Сонымен қатар, соңғы жарты ғасыр бойына фотоэлектрлік
түрлендіргіш (ФЭТ) бағасының әрбір 5 жылда 50% төмендегені
байқалады, ал ПӘК 4-6%-дан 28,2% дейін артқан. Сонымен,
алғашқы ФЭТ құны 1 Вт үшін 1 мың доллардан асатын, ал қазіргі
кезде қүны 1 Вт үшін 5 доллардан төмен. 15% ПӘК болғандағы
керамикалық тагандағы поликристалды кремнийден жасалған ФЭТ
(АҚШ) өндірісінің конвейерлік технологиясы 1 Вт үшін 2 долларлық
бағасын алуға мүмкіндік береді, аморфты кремнийден ФЭТ алу
(Жапония, ПӘК 6-10%) олардың кұнын 1 Вт үшін 1 долларға дейін
төмендетуге мүмкіндік береді [18,21,22,41].
Оптикалық элементтерді пайдаланатын түрлендіргіштердің (лин-
залар, сфералық айналар, Френел торлары) ПӘК-20% асады [1].
Күн энергиясын электрлікке түрлендіретін қазіргі қүрьш-
ғьшарының айта кетерлік үлкен кемістігі жылу шығаруды өңдеуге
қабілетсіздігі болып табьшады, бүл пайдалы әрекет коэффициенпн
төмендетеді, олардың жұмыс жағдайын нашарлатады, жүмысқа
жарамдылық мерзімін азайтады жэне гелиоэнергетиканың дамуына
кедергі келтіреді.
. .
Жьшу шығаруды фотоэлектрлік түрлендіргіштерден бүрып
экету үшін жылу сүзгілерін пайдаланады, бүл энергияны қосымша
жоғалтуға жэне қымбаттауьша әкеп соғады, сондаи-ақ габариті мсн
салмағын да арттырады. Алайда алынған ПӘК жэне ФЭТ қүны
бүгіндері күнмобильдерін, күн сәулесімен жүмыс істейтін яхталар-
ды жэне ұшактарды қүрастьфуға мүмкіндік берді.
Күн радиаңиясын электр энергиясына түрлендіру, жоғарыда
айтылғандай, шоғырландыргыштың (конңентраторлардың) жет-
кіліксіздігіне, сондай-ақ толқындардың үзындығы бойымен сәуле
шығаруды дифференңиялауға, яғни дисперсиялауға қабілетсіздігіне
байланысты айтарлықтай шығындардың орын алуымен байланыс-
ты. Себебі бұл жарықтың белгілі бір толқын ұзындығында ғана
тиімді жұмыс істей алатын, күн сэулесін жартьшай өткізгішті
түрлендіргіштердің жұмысы үшін өте маңызды.
Күн энергиясын көп көлемде пайдаланудың өнеркәсіптік жэне
азаматгық нысаналар үшін де, көлік үшін де (темір жол, автомобиль
жэне су көлігі) электр энергиясымен жеке жэне топтық қамтамасыз
етудегі маңызы өте үлкен.
Күн
энергетикалық
қондырғыларының
келесідей
артық-
шылықтары бар:
22
• электр энергиясының экологиялық таза өндірісі, жылулық газ-
дар шығарылымының мүлдем жоқтығы;
• қолданудың эмбебаптығы;
• конструкциясының қарапайымдылыгы мен
салмағының
шағындығы;
I жүмыс кезінде шу шығармауы;
| қуаттылық жиынтығының модульді принципі;
• сенімділіктің жоғарылығы.
Күн энергиясын қолданудың ықтималдығы өте жоғары. Бүл
отынның дәстүрлі түрлерін өндіру мен тасымалауга жүмсалатын
шығындардың артуына жол бермейді, энергияны алудың экология-
лық таза тәсілін қамтамасыз етеді.
Жел энергетикасы
Қазақстанның дәстүрлі жел энергиясы қондырғыларын пайдала-
ну кезіндегі жел энергетикалық элеуетін пайдаланудың техникалық
мүмкіндігі 3 млрд. кВт/сағ. бағалануда.
