148
пайдаланылуы мүмкін.
Фактографиялық ақпараттық жүйелерді құрған кезде құрылымдалған
XML-құжаттар пайдаланылады. Осындай құжаттар оларды жазбалар
ретінде
қабылдауға
болатын
бірдей
құрылымдағы
блоктардан
тұрады.Айырмашылығы тек блоктың ақпараттық құрамында тұрады.
Ары қарай құрылымдалған құжаттың үлгісі келтірілген:
X M L
vеrsiоn
=
«1.0»еnсоding
=
«windоws -
1251»?>
100
Ислентьева
И.АБухгалтерия
<рау>12000
200
Перова
А.И.<оtdеl>Бухгалтерия
<рау>10000
300
Иванов И.И.
<оtdеl>Склад
<рау>15000
Құжатта wоrkеr деректер блогында ұйымның үш қызметкері туралы
ақпарат сақталады. Фирманың əр қызметкерінің табельдік нөмірі, тегі,
бөлімнің атауы, мөлшерлемесі тіркеледі.
XML құжаттар деректерді сақтаудың əмбебап құралы болып табылады,
өйткені ақпараты мəтін түрінде сақталады жəне құжаттың форматы ол
құрылған бағдарламаға тəуелді емес.
XML-құжаттарды өңдеу үшін түрлі технологиялар қолданылады.
Ақпараттық жүйелерді құрған кезде Jаvа технологиясымен ұсынылатын
құралдарға жəне Jаvа Sсriрt тілінде құжаттарды скриптілік өңдеу əдістеріне
назар аударуға болады. Jаvа технологиясы ақпараттық жүйелрді
əзірлеушілерге JDO деректер объектілерінің жинағын ұсынады, олар
бағдарламалық код арқылы XML құжаттардан ақпаратты алып шығуға
мүмкіндік береді. JаvаSсriрt тілі көмегімен əзірлеуші DOM - құжаттың
объектілік моделін пайдаланып, XML құжаттан ақпаратты алып шығуға
мүмкіндік беретін HTML –бетке арналған сценарийді жаза алады модель.
149
3.2.
Автоматтандырылған ақпараттық
жүйені жобалау
үдерісін басқару
ААЖ əзірлеу тапсырыс берушінің белгілі бір талаптарына сəйкес
келетін жүйені құруды талап етеді. Тапсырыс берушінің қажеттіліктері
жүйеге қойылатын талаптар жинағында көрсетіледі. Жүйе пайдалану
барысында өз функцияларын орындай алуы үшін, ол белгілі бір сапалық
көрсеткіштерге сай болуы тиіс.
Халықаралық жəне отандық тəжірибеде сапаны басқару жəне оның
нəтижелерін бағалау үшіін белгілі бір стандарттар пайдаланылады. Сапаны
бағалау үшін негізіне ISO 9000 текті стандарттар алынады. Бұл текке 20
жуық стандарт кіреді. Олар арасында ең танымал ISO 9001, ISO 9002,
ISO 9 0 0 3 .
ISO 9001 стандарты өнімді шығарудың барлық технологиялық
тізбегімен: жобалаумен, əзірлеумен, жасаумен, монтаждаумен, ретке
келтірумен жəне қызмет көрсетумен айналысатын ұйымдағы сапаны
қамтамасыз ету жөніндегі талаптарды тұжырымдайды.
ISO 9002 стандарты жобалау жəне əзіреу үдерістеріне қатыспайтын
ұйымдағы сапаны қамтамасыз ету үшін қолданылады.
ISO 9003 стандарты жобалау жəне əзіреу үдерістеріне қатыспайтын,
бірақ өнімді сынауды жəне тестілеуді орындайтын ұйымдарда
қолданылады.
ISO 9000 стандарттар тегіне кіретін ISO 8402 стандарты сапаны
басқару үдерісінде пайдаланылатын мынадай негізгі ұғымдарды
белгілейді:
•
үдеріс — кіріс элементтерді шығыс элементтерге өзгертетін
ресурстар мен қызметтің өзара байланысты жиынтығы;
•
жұмыстарды жүргізу әдістемесі— қызметті жүзеге асырудың
белгіленген тəсілі;
•
ӛнім — қызметтің немесе үдерістердің нəтижесі
Сапа ретінде өнімге тапсырыс берушілердің, бұл жағдайда-
ақпараттық жүйенің белгіленген жəне болжамды қажеттіліктерін
қанағаттандыру
қабілеттілігіне
жататын
жобалау
объектісі
сипаттамаларының жиынтығы түсініледі.
