассейндердің қоры сэйкесінше 106,5 жэне
216 млрд. текше м, бұл шартты отынның, шамамен 1,8 млрд. тонна-
сына эквивалентті [8,48].
Сырдария артезиан бассейнінің энергетикалық потенңналы
ауқымды, қоры 470,3 млрд. текше м. жэне арынды сулардың темпе-
ратурасы 30-75°С жэне одан жоғары.
Қазақстанның оңтүстік өңірін жылу жэне энергиямен жабдықтау
мәселелерін шешуде Келес артезиан бассейнінің болашағы зор,
оның қоры 120,5 млрд. текше. м. жэне арынды сулардың темпера-
турасы 40-85°С [1, 44]. Әртүрлі экономикалық себептерге байла-
нысты еліміздің геотермалды ресурстары энергия көздері ретінде
эзірше жүмылдырыла қойған жоқ. Шағын көлемде олар бальнео-
логияда жэне бақшалық дақылдарды суаруда қолданылады. Алайда
өздерінің потенциалды мүмкіндіктеріне қарай олардың болашағы
керемет, өйткені олар міндетті түрде Батыс жэне Оңтүстік Қазақстан
энергиясының негізгі көздері болатыны анық.
Электр энергиясын жэне жылуды геотермалды көздерден алу
мүмкіндігі элі күнге әлемде кең жариялана қоймаған, таулы орта-
да жасанды баламасын алу бойынша жаңа идеясын өмірге келтірді.
Егер шикізаттың энергия көзіне айналу сатысын ескерсек, онда
мүнайды, газды жэне көмірді өндіру мен өңдеу, уранды ыдырату тек
қана жылу жэне атом электр станңияларының турбиналарын айнал-
дырып, электр энергиясын шығаратын аса қызған бу түріндегі соңғы
өнімді алу үшін ғана өндіріледі. Бірақ оларды өндірмесе де болады,
ал аса қызған буды дайын күйінде жер асты жасанды геотермалды
көздерден алуға болады.
Жердің жылуы
Қазақстан жағдайындағы энергияның басқа көздеріне Жер жы-
луын пайдалану жатады. Сонымен 70°С жылу алу, Қазақстанның
көптеген аумағында түрғын үй нысанасын жылыту үшін жылу
27
Достарыңызбен бөлісу: |
