Оқулық Федералдық мемлекеттік мекемесі «Білім беруді дамытудың федералдық институты» ұсынған

332 
 
сақталатын ақпараттың толық сипаттамасына ие болады. 
Мәліметтер  қорын  басқару  жүйесі  –  бұл  мəліметтер  қорымен 
жұмыс  істеуге  арналған  жалпы  тағайындалудың  бағдарламалық 
құралдары.  Корпоративті  ААЖ-рін  құруға  арналған  ең  танымал 
жүйелері Oracle, MS SQL Server, Borland Interbase болып табылады. 
Ақпараттық қамтамасыз ету аясында файл түріндегі ішкі машиналық 
берілгендер жəне сыртқы машиналық берілгендер (қорытынды кестелер, 
нарядтар,  актілер)  болады,  бұларды  кез  келген  адам  техникалық 
құралдарсыз  –  ақ  қабылдайды.  Сонымен  қатар,  кіріс  жəне  шығыс 
құжаттары болып ажыратылады. 
Техникалық қамтамасыз ету. Техникалық қамтамасыз ету – ААЖ- 
нің  жұмысына  арналған  техникалық  құралдардың  кешені,  сонымен 
қатар, осы құралдардың құжаттары мен технологиялық үрдістер. Ол кез 
келген  компьютерлік  жүйе  сияқты  -компьютерлерден,  сыртқы 
құрылғыларынан, телекоммуникация құралдарынан тұрады. 
Өздерінің  мүмкіндіктері  тұрғысынан  қазіргі  техникалық  құралдар 
алуан  түрлі,  бірақ  жалпы  алғанда  оларды  үш  топқа  бөлуге  болады: 
жинақтаудың  жəне  тіркеудің,  жинақтаудың,  өңдеудің,  жіберудіңғ 
ақпаратты шығарудың техникалық құралдары (ақпаратты тіркеуіштері); 
есептеу  желісінде  біріге  алатын  компьютерлік  техника  құралдары; 
ұйымдастыру техникасының құралдары. 
ААЖ-сін 
математикалық, 
бағдарламалық 
және 
лингвистикалық қамтамасыз ету.  Математикалық қамтамасыз  ету 
–  бұл  математикалық  əдістердің,  модельдердің,  ақпаратты  өңдеу 
алгоритмдерінің  жиынтығы.  Оларға  басқару  үрдістерін  модельдеу 
құралдары, 
басқарудың 
типтік 
міндеттері, 
математикалық  
бағдарламалау əдістері, математикалық статистика жəне т.б. жатады. 
Бағдарламалық  қамтамасыз  ету  –  бұл  ақпараттық  жүйенің 
мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға арналған бағдарламалардың 
жиынтығы.  Бағдарламалық  қамтамасыз  ету  құрамына  жүйелік  жəне 
арнайы  бағдарламалық  өнімдер  кіреді,  сонымен  қатар,  қолданбалы 
бағдарламалық қамтамасыз ету енеді. 
Жүйелік,  бағдарламалық  құралдар  компьютерлік  жүйелердің 
өздерінің  іс  –  əрекеттерін  қамтамасыз  етуге  арналған.  Жүйелік 
бағдарламалық  қамтамасыз  ету  құрамына  операциялық  жүйе, 
қолданушының əр түрлі  операциялық қабықшалары, жүйелік əкімшілік 
қызметкерінің  қызметтік  бағдарламалары,  желілік  бағдарламалық 
қамтамасыз ету жəне т.б. жатады. 
ААЖ-нің  операциялық  жүйесі  басқа  бағдарламалық  элементтерге 
едəуір  мөлшерде  талаптарты  анықтайды,  сондықтан,  қолданылатын 
операциялық  жүйелермен  қоса,  аппараттық  құралдардың  жиынтығын 
ААЖ-нің аппараттық – бағдарламалық платформасы деп те атайды. 
Арнайы  бағдарламалық  қаматамасыз  ету  –  бұл  нақты  ақпараттық 
жүйені  құру  барысында  құрастырылған  бағдарламалардың  жиынтығы. 
Ол    құрастырылған    модельдерді    жүзеге    асыратын        қолданбалы 

