К
Ә С І Б И Б І Л І М Б Е Р У
К.Н.МЕЗЕНЦЕВ
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН
АҚПАРАТТЫҚ
ЖҮЙЕЛЕР
Оқулық
«Федералдық білім беруді дамыту институты» федералдық мемлекеттік автономды
мекемемен «Қоғамдық тамақтандыруда қызмет кӛрсетуді ұйымдастыру»
мамандығы бойынша орта кәсіптік білім беру бағдарламасын іске асыратын білім
беру мекемелерінің оқу үдерісінде оқулық ретінде пайдалануға ұсынылған
«ФБДИ» ФМАМ. 2009 ж. 2 шілдедегі № 488 қарап шығудың тіркеу нӛмірі
5-ші басылым, стереотипті
Мәскеу
«Академия» баспа орталығы
2014
2
ӘОЖ002.6(075.32)
КБЖ 32.973.202ші723
М442
Бұл кітап Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі жəне
«Кəсіпқор» холдингі» КЕАҚ арасында жасалған шартқа сəйкес «ТжКБ жүйесі үшін
шетел əдебиетін сатып алуды жəне аударуды ұйымдастыру жөніндегі қызметтер»
мемлекеттік тапсырмасын орындау аясында қазақ тіліне аударылды. Аталған кітаптың
орыс тіліндегі нұсқасы Ресей Федерациясының білім беру үдерісіне қойылатын
талаптардың ескерілуімен жасалды.
Қазақстан Республикасының техникалық жəне кəсіптік білім беру жүйесіндегі
білім беру ұйымдарының осы жағдайды ескеруі жəне оқу үдерісінде мазмұнды бөлімді
(технология, материалдар жəне қажетті ақпарат) қолдануы қажет.
Аударманы «Delta Consulting Group» ЖШС жүзеге асырды, заңды мекенжайы:
Астана қ., Иманов көш., 19, «Алма-Ата» БО, 809С , телефоны: 8 (7172) 78 79 29, эл.
поштасы: info@dcg.kz
Р е ц е н з е н т т е р :
Мəскеу мемлекеттік технологиялар жəне құқық техникумының жоғары санаттағы
оқытушысы, техн. ғылым. канд. А.
И.
И
ЛЬЯНКОВ
;
Ресей кеден академиясының информатика жəне ақпараттық кеден
технологиялары
кафедрасының доценті, техн. ғылым. канд.
О.
В.
З
ИНЮК
Мезенцев К.Н.
М442 Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер: орта кəсіптік білім
беру мекемелерінің студенттеріне арналған / К. Н. Мезенцев. — 5-ші
бас., стер. — М. : «Академия» баспа орталығы, 2014. — 176 сб.
ISBN 978-601-333-222-2 (каз.)
ISBN 978-5-4468-0710-9
(рус.)
Жүйелік тəсілдеме тұрғысынан ақпараттық жүйелердің анализі мен
синтезі мəселелері қарастырылған. IDEF0, IDEF1X, IDEF3 ақпараттық
жүйелерді жобалаудың өнеркəсіптік əдістемелері туралы мəліметтер
келтірілген. UML əмбебап модельдеу тілінің негізінде іске асырылған
ақпараттық жүйелерді жобалаудың объектілік əдістемесін сипаттауға ерекше
назар аударылған. Ақпараттық жүйелерді жобалау сапасын үздіксіз басқару
əдістемесі жəне оларды енгізуден алынған экономикалық тиімділікті бағалау
əдістері қарастырылған.
Орта кəсіптік білім беру мекемелерінің студенттеріне арналған.
Ақпараттық технологиялар саласындағы мамандар, қызметкерлер үшін
пайдалы болуы мүмкін.
ӘОЖ 002.6(075.32)
КБЖ 32.973.202ші723
© Мезенцев К.Н., 2010
© «Академия» білім беру-баспа орталығы, 2010
ISBN 978-5-4468-0710-9 (рус.)
© Рəсімдеу. «Академия» баспа орталығы, 2010
ISBN 978-601-333-222-2 (каз.)
3
КІРІСПЕ
Қазіргі қоғамды инустрияландырудан кейінгі қоғамдеп атауға
болады.
Қазіргі
болмысқаақпаратты
жəне
ақпараттық
технологияларды адам іс-əрекетінің түрлі салаларында пайдалану
тəн.
Ұйымдарды
жəне
жекелеген
тұлғаларды
ақпараттық
ресурстармен қамтамасыз ету ақпараттық жүйелер көмегімен
жүзеге асырылады. Осындай жүйелер автоматтық басқару жүйелері
не автоматтық ақпараттық жүйелері ретінде іске асырылуы мүмкін.
Автоматтандырылған басқару жүйелері (АБЖ) белгілі бір
шешімдерді қабылдау үшін, басқару объектісіне белгілі бір
ықпалды қалыптастыру үшін пайдаланылады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер (ААЖ) жүйенің
операторларына жəне оның пайдаланушыларына өндірістік қызмет
үдерісінде пайдаланылатын белгілі бір деректерді береді. Осы
оқулықта ААЖ қарастырылады. Есептеуіш техника саласында қол
жеткізілген техникалық жақсарыстар арқасында осындай жүйелер
кең таралды.
Нақты уақыт өлшемі ішінде ауқымды
деректер көлемін өңдейтін
процесорлары бар дербес электрондық-есептеуіш машиналардың
(ЭЕМ) пайда болуы ақпараттық ресурстарды жеке тұлғаларға да,
ұйымдардың бөлімшелеріне де пайдалануға мүмкіндік берді.
Желілік технологияларды дамыту желінің қашықтағы серверлерінде
орналастырылған үлестірілген ақпараттық ресурстарды жəне
үлестірілген есептерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Ақпараттық жүйелер күрделі жəне үлкен жүйелердің бір түрі
болып табылады, сондықтан осындай жүйелердің анализі мен
синтезін тек жүйелік тəсілдеме шеңберінде жүргізуге болады.
Жүйелік тəсілдеме технологиясы:
•
ақпараттық жүйенің
құрылымын анықтауға;
•
жүйенің қажетті функцияларын белгілеуге;
•
жүйенің параметрлік анализі мен синтезін жүргізуге;
•
ақпараттық
деректер
ағымының
құрылымын
жəне
ерекшеліктерін айқындауға мүмкіндік береді.
Жүйелік тəсілдеме, сондай-ақ күрделі ақпараттық жүйелердің
анализі мен синтезін жүргізуге мүмкіндік береді. Кез келген күрделі
ақпараттық жүйе жекелеген функционалдық қосалқы жүйелерден
