Нысанға бағдарланған дерекқордың логикалық құрылымы
көрінісінде иерархиялық дерекқордың құрылымына ұқсас. Олардың
арасындағы айырмашылық деректерді өңдеу әдісі болып табылады.
Дерекқор моделіндегі деректер бойынша әрекеттерді орындау үшін
логикалық операциялар нысанды-бағытталған механизмдермен
күшейтіледі.
Нысанды бағдарланған деректер үлгісінің басты артықшылығы
реляциялық бірмен салыстырғанда нысандардың күрделі қарым-
қатынасы туралы ақпаратты көрсету мүмкіндігі болып табылады.
Нысанды -бағытталған деректер үлгісі дерекқордың жеке жазбаларын
анықтауға және оларды өңдеу функцияларын анықтауға мүмкіндік
береді.
Нысанаға бағдарланған үлгінің кемшіліктері өңдеудің жоғары
тұжырымдамалық күрделілігі мен қолайсыздығы болып табылады.
Реляциялық ДББЖ өндірушілерін нысанды технологиялардың
танымалдығы реакциясы - әмбебап серверлер деп аталатын нысанды-
реляциялық деректер қорының пайда болуы болды. Нысанды-
бағытталған DBMS - нысанға бағытталған әдісті іске асыратын кейбір
технологияларды қолдайтын реляциялық ДҚБЖ: нысандар, сыныптар
және мұра дерекқор құрылымы мен сұрау тілінде жүзеге асырылады.
Нысанды-реляциялық
DBMSs,
мысалы,
кеңінен
танымал
OracleDatabase, Informix, DB2.
Нысанды-реляциялық үлгінің негізгі артықшылықтары -
компоненттерді қайта пайдалану және бөлісу мүмкіндігі.
Нысанды-реляциялық DBMS әдісінің айқын кемшілігі оның
күрделілігі мен байланысты шығындар болып табылады. Реляциялық
модельге тән қарапайым және айқын, кеңейтімнің осы түрлерін
қолданғанда жоғалады.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1
. Деректер үлгісі дегеніміз не?
2. Деректер үлгісі не үшінқажет?
3. Деректер үлгісі қандай аспектілерді қамтиды?
4. Мәліметтерді ұсынудың классикалық және заманауи үлгілерін
көрсетіңіз.
5. Деректердің иерархиялық үлгісінің еңбегін және құндылығын
көрсетіңіз.
6. Иерархиялық деректер базасында деректерді физикалық
орналастыру қалай ұйымдастырылған?
7. Желі деректерінің үлгісін сипаттаңыз.
149
8.
Реляциялық деректер үлгісін сипаттаңыз.
9. Реляциялық деректер моделінің ерекшелігі қандай?
10. Көп өлшемді деректер үлгілері қайда жатады?
11. Көп өлшемді үлгілердің құндылықтарын көрсетіңіз.
12. Көпөлшемді деректер үлгісін сипаттаңыз.
13. Көп өлшемді үлгіде деректер бойынша орындалатын
операциялардың мағынасын атаңыз және түсіндіріңіз.
14. Көп өлшемді кестелердің мысалдарын келтіріңіз.
15. Деректерді ұсынудың нысанды-бағытталған моделінің
артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетіңіз.
16. Көп өлшемді ДҚБЖ пайдаланылатын ұғымдардың мағынасын
ашыңыз: «өлшеу», «ұяшық», «тілім».
9
Тарау
РЕЛЯЦИОНДЫ ДЕРЕКТЕР ҮЛГІСІ
РЕЛЯЦИОНДЫ ДЕРЕКТЕР ҮЛГІСІНІҢ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
9.1.1.