333 
 
бағдарламалар   пакеттерінен  жəне   де  қолданушыларға   бағытталған 
бағдарламалардан тұрады. 
Типтік  қолданбалы  бағдарламалық  қамтамасыз  ету  арнайы  нақты 
ақпараттық  жүйе  үшін  құрастырылмайды,  бірақ  олар  дəл  осы  жүйеде, 
қолданудың 
нақты 
нұсқасына 
бапталады. 
Әдетте, 
кеңселік 
бағдарламалар,  жалпы  мақсаттағы  мəліметтер  қорын  басқару  жүйелері, 
мəтінді тану бағдарламалары, Web-серверлер жəне т.б. қолданылады. 
Арнайы  қолданбалы  бағдарламалық  қамтамасыз  ету  нақты 
ақпараттық  жүйе  үшін  құрылады  жəне  оның  ерекшеліктері  ескеріледі. 
Ол қандай да бір инструменталды ортада құрастырылған бағдарламалар 
кешені  болуы  мүмкін  немесе  оның  өзі  типтік  бағдарламалық  пакеттер 
баптауларының жиынтығы болуы да мүмкін. 
Лингвистикалық 
қамтамасыз 
ету 
– 
ақпараттық 
жүйе 
қызметкерлерінің  жəне  қолданушылардың  бағдарламалық,  техникалық 
жəне  ақпараттық  қамтамасыз  етілген  қарым  –  қатынас  тілдерінің 
жиынтығы,  сонымен  қатар,  ақпараттық  жүйеде  қолданылатын 
терминдердің  жиынтығы.  Ол  ақпараттық  қорлардың  құрылымдық 
бірліктерін  сипаттауға  арналған  ақпараттық  тілдерден,  берілгендерді 
басқару  тілдерінен,  ақпараттық  –  іздеу  жүйелер  құралдарының 
тілдерінен жəне т.б. тұрады. 
Әдістемелік және ұйымдастырулық қамтамасыз ету. Әдістемелік 
және  ұйымдастырулық  қамтамасыз  ету  –  бұл  АЖ  қызметкерлерінің 
техникалық  құралдармен  өзара  əрекеттерін  жəне  АЖ-нің  қолданылуын 
жəне  құрастыру  үрдісіндегі  бір  бірімен  өзара  əрекеттесуін  реттейтін 
əдістердің,  құралдардың  жəне  құжаттардың  жиынтығы.  Бұл  түрлі 
əдістемелік  жəне  басшылыққа  алатын  материалдар,  жобалық  жəне 
эксплуатациялық  құжаттары  жəне,  əрине,  ААЖ-мен  жұмыстың  типтік 
үрдістері. 
Ұйымдастырушылық  қамтамасыз  ету  келесі  міндеттерді  шешеді: 
автоматтандыруға жататын қолданыстағы басқару жүйесін талдау жəне 
міндеттерді  табу,  АЖ-ні  жобалаудың  техникалық  тапсырмаларымен 
қоса,  компьютермен  шешуге  тапсырмаларды  дайындау  жəне  оның 
тиімділігін  техникалық  -  экономикалық  тұрғыдан  негіздеу,  сонымен 
қатар, ұйымның құрамы жəне құрылымы бойынша басқару шешімдерін 
құрастыру.  Бұған  қызмет  көрсететін  персоналдың  дайындау  жүйесін 
жəне  ААЖ-сін  қолданатын  соңғы  қолданушыларды  да  жатқызуға 
болады.  Іс  жүзінде,  ұйымдастырылған  жүйе  асты  АЖ-нің  жəне  оны 
қолданушысының  арасындағы  байланыстыратын  бірлік 
болып 
табылады. 
ААЖ-нің  қызметкерлері.  Ақпараттық  жүйенің  соңғы  компоненті 
оның  тиімді  қызмет  атқаруын  қамтамасыз  ететін  адамдар  болып 
табылады. Құрастырушылар, əкімшілік қызметкерлер жəне операторлар 
болып  бөлінеді,  бірақ  олардың  арасында  нақты  аралық  жүргізуге  бола 
бермейді. 
Жалпы  алғанда,  құрастырушылар  жүйені құрады  жəне түрлендіріп