көп). Бірақ нақты «жасыл» энергия жылына шамамен 0,4-0,5 млрд.
кВтхсағ. өндіріледі.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жоспарларына сәйкес
энергияның балама көздерінің деңгейін 2024 жылға қарай Қазақстан
энергия тұтынудың жалпы көлемінен 5% ұлғайтуды ұсынады, бұл
келешекте энергетикалық, әлеуметтік жэне экологиялық мэселелерді
шешудің жағымды болашағын құамтамасыз етеді.
ЖЭК саласының дамуы зиянды заттарды атмосферага
шыгаруды азайту арқылы цоршаган ортаның сапалыц деңгейін
арттыруга, сондай-ац аумацты көлемді электрификациялау
есебінен тұргындардың өмір деңгейін арттыруга мүмкіндік береді.
Жаңа технологиялар мен гылыми жетістіктер цұру арцылы ЖЭК
цоріиаган ортага эсерінің экологиялыц салдарын илегиуге болады.
Энергияны үнемдейтін жобалар мен технологияларда\ зиянды
заттардың атмосферага шыгару көлемі азайтылады. Бұл үдеріс
энергияны үнемдеу мен энергияның тиімділігін арттыру бойынша
инновациялыц жобаларды жүзеге асыру есебінен, сондай-ац елдің
энергобалансына жаңгыртылатын энергетикалыц ресурстарды
ендіру арцылы жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде бүкіл әлем бойынша
жаңгыртылатын
энергия
көздерін пайдалануға деген қызығушылық артуда.
ЖЭК пайдасына айтылатын аргументтердің бірі Қазақстанның
үлкен аумағында (2,7 млн. шар. км) жэне халық тығыздығының
(5,5 адам/ш.км) төмендігінде электрмен жабдықтауды орта-
лықтандырудың тиімсіздігі болып табылады. Өйткені бұл қашықтағы
тұтынушыларға тасымалдау кезінде энергияның айтарлықтай жой-
ылуына әкеп соғады. Өз кезегінде,
жаңгыртылатын
энергетиканы
пайдалану қашықтағы елді мекендерді электрмен жабдықтаудың
шығынын азайтуға жэне электрмен беріліс желілерінің құрылысына
мүмкіндік береді.
Халықаралық қауымдастық көмірді, мұнайды және газды
жаққанда С 0 2 шығарындылардың артуымен климат өзгерісінің
жағымсыз экологиялық салдарының байланыстылығын мойындап
отыр.
Жылу жэне электр энергиясын алу жэне көлік құралдарының
жұмысын қамтамасыз ету барысында көмірді, мұнайды жэне
бензинді жаққанда шығатын көміртектің қос тотығы (С 0 2) біздің
планетамыздың Күнмен жылынған беткі қабатының жылуын
19
жүгады да, былайша аталатын жылыжайлық эффект түзеді, ол өз
кезегінде жаһандык жылытуға әкеп соғуда [1,2].
Әлемдік экологиялык мэселелер кеш еніндеп жетекші орын-
дардын бірі энергиянын дәстүрлі көздеріне негізделген энергетикаға
тиесілі.
Осыған
орай,
жаңгыртылатын
энергия
көздерін
практикалык пайдалануда ен алдымен онын қоршаған ортаға
эсерінін экологиялық аспектісіне баса назар аударылады.
Бүгіндері Қазақстаннын энергетикалық секторының кэсіп-
орындары атмосфераны ластаудын ең ірі көздері болып табыла-
ды Халыкаралық энергетикалық агенттіктің мэліметтері боиын-
ша жыл сайын олар атмосфераға миллион тоннадан астам зиянды
заттарды және шамамен 70 млн. тонн көміртектщ қос тотығын
шығарады. [4 ,8 ].
.
і
Сондыкган жаңғыртьшатын энергия көздерін пайдалануды жэне
оргалыктандырылған энергиямен жабдықтау жүиені елемеушілік
энергетикалык ресурстарды тиімсіз пайдалануға, энергиямен
жабдықтаудың үнемділігі мен сенімділігінің томендеуіне экеп
соғады, сондай-ақ экологияға айтарлықгай зиян келтіреді.