Негізгі компоненттері мен түсініктері
Реляциялық деректер үлгісінің теориялық негізі қарым-қатынас
теориясы болды. Қатынастар жиынтығы кейбір арнайы операцияларға
байланысты жабылады, яғни бұл операциялармен бірге дерексіз алгебра
құрайды. Байланыстың бұл маңызды қасиеті бастапқы алгебра
байланысты деректерді өңдеу тілін дамыту үшін реляциялық үлгіде
пайдаланылды. 1970 жылы американдық математик Е.Ф. Кодд бірінші
реляциялық үлгінің негізгі түсініктері мен шектеулерін тұжырымдады.
Кодд ұсыныстары дерекқор жүйелеріне өте тиімді болды, бұл үлгі үшін
ол компьютерлік техниканың теориялық негіздері саласындағы беделді
Тьюринга сыйлығына ие болды.
Реляциялық дерекқорлардың негізгі түсініктері бар:
■
қатынасы;
■
деректер түрі;
■
домен;
■
атрибут;
■
кортеж;
■
алғашқы кілт.
Алдымен біз осы түсініктердің мәнін колледж оқушылары туралы
ақпаратты қамтитын «Студенттер» үлгісінде көрсетеміз (9.1-сурет).
Байланыстыру
реляциялық
деректер
үлгісінің
негізгі
тұжырымдамасы. Осы себепті модель реляциялық деп аталады (лат.
Relatio -
«қатынас», «байланыс»).
Қатынас
физикалық
деңгейде
деректердің
сақталатын
ұяшықтарында жолдар мен бағандар түрінде екі өлшемді кестелер бар.
Әр кестеде біреудің нысандары туралы ақпарат бар
151
Атрибуты
Қатынас
тақырыбы
«Студенттер»
қатынасы
Код
Т.А.Ә
Топ
Манадықтар
Жын
ысы
1
Иванов Ф.И.
35
Туризм
М
2
Дремина Е.Е.
35
Туризм
Ж
3
Латыпова Ж.А.
44
Жарнама
ж
4
Лесовая В.Н.
44
Жарнама
ж
5
Попенко Б.С.
35
Туризм
м
6
Потапов В.С.
35
Туризм
м
7
Федорова Д.С.
35
Туризм
ж
8
Таран О.С.
44
Жарнама
м
9
Дудко О.В.
35
Туризм
ж
I Кортеждер
х
алғашқы кілт
9.1
сурет. Реляциялық тәсілдің негізгі ұғымдарының ара қатынасы
түрі мен барлық кестелердің жиынтығы бірыңғай дерекқорды құрайды.
Кестенің жолы жазба деп аталады, кестенің бағаны - өріс. Әр өріс
кестеде бірегей атау болуы керек. Кестелерді ұйымдастырудың
ерекшеліктері дерекқорды құру және қолдау үшін қолданылатын арнайы
ДҚБЖ-ға тәуелді болады.
Деректер — бұл дерекқорда бірнеше түрлер түрінде сақталатын
жиынтық ақпарат. Деректер түрлерін қолдана отырып, кестенің белгілі
бір бағанындағы деректерге, оның ішінде бөлінген жады көлеміне
қатысты негізгі ережелер белгіленеді.
Реляциялық үлгідегі «деректер типінің» түсінігі бағдарламалаудағы
«деректер түрі» ұғымына толығымен сәйкес келеді. Реляциялық
дерекқорда сақталған деректер мәндері теріледі, яғни әр сақталған
мәннің түрі белгілі. Әрбір бағана өзінің жеке деректер түрін жазады.
Әдетте, заманауи реляциялық дерекқорлар кейіпкерлерді, сандық
деректерді, арнайы сандық деректерді (мысалы, «ақша»), сондай-ақ
арнайы деректерді (күн, уақыт, уақыт аралығы) сақтауға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар, реляциялық жүйелер пайдаланушыларға
өздерінің деректер түрлерін анықтау мүмкіндігін қолдайды.
«Домен» термині дерекқорлар үшін нақты болып келеді, бірақ кейбір
бағдарламалау тілдерінде түрлерімен ұқсастығы бар.
152
Достарыңызбен бөлісу: |