Жоңғар қақпасындағы жел энергетикалық ресурстары барынша
маңызды болып табылады (17000 кВт сағ/ш.м.). келешегі бар басқа
ауцандардан Ерейментау (Акмола обл.), Форт-Шевченко (Каспий
теңізінің жағалауы), Қордай (Жамбыл обл.) және басқаларын атап
кетуге болады.
Статистикалық деректер бойынша, Қазақстандағы жаңғыр-
тылатын ресурстар мен энергия көздерінің теоретиялық потенциалы
жьшына шамамен 1820 млрд. кВт/сағ қүрайды, бүл республиканың
барлық отын-энергетикалық ресурстарын пайдалану көлемінен
25 есе асып түседі, ал экономикалық элеует 110 млрд. кВт/сағ. деп
бағаланып отыр, бүл ҚР энергоресурстарды жылдық ішкі түтынудан
1,5 есе көп [31, 32,33].
Жэне жел потенциалының бірқатар жерлердегі тығыздығы
1 ш.км. - 10 МВт құрайды. Солтүстік, Орталық, Батыс жэне
Оңтүстік-Шығыс
Қазақстанның
аудандарының
ресурстары
жоғары, әсіресе Жоңғар қақпасы мен Шелек дәлізінде, сондай-
ақ Астана, Форт-Шевченко жэне Арқалық, бүл жерлерде желдің
орташа жылдық жылдамдығы сәйкесінше 7-9 м/с жэне 5-9 м/с
құрайды [19, 24, 27, 41].
Электр берілісінің қолданыстағы желісінің жақындығы, электр
энергиясын тұтынудағы үлкен қажеттіліктері бар жел маусымының
23
жаксы корреляциясы, осы потенциалды тиімді паидалану үшін
жағдайлармен қамтамасыз ететіні маңызды.
Қазақстан жел энергетикалық ресурстарға бай, мысалы, желдің
жылдамдық арыны 15 м биіктікте орташа алғанда 27-36 м/с. құрайды.
Желдің орташа жылдамдығы 8-10 м/с болатын үлкен жел потен-
циалы бар 10-нан астам аудан бар [4,6].
Республиканың жел әлеуеті бағасын энергияны тұтыну көлемімен
салыстырып, электрді Қазақстанға қажетімен салыстырғанда 20 есе-
ге артык беретінін көруге болады.
2.1-кесте
Қазақстан аумағындағы жел энергиясының ресурсы
КПДЖЭҚ
элеуметтік есеппен
млол.кВт сағ
Әлеуметтік
ресурстар,
ллол.кВт сағ
N
Аймақ
Қамтитын
аумақ,
мың.км2
1 I Шығыс Қазақстан | 277,1
2 | Оңтүстік-Шыгыс
| 223,2
3 I Оңтүстік Қазақстан | 499,9
4 | Солтүстік Қазақстан | 237_____
5 | Орталық Қазақстан | 762,2
6 Батыс Қазақстан
| 7292
7
Барлығы
2718,1
Жел электростансалардың бірнеше жобалары даиындықгың
қандай да бір сатысында тұр. Жаһандық экологиялық қордың
ақпаратына сэйкес, 2015 жылга дейін жел стансаларының бірлескен
қуаттылыгы 250 МВт жетуі мүмкін, ал олардың электр энергиясын
шыгаруы - жылына 750-900 млн. кВт сағ жетуі мүмкін (ҚР Электр
энергиясы өндірісінің жылдық көлемінің 0,6%).
2030 жылға қарай бұл көрсеткіштер сәйкесінше жылына 2000
МВт жэне 5 млрд. кВт сағатқа. жетуі мүмкін (ҚР электр энергиясы
өндірісінің жылдық көлемінің 2,7%) [18,21].
Жылу базаларынан жэне электрмен жабдықгаудың орталық-
тандырылған электрлік желілерінен біршама қашықтықта жатқан
жерлердегі жел қондырғыларын пайдаланудың да әлеуеті жоғары,
24
Достарыңызбен бөлісу: |