2.2
Қ азақстандағы күн, жел, геотермалды,
биомасса және гидроэнергетика секторы ндағы
энергияныц ж аңғы рты латы н көздерін пайдалану
Жердің жылуы
Қазакстанның көптеген аймақгарында термалды жылу көздері
кездеседі, оны сол аймақтағы тұрғын үй нысанасын жылыту үшін
және жылу сорғыларын пайдалану өте тиімді.
Күн энергетикасы
)8
Жыл сайын Жер Күннен шамамен 1,6x10 кВт/с энергия алады,
бұл энергияны тұтынудың қазіргі деңгейіне қарағанда 10 мың есе
көп. Жэне күннің Жердегі энергетикалық балансында энергияның
баска барлық көздерінің қосынды үлесінен 5 мың есеге артады,
баскаша айтсақ жер үшін күн энергиясының элеуеті жылына шартты
отынның 123х1012т қүрайды. Сонымен қатар Жерде пайдаланатын
энергияның барлық түрі жылу энергиясына трансформаңияланады,
бүл энергия ондірісінде түсетін күн радиаңиясының 5% тең келетін
кайтымсыз өзгерістерге экеп соғуы мүмкін.
20
Қазақстан аумағының көпшілік бөлігінің күн энергиясын пайда-
лану үшін жағымды климаттық жағдайлары бар. Оңтүстік аудандар-
да күн сәулесінің үзақтығы жылына 2000-нан 3000 сағат қүрайды,
ал күн энергиясының горизонталь қабатқа түсуі - 1 ш. м-ге 1280-нен
1870 кВт/сағ-қа дейін [1,2].
Күн шуағы мол шілдеде горизонталь қабаттың 1 ш. м келетін
энергияның мөлшері орташа алғанда күніне 6,4-тен 7,5 кВт/сағ дейін
құрайды. Яғни, күн энергиясын кеңінен пайдаланудың шаруашылық
маңызы болуы мүмкін [9, 11,24,25].
Қазақстанның географиялық жағынан қалай орналасқанына
қарамастан, елдегі күн энергиясының ресурстары жағымды қүрғақ
климаттық жағдайлардың арқасында түрақты да жайлы болып табы-
лады. Күн сағаттарының саны жылына 2200-3000 сағат қүрайды, ал
күн сәулесінің энергиясы 1 ш. м. жылына 1,300-1,800 кВт қүрайды,
бүл ауылдық жерлерде күн батареяларының панелін, атап айтқанда
фотоэлектр көздерінің ықшам жүйелерін жасауға мүмкіндік береді.
Энергияның осындай деңгейінде суды күнмен жылытудың болашағы
бар, әсіресе газ қүбырларына қолы жетпей отырған қашық аудандар
үшін.
Қазақстанның барлық аумағындағы энергия ағынының потен-
ңиалды ағыны 1 трлн. кВт/сағ.қүрайды. Экология шарты бойын-
ша энергия ағынын ықгималды пайдалану деңгейі 1 трлн. кВт/сағ.
құрайды (түрлендіруцің ПҚК 100% болғанда) [18, 21].
Осыған байланысты, қазіргі кезде жылу алу үшін де, электр
энергиясының өндірісі үшін де күн сәулесін пайдаланудың орнықты
ағымы орын алып отыр. Түрлі елдерде қуаттылығы 1 кВт дейінгі
ондаған мың фотоэнергетикалық қондырғылар, электромобильдер-
ге арналған күнмен қуаттаңдыру станңиялары сәтті пайдаланылуда,
қуаттылыгы 100 кВт дейінгі күн электростансалары жобалануда.
Гелио қондырғылар электрмен жабдықтау үшін шағын қашықтағы
орталықтарды сәтті пайдалануда. Гелиоэнергетика мен гелиотехни-
каны дамыту бойынша ұлттық бағдарламалар 70-тен астам елдерде
қабылданған.
Тежеу болатын негізгі фактор энергияның басқа көздерімен
салыстырғанда
күн
генераторларының
айтарлыктай
басымдьшығында, пайдалы эрекеттің төменгі коэффиңиенті (ПӘК)
жэне фотоэлектрлік құралдар құнының қымбаттылығы (ФЭП) бо-
льгп табылады.
21
Достарыңызбен бөлісу: |