Жүйе пайдаланушыларының болжамды қажеттіліктері алдын ала
айқындалуы жəне белгіленуі тиіс. Егер қажеттіліктер уақыт өте өзгеретін
болса, онда сапаға қойылатын талаптарды мерзімді талдап отыру қажет.
Жүйе қажеттіліктерінің құрамы жалпы түрде былай белгіленуі мүмкін:
•
пайдалану сипаттамаларының жинағы;
•
жүйенің функционалдық жарамдылығын белгілейтін көрсеткіштер
жинағы;
•
сенімділік;
•
қауіпсіздік;
•
экономикалық көрсеткіштер.
150
Ақпараттық жүйелерді құру үдерісінде өнім бағдарламалық код жəне
белгілі бір ақпараттық сервис болып табылады. жүйені əзірлеудің əр кезеңі
белгілі бір сапа деңгейін қамтамасыз етуге тиіс. ISO 8402 стандартына
сəйкес сапаны қамтамасыз ету үдерісі – бұл сапа ілмегі ретінде
сипатталатын үздіксіз үдеріс.
Сапа ілмегі түрлі сатыларда- қажеттіліктерді белгілеуден бастап
оларды қанағаттандыруды бағалауға дейін сапаға əсер ететін өзара
байланысты қызмет түрлерінің тұжырымдамалық моделі болып табылады.
Сапаны басқару үшін түрлі технологиялар пайдаланылады. TQM
(TоtаlQuаlitу Mаnаgеmеnt) əдістемесі негізгі болып табылады. Осы əдістеме
сапаны жаппай басқару əдіснамасы болып табылады. сапаны қамтамасыз
ету өткізу жəне маркетинг бөлімдері жетекшілік ететін қызметтің
ажыратылмас құрамдас бөлігі болуы тиіс. Сапаны жаппай басқару – бұл
сапаға
бағытталған,
ұйымның
барлық
мүшелерінің
(барлық
бөлімшелеріндегі жəне ұйымдық құрылымның барлық деңгейлеріндегі
персоналдың) қатысуына негізделген жəне тұтынушының қажеттіліктерін
қанағаттандыру жолымен ұзақ мерзімді табысқа жəне əзірлеуші ұйым
қызметкерлерінің пайдасына жетуге бағытталған кез келген ұйымды
басқару тəсілдемесі.
TQM əдіснамасы үш мақсатты көздейді:
1)
жүйені жеткізуші ұйымды тұтынушылардың ағымдағы жəне
əлеуетті сұраныстарын қанағаттандыруға бағдарлау;
2)
əзірлеушінің басты мақсаттарының бірі ретінде сапаны қамтамасыз
ету;
3)
ақпараттық жүйені əзірлеуші-ұйымның барлық ресурстарын
оңтайлы пайдалану.
TQM Основныминегізгі элементтері:
•
жеткізуші –ұйым басшылығының сапаны қамтамасыз етуге
мүдделілігі; сапаны қамтамасыз етумен байланысты мəселелерді шешуге
басшылардың жеке басы қатысуы;
•
ақпараттық жүйеге тапсырыс берушілердің қажеттіліктері мен
ұсыныстарын қанағаттандыру үшін олармен ұдайы байланыста болу;
•
жұмысты орындаушылардың сапаны қамтамасыз ету жөніндегі
жұмысына жаппай қатысу;
•
Ақпараттық жүйені əзірлеу үдерісі оңтайлы жүйе болып табылуы
тиіс. Осындай жүйе оны құруға жəне өрістетуге жұмсалатын
шығындарды барынша азайтып, тұтынушы үшін жүйенің жоғары
құндылығын қамтамасыз етуге тиіс;
•
Жұмыстар сапасын қамтамасыз ету үшін жүйенің əлементтерін
əзірлеу əдістемелерін ұдайы жақсарту;
•
Жүйені əзірлеу үдерісінде қабылданатын шешімдердің жұмысты
орындаушылардың жеке тəжірибесі мен интуициясына емес, тапсырыс
берушімен өзара əрекеттескен кезде айқындалған фактілерге негізделуі.
TQMəдіснамасының негізгі қағидаттарына:
•
жүйені жеткізуші ұйымның тұтынушыға бағдарлануы;
Достарыңызбен бөлісу: |
